Εικόνα του Pete Linforth από το Pixabay. Χρήση με την άδεια Pixabay.

Το Πακιστάν επέδειξε για άλλη μια φορά απολυταρχικές τάσεις ανακοινώνοντας τον αποκλεισμό «παράνομων εικονικών ιδιωτικών δικτύων (VPN)», επικαλούμενο τη φερόμενη χρήση τους για τη διευκόλυνση τρομοκρατικών δραστηριοτήτων και την πρόσβαση σε βλάσφημο ή πορνογραφικό περιεχόμενο. Σύμφωνα με την ενισχυμένη στρατηγική ρύθμισης των VPN, οι χρήστες πρέπει να υποβάλουν αίτηση στην Αρχή Τηλεπικοινωνιών του Πακιστάν (PTA), στην οποία θα περιγράφουν λεπτομερώς τον νόμιμο σκοπό της χρήσης του VPN τους και να περιμένουν έγκριση. Η PTA έχει ορίσει ως προθεσμία την 30ή Νοεμβρίου για τη δήλωση των VPN προειδοποιώντας για πανεθνική καταστολή, που θα ξεκινήσει την 1η Δεκεμβρίου. Για τη διευκόλυνση αυτής της διαδικασίας, η PTA έχει εγκαινιάσει μια διαδικτυακή πύλη με τον κατάλογο των εγκεκριμένων διευθύνσεων IP και καταχωρισμένων VPN, με στόχο την υποστήριξη των εταιρειών λογισμικού, των τηλεφωνικών κέντρων, των τραπεζών, των πρεσβειών και των ελεύθερων επαγγελματιών. Η PTA εισήγαγε αρχικά τη δήλωση VPN τον Ιούλιο του 2020.

Καθώς οι πολίτες βρέθηκαν αντιμέτωποι με την είδηση της επικείμενης απαγόρευσης των VPN, άρχισαν να εμφανίζονται αναφορές σχετικά με τον αποκλεισμό του Bluesky, μιας πλατφόρμας κοινωνικής δικτύωσης ανοιχτού κώδικα, που κερδίζει δημοτικότητα στο Πακιστάν μετά την απαγόρευση του X (πρώην Twitter) νωρίτερα φέτος.

Ο ακτιβιστής ψηφιακών δικαιωμάτων Usama Khilji δημοσίευσε στο X:

Pakistan is likely the first country to block access to @bluesky, continuing the trend of restrictions on the internet in Pakistan, violating the fundamental rights of speech & access to information. https://t.co/0QLKM1kOAu

— Usama Khilji (@UsamaKhilji) November 20, 2024

Το Πακιστάν είναι πιθανότατα η πρώτη χώρα που αποκλείει την πρόσβαση στο @bluesky, συνεχίζοντας την τάση των περιορισμών στο διαδίκτυο στο Πακιστάν, παραβιάζοντας τα θεμελιώδη δικαιώματα ελευθερίας του λόγου και της πρόσβασης στην πληροφόρηση. https://t.co/0QLKM1kOAu

Από τον Φεβρουάριο του 2024, η χρήση VPN έχει γίνει συνήθης πρακτική μετά τον αποκλεισμό του X μετά τις γενικές εκλογές. Κατά ειρωνικό τρόπο, οι εκπρόσωποι της κυβέρνησης συνέχισαν να χρησιμοποιούν την πλατφόρμα παρά την επιβολή του περιορισμού. Οι χρήστες του διαδικτύου διαμαρτύρονται συνεχώς για την επιδείνωση της ποιότητας του διαδικτύου από τότε που ανέλαβε την εξουσία αυτή η κυβέρνηση. Στις 10 Νοεμβρίου, οι χρήστες σε πολλές πλατφόρμες, συμπεριλαμβανομένου του X, εξέφρασαν ανησυχίες σχετικά με τον περιορισμό των VPN και την αργή πρόσβαση στο διαδίκτυο, ενισχύοντας την απογοήτευση για τις περιορισμένες ψηφιακές ελευθερίες.

Η blogger Hina Safdar δημοσίευσε στο X:

So, my Cable net is not working for X on Android device. None of the VPNs are working either. Disconnected it & Zong 4G data makes X work without any VPN.

What sorcery is this? What did I miss? What's happening in #Pakistan? #UndeclaredMartialLaw

— Release Imran Khan ✌️ (@hinasafi) November 10, 2024

Λοιπόν, το καλωδιακό μου δίκτυο δεν λειτουργεί για το X στη συσκευή Android. Κανένα από τα VPN δεν λειτουργεί επίσης. Το αποσύνδεσα και τα δεδομένα Zong 4G κάνουν το X να λειτουργεί χωρίς VPN.

Τι μαγεία είναι αυτή; Τι έχασα; Τι συμβαίνει στο #Πακιστάν; #UndeclaredMartialLaw

Η δικαιολόγηση της PTA για τον αποκλεισμό

Αρχικά, η PTA αρνήθηκε τις κατηγορίες για τον περιορισμό των VPN αποδίδοντας τις αργές ταχύτητες σε τεχνική δυσλειτουργία. Ωστόσο, στις 13 Νοεμβρίου, διοργάνωσε συνεδρία διαβούλευσης για να συζητήσει το πλάισιο δήλωσης των VPN. Στη συνεδρία συμμετείχαν εκπρόσωποι του Υπουργείου Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών (MoIT&T), του Συμβουλίου Εξαγωγών Λογισμικού του Πακιστάν (PSEB) και της Ένωσης Πληροφορικής του Πακιστάν (P@SHA).

Μετά την ανακοίνωση της απαγόρευσης των παράνομων VPN από την PTA, η ρυθμιστική Αρχή ισχυρίστηκε ότι σχεδόν 20 εκατομμύρια προσπάθειες γίνονται καθημερινά από το Πακιστάν για πρόσβαση σε πορνογραφικούς ιστότοπους. Επιπλέον, ανέφερε ότι απέκλεισε περισσότερες από 100.000 διευθύνσεις URL, που περιέχουν βλάσφημο περιεχόμενο, καθώς και 844.000 πορνογραφικούς ιστότοπους.

Τον Αύγουστο αυτού του έτους, το Πακιστάν εφάρμοσε ένα εθνικό τείχος προστασίας ικανό να εντοπίζει, να αποκλείει να περιορίζει σημαντικά την πρόσβαση σε περιεχόμενο, που θεωρεί προπαγανδιστικό. Έκτοτε, η Αρχή ενισχύει τις προσπάθειές της για τη δήλωση των VPN. Στις 16 Νοεμβρίου, το Υπουργείο Εσωτερικών και η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ερευνών έδωσαν εντολή στην PTA να αποκλείσει τα παράνομα ή μη καταχωρημένα VPN σε όλο το Πακιστάν για να εμποδίσει τους τρομοκράτες και τα άτομα να έχουν πρόσβαση σε πορνογραφικό και βλάσφημο περιεχόμενο.

Πριν από την ανακοίνωση απαγόρευσης των VPN, ο Πρωθυπουργός Σεχμπάζ Σαρίφ συνεχάρη τον εκλεγμένο πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ για τη νίκη του στις πρόσφατες εκλογές. Σε απάντηση, εμφανίστηκε το Community Note, που «χρησιμοποιεί VPN για να αποκτήσει πρόσβαση στο Χ, κάτι που είναι παράνομο σύμφωνα με την πακιστανική νομοθεσία».

PM Shehbaz Sharif has been caught using a VPN to bypass the @X ban in Pakistan while congratulating President -Elect @realDonaldTrump. The Community Note flags his unlawful activity, questioning the PM's actions against his own ban. pic.twitter.com/fdvw9cfwV0

— Eye on Pakistan (@eyeonpakistan_) November 8, 2024

Διαπιστώθηκε ότι ο πρωθυπουργός Σεχμπάζ Σαρίφ χρησιμοποιεί VPN για να παρακάμψει την απαγόρευση του @X στο Πακιστάν, ενώ συγχαίρει τον εκλεγμένο πρόεδρο @realDonaldTrump. Το Community Note επισημαίνει την παράνομη ενέργειά του, αμφισβητώντας τις ενέργειες του πρωθυπουργού ενάντια στη δική του απαγόρευση. pic.twitter.com/fdvw9cfwV0

Το μεγάλο τείχος προστασίας του Πακιστάν

Από τον Ιούλιο του 2024, οι Πακιστανοί αναφέρουν αργές υπηρεσίες διαδικτύου και διακοπές. Η Bytes for All Pakistan, μια ερευνητική δεξαμενή σκέψης, διέψευσε τις διευκρινίσεις της κυβέρνησης για τις αργές ταχύτητες διαδικτύου στην έκθεσή της με τίτλο, «Αργές ταχύτητες διαδικτύου στο Πακιστάν και το προπέτασμα καπνού των VPN». Η έκθεση συνδέει τις αργές ταχύτητες του διαδικτύου με τις δοκιμές ενός αναβαθμισμένου συστήματος διαχείρισης ιστού ή ενός τείχους προστασίας κινεζικού τύπου και όχι με τη χρήση VPN. Η έκθεση υποστηρίζει ότι τα μέτρα αυτά αποτελούν μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής, με στόχο την παρακολούθηση και τον έλεγχο των διαδικτυακών χώρων.

Εν μέσω αναφορών για διαταραχές στις ψηφιακές πλατφόρμες και αργές ταχύτητες στο διαδίκτυο, η κυβέρνηση ολοκλήρωσε τον Αύγουστο τη δεύτερη δοκιμή του πολυσυζητημένου τείχους προστασίας που αποσκοπεί στον αποκλεισμό ανεπιθύμητου περιεχομένου. Ενώ η υπουργός Shaza Fatima Khawaja κατηγόρησε αρχικά τα VPN για τις διαταραχές, αργότερα η PTA παραδέχτηκε ότι είχε εγκατασταθεί τείχος προστασίας για τη διαχείριση των κοινωνικών μέσων ενημέρωσης.

Ο Ali Ehsan, ανώτερος αντιπρόεδρος της P@SHA, δήλωσε στο Global Voices μέσω WhatsApp ότι η «ψηφιακή πολιορκία» απειλεί σοβαρά τη βιομηχανία πληροφορικής του Πακιστάν, ωθώντας την σε κρίσιμο σημείο με πρωτοφανείς λειτουργικές διαταραχές. Προέτρεψε την κυβέρνηση να υιοθετήσει ένα συνεργατικό πλαίσιο κυβερνοασφάλειας που θα διασφαλίζει τα εθνικά συμφέροντα χωρίς να καταπνίγει την καινοτομία και την ανάπτυξη. Τονίζοντας ότι τόσο η οικονομία όσο και το αξιόπιστο διαδίκτυο αποτελούν εθνικές προτεραιότητες, πρόσθεσε: «Όσοι ενεργούν εναντίον [τους] πρέπει να επανεξετάσουν τις αποφάσεις τους».

Οπλοποίηση της θρησκείας και της ηθικής για τη νομιμοποίηση της απαγόρευση των VPN

Εν τω μεταξύ, στις 15 Νοεμβρίου, το Συμβούλιο Ισλαμικής Ιδεολογίας (CII), ένα συνταγματικό συμβουλευτικό όργανο, εξέδωσε φετφά (μη δεσμευτική θρησκευτική γνώμη), δηλώνοντας ότι η χρήση των VPN για πρόσβαση σε ανεπιθύμητο ή αντικρατικό περιεχόμενο είναι αντι-ισλαμική. Η απόφαση αυτή προκάλεσε επικρίσεις από το κοινό και τους ακτιβιστές των ψηφιακών δικαιωμάτων. Ακόμη και ο Rana Sanaullah, μέλος της Εθνοσυνέλευσης από το κυβερνών κόμμα, την Πακιστανική Μουσουλμανική Λίγκα (Nawaz), υποστήριξε ότι το CII δεν είχε την αρμοδιότητα να σχολιάσει επί του θέματος.

Σε απάντηση στις αντιδράσεις, το CII παραχώρησε συνέντευξη Τύπου και διευκρίνισε ότι «μόνο τα εγγεγραμμένα VPN είναι επιτρεπτά σύμφωνα με τη Σαρία». Ο πρόεδρος τόνισε ότι «τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πρέπει να προωθούν τις ισλαμικές αξίες και την εθνική ασφάλεια» και υπογράμμισε τη σημασία της ηθικής και νόμιμης χρήσης των κοινωνικών πλατφορμών.

Το Global Voices επικοινώνησε με τον δικηγόρο Ali Tahir μέσω WhatsApp σχετικά με τον ρόλο του Συμβουλίου Ισλαμικής Ιδεολογίας (CII). Ο ίδιος δήλωσε:

Το CII γίνεται συχνά αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης, συμπεριλαμβανομένης της πρόσφατης συμμετοχής του στη δικαιολόγηση των περιορισμών των VPN. Η κίνηση της Αρχής Τηλεπικοινωνιών του Πακιστάν να καταγράψει τα VPN φαίνεται να αποσκοπεί στον έλεγχο της πρόσβασης, ωστόσο οι προσπάθειες έχουν σε μεγάλο βαθμό αποτύχει.

Η κοινωνία των πολιτών και η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Πακιστάν (HRCP) υποστηρίζουν εδώ και καιρό τη διάλυση του Συμβουλίου Ισλαμικής Ιδεολογίας (CII), κατηγορώντας το για οπισθοδρομικές απόψεις, που επιτρέπουν στο κράτος να χειραγωγεί τη θρησκεία για την καταστολή της διαφωνίας και τη δικαιολόγηση της βίας κατά των γυναικών. Οι επικριτές υποστηρίζουν ότι το CII λειτουργεί ως εργαλείο για τη νομιμοποίηση κυβερνητικών δράσεων με το πρόσχημα της ηθικής, ενισχύοντας συχνά συντηρητικές πολιτικές και πολιτικές διακρίσεων.

Ο ρόλος του στρατού στην ψηφιακή εποπτεία

Στις 15 Νοεμβρίου, η ισχυρότερη προσωπικότητα της χώρας, ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού (COAS) στρατηγός Asim Munir έκανε έκκληση για έλεγχο της «απεριόριστης» ελευθερίας του λόγου, συνδέοντάς την με τη διάβρωση των ηθικών αξιών. Ο στρατός, ο οποίος αντιμετωπίζει αυξανόμενο έλεγχο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, έχει χαρακτηρίσει την κριτική και τις ψευδείς ειδήσεις ως «ψηφιακή τρομοκρατία». Πρόσφατα, ο Γενικός Διευθυντής των Διυπηρεσιακών Δημόσιων Σχέσεων (ISPR) Ahmed Sharif Chaudhry τόνισε την ανάγκη λήψης αυστηρότερων μέτρων για τον περιορισμό της διαδικτυακής προπαγάνδας.

Ο Tahir επέκρινε τη χρήση της ηθικής και της θρησκείας από την κυβέρνηση ως δικαιολογητικών για τους ψηφιακούς περιορισμούς, αναφέροντας ως χαρακτηριστικό παράδειγμα την απαγόρευση του Twitter. Ενώ οι αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι τα μέτρα αυτά αποσκοπούν στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας και του ανήθικου περιεχομένου, ο Tahir υποστηρίζει ότι αποσκοπούν κυρίως στην καταστολή της κριτικής στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στην επισήμανση των διαφωνούντων ως «ψηφιακών τρομοκρατών».

VPN και τομέας της πληροφορικής στο Πακιστάν: Μια αυξανόμενη κρίση

Η χρήση των VPN διαδίδεται ολοένα και περισσότερο παγκοσμίως, με περισσότερο από το 30% των χρηστών του διαδικτύου να χρησιμοποιούν VPN για να εξασφαλίσουν ασφάλεια και ανωνυμία στο διαδίκτυο. Από την άλλη πλευρά, ορισμένες χώρες έχουν εφαρμόσει ή εξετάζουν το ενδεχόμενο απαγόρευσης των VPN, επικαλούμενες ανησυχίες σχετικά με την εθνική ασφάλεια, το έγκλημα στον κυβερνοχώρο και την παραβίαση της πνευματικής ιδιοκτησίας. Οι προτεινόμενοι κανονισμοί για τα VPN του Πακιστάν έχουν προκαλέσει ανησυχίες στους επαγγελματίες και τις επιχειρήσεις πληροφορικής.

Ο αντίκτυπος της απαγόρευσης των VPN μπορεί να είναι μεγάλος, με σημαντικές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες. Στο Πακιστάν, η προτεινόμενη απαγόρευση αναμένεται να κοστίσει στην οικονομία περίπου 300 εκατομμύρια δολάρια ετησίως. Σε διεθνές επίπεδο, οι απαγορεύσεις των VPN έχουν οδηγήσει σε μείωση των ξένων επενδύσεων, μείωση του διαδικτυακού εμπορίου και υποβάθμιση της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο.