Πορτρέτο της Oyjon Khayrullaeva. ανάμειξη φωτογραφίας και κολάζ, που χρησιμοποιείται με άδεια.

Το Ουζμπεκιστάν είναι γνωστό ότι φιλοξενεί μερικά από τα καλύτερα διατηρημένα αρχιτεκτονικά πετράδια του Δρόμου του Μεταξιού, που παρουσιάζονται συχνά με πολύ παραδοσιακό τρόπο για να προσελκύσουν περισσότερους τουρίστες, και περιλαμβάνουν ορόσημα όπως η πλατεία Ρεγκιστάν στη Σαμαρκάνδη, η περιτοιχισμένη πόλη Ιτσάν Καλά στην Χίβα και το Συγκρότημα Τεμένων Πόι Καλάν στην Μπουχάρα. Οι νέοι Ουζμπέκοι καλλιτέχνες, όμως, υιοθετούν μια νέα αντίληψη αυτής της πολιτιστικής κληρονομιάς για να δημιουργήσουν εντυπωσιακή οπτική και ψηφιακή τέχνη.

Η Oyjon Khayrullaeva είναι μια νεαρή Ουζμπέκα καλλιτέχνιδα από την πόλη της Μπουχάρα, που διεκδικεί την κληρονομιά της αρχιτεκτονικής, της εσωτερικής διακόσμησης και των πολιτιστικών αντικειμένων για μια συζήτηση περί ταυτότητας, αλλά και περί φεμινισμού, σχέσεων φύλου και περί έμφυλης βίας στην ουζμπεκική κοινωνία, όπου η πατριαρχία παραμένει κυρίαρχη στις περισσότερες οικογένειες. Το έργο της Khayrullaeva είναι ως επί το πλείστον ένας συνδυασμός φωτογραφίας και ψηφιακού κολάζ, όπως φαίνεται στον λογαριασμό της στο Instagram. Το Global Voices της πήρε συνέντευξη στα ρωσικά μέσω email για να μάθει πού βρίσκει την έμπνευσή της και πώς γίνεται αντιληπτή η τέχνη της στο Ουζμπεκιστάν. Αυτή η συνέντευξη έχει υποστεί επιμέλεια για λόγους έκτασης και σαφήνειας.

Filip Noubel (FN): Πώς θα ορίζατε το ψηφιακό κολάζ ως μορφή εικαστικής τέχνης;

Ойжон Хайруллаева (ОХ):  Диджитал коллаж это композиция из фотографий созданная в различных графических редакторах (Photoshop и т.д.). То есть ты берешь несколько фотографий вырезаешь различные объекты и собираешь это в единую картинку. Я создаю композиции из фотографий с мозаикой исторических зданий снятые в разных городах моей страны, либо беру элементы из фотографий сюзани (национальная вышивка) и из прочих национальных декоративных материалов, в общем элементов прикладного искусства.

Oizhon Khairullaeva (OKh): Το ψηφιακό κολάζ είναι μια σύνθεση φωτογραφιών, που δημιουργείται σε διάφορα προγράμματα επεξεργασίας γραφικών (Photoshop κ.λπ.). Παίρνεις δηλαδή διάφορες φωτογραφίες, κόβεις διάφορα αντικείμενα και τα συναρμολογείς σε μια ενιαία εικόνα. Δημιουργώ συνθέσεις από φωτογραφίες με ψηφιδωτά ιστορικών κτιρίων, που τραβήχτηκαν σε διάφορες πόλεις της χώρας μου, ή παίρνω στοιχεία από φωτογραφίες σουζάνι (εθνικό κέντημα) και από άλλα εθνικά διακοσμητικά υλικά, γενικά στοιχεία εφαρμοσμένης τέχνης.

Αυτό το κομμάτι ψηφιακού κολάζ αναμειγνύει το γαλαζόλευκο μπολ με τα μοτίβα, που χρησιμοποιείται ευρέως σε όλη τη χώρα για την κατανάλωση τσαγιού, το οποίο έχει καταλήξει να συμβολίζει τον ουζμπέκικο πολιτισμό, που χρονολογείται από τη σοβιετική περίοδο:

 

View this post on Instagram

 

A post shared by Khayrullaeva Oyjon 🌚 (@janajaaan)

FN: Η τέχνη σας βασίζεται σε βασικά στοιχεία της οπτικής τέχνης του Ουζμπεκιστάν, όπως το παραδοσιακό καπέλο ντόπα, τα μπολ τσαγιού με τα σχέδια και άλλα αρχιτεκτονικά μοτίβα. Γιατί είναι τόσο εμφανή στην τέχνη σας;

ОХ: Я питаю огромную любовь к нашей культуре, искусству, ремеслам, истории, люблю больше узнавать об этом ведь так я становлюсь ближе к своим корням, поэтому в моих работах я люблю добавлять национальные оттенки. Ещё я сама собираю разные винтажные предметы текстиля, а именно: старые сюзани, старые платья и штаны с  зардузи (бухарская золотошвейная вышивка), старые платки и паранджу и т.д. Большую часть из этих вещей я беру из бабушкиного сундука, и всё это я так же использую в своем творчестве.

В моих работах можно выделить три направления. Первое это мои анимированные коллажи, в них я затрагиваю проблемы нашего общества.  Второе это мои портреты женщин, в них я раскрываю своих героинь как нечто прекрасных, сильных и загадочных созданий, женщины ко мне приходят с определённым запросом то есть запечатлеть их в национальном колорите, потому что опять таки у них такая же ситуация как у меня, то есть быть ближе к своим корням, многие приносят предметы гардероба своих мама и бабушек, и мне очень импонирует, что у меня есть так много единомышленниц. Мне бы хотелось фотографировать не только в узбекском колорите но и в других ведь в нашей стране живут так много разных национальностей и все они так прекрасны и уникальны. 

Третье направление это мои личные работы, в них затрагивается моё эмоциональное состояние, мои переживания и радости, детские воспоминания, все то что мне трудно выразить словами. 

Но ещё я бы хотела затронуть другое моё направление оно не связано с коллажами, это портреты моей подруги балерины Тамилы Данияровой, я знакома с ней с конца 20-го года и за это время мы успели снять очень много фотографий по всему Узбекистану. Задумка в том что я снимаю её в пуантах танцующей балет у разных исторических зданиях, монументах либо в красивых природных зонах, то есть необычные для балета места. Это целый проект который я назвала «Сюр», картина странная для восприятия.

OKh: Έχω μεγάλη αγάπη για τον πολιτισμό, την τέχνη, τις χειροτεχνίες και την ιστορία μας. Μου αρέσει να μαθαίνω περισσότερα για αυτά, γιατί έτσι προσεγγίζω τις ρίζες μου, γι’ αυτό μου αρέσει να προσθέτω ουζμπεκικές αποχρώσεις στα έργα μου. Μαζεύω επίσης διάφορα βιντάζ υφάσματα και συγκεκριμένα παλιά σουζάνια, παλιά φορέματα και παντελόνια με ζαρντούζι (χρυσοκέντημα Μπουχάρα), παλιά φουλάρια και μπούρκες. Τα περισσότερα από αυτά τα παίρνω από το σεντούκι της γιαγιάς μου και όλα αυτά τα χρησιμοποιώ και στη δημιουργικότητά μου.

Η δουλειά μου περιλαμβάνει τρεις πτυχές. Η πρώτη είναι τα κινούμενα ψηφιακά κολάζ μου, στα οποία θίγω τα προβλήματα της κοινωνίας μας. Η δεύτερη είναι τα γυναικεία πορτρέτα μου, στα οποία αποκαλύπτω τις ηρωίδες μου ως όμορφα, δυνατά και μυστηριώδη πλάσματα. Αυτές οι γυναίκες έρχονται σε μένα με ένα συγκεκριμένο αίτημα: να τις αποτυπώσω στα χρώματα του Ουζμπεκιστάν, επειδή μοιράζονται την ίδια κατάσταση με εμένα, δηλαδή να θέλουν να είναι πιο κοντά στις ρίζες τους. Πολλές γυναίκες φέρνουν αντικείμενα από τις ντουλάπες των μητέρων και των γιαγιάδων τους και μου κάνει μεγάλη εντύπωση που έχω τόσες πολλές ομοϊδεάτισσες στον κύκλο μου. Θα ήθελα να τραβήξω φωτογραφίες, που αντιπροσωπεύουν όχι μόνο τις παραδόσεις του Ουζμπεκιστάν, αλλά και τις παραδόσεις πολλών άλλων εθνοτικών ομάδων, που ζουν στο Ουζμπεκιστάν, οι οποίες είναι επίσης πολύ όμορφες και μοναδικές.

Η τρίτη κατεύθυνση είναι η προσωπική μου δουλειά, που αγγίζει τη συναισθηματική μου κατάσταση, τις εμπειρίες και τις χαρές μου, τις παιδικές μου αναμνήσεις. Όλα όσα μου είναι δύσκολο να εκφράσω με λόγια.

Θα ήθελα όμως να αναφέρω και ένα άλλο σκέλος της δουλειάς μου, που δεν σχετίζεται με κολάζ. Αυτά είναι πορτρέτα της φίλης μου Tamila Daniyarova, μιας μπαλαρίνας που γνωρίζω από τα τέλη του 2020. Από τότε, καταφέραμε να τραβήξουμε πολλές φωτογραφίες σε ολόκληρο το Ουζμπεκιστάν. Η ιδέα είναι να την κινηματογραφώ να χορεύει μπαλέτο με παπούτσια πουέντ κοντά σε διάφορα ιστορικά κτίρια, μνημεία ή σε όμορφες φυσικές περιοχές, δηλαδή σε μέρη που συνήθως δεν συνδέονται με το μπαλέτο. Το όλο έργο ονομάζεται «Σουρεάλ». Πράγματι μια περίεργη εικόνα, αν την αντιληφθείς.

Ακολουθεί άλλο ένα ψηφιακό κολάζ, που αναφέρεται στον όρο «ουγιάτ», που σημαίνει «ντροπή» και περιγράφει τον κώδικα τιμής για τις οικογένειες, που βασίζονται σε συντηρητικούς, πατριαρχικούς και στενά καθορισμένους ρόλους φύλων:

 

View this post on Instagram

 

A post shared by Khayrullaeva Oyjon 🌚 (@janajaaan)

Για περισσότερα , διαβάστε: Στο Ουζμπεκιστάν, τα λογοτεχνικά μουσεία είναι επίσης μνημεία εσωτερικής διακόσμησης

FN: Πώς γίνεται δεκτή η τέχνη σας στο Ουζμπεκιστάν και αλλού;

ОХ: Во всём есть плюсы и минусы, кому-то нравится моё творчество, много пишут приятных слов поддержки чему я благодарна, есть кому не нравится, пишут много оскорблений и прочего негатива, учусь воспринимать это нормально, многие мои коллеги говорят что если мне такое пишут значит работы вызывают эмоции и это здорово.

За 1,5 года я успела поучаствовать в трёх выставках, первая проходила в Японии, но там были выставлены мои балетные портреты. Две остальные проходили здесь в Ташкенте,  одна выставка была посвящена архитектуре, там были выставлены мои снимки архитектуры и декора, вторая выставка была посвящена борьбе против женского насилия, в ней были выставлены мои анимированные коллажные работы.

OKh: Υπάρχουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα σε κάθε τομέα, επομένως σε κάποιους αρέσει η δουλειά μου και γράφουν ευχάριστα λόγια υποστήριξης, για τα οποία είμαι ευγνώμων. Μετά υπάρχουν και αυτοί που δεν τους αρέσει και μου στέλνουν βρισιές και αρνητικά σχόλια. Μαθαίνω να τα δέχομαι κανονικά. Συνάδελφοι λένε ότι σημαίνει πως η τέχνη μου προκαλεί διάφορα συναισθήματα, κάτι που είναι υπέροχο.

Τους τελευταίους 18 μήνες, κατάφερα να συμμετάσχω σε τρεις εκθέσεις. Η πρώτη πραγματοποιήθηκε στην Ιαπωνία, εκτέθηκαν εκεί τα πορτρέτα μου με το μπαλέτο. Οι άλλες δύο πραγματοποιήθηκαν εδώ στην Τασκένδη, με μια έκθεση αφιερωμένη στις φωτογραφίες μου από την αρχιτεκτονική και τη διακόσμηση και τη δεύτερη έκθεση αφιερωμένη στην καταπολέμηση της έμφυλης βίας, που περιελάμβανε κομμάτια κινουμένων σχεδίων κολάζ μου.

Για περισσότερα, διαβάστε: Το Ουζμπεκιστάν ως δημιουργικό χάος: Η ερμηνεία ενός φωτογράφου για την αναζήτηση της ταυτότητας του έθνους του

FN: Ποιος ο χώρος για τη σύγχρονη τέχνη στη σημερινή κοινωνία του Ουζμπεκιστάν;

ОХ: Так как я в этой среде нахожусь всего 2 года то не могу сказать точно как всё обстоит, но отметила для себя что продвигается медленно, хотя у нас невероятное количество смелых и талантливых ребят, тут проблема в том что должна быть причастность государства для продвижения этой сферы (хотя бы дать больше свободы), к сожалению этого я вижу мало.

OKh: Δεδομένου ότι βρίσκομαι σε αυτή την καλλιτεχνική σκηνή μόλις δύο χρόνια, δεν μπορώ να πω ακριβώς πώς έχουν τα πράγματα, αλλά έχω παρατηρήσει ότι η εξέλιξη είναι αργή, παρόλο που έχουμε έναν απίστευτο αριθμό γενναίων και ταλαντούχων καλλιτεχνών. Το πρόβλημα εδώ είναι ότι θα έπρεπε να υπάρχει μεγαλύτερη κρατική συμμετοχή για την προώθηση της σύγχρονης τέχνης και να της δοθεί κάποια ελευθερία. Δυστυχώς βλέπω ελάχιστα από αυτά.

Για περισσότερα άρθρα για το Ουζμπεκιστάν, δείτε το ειδικό αφιέρωμα του Global Voices: Πώς θα μοιάζει το «Νέο Ουζμπεκιστάν;»