Φωτογραφία: Alexander Nrjwolf στο Unsplash

Το Σεπτέμβριο του 2023, αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής απαγόρευσαν σε Ρώσους πολίτες να φέρνουν αυτοκίνητα με ρωσικές πινακίδες κυκλοφορίας στην ΕΕ και υπήρξαν φήμες ότι θα καταργηθούν επίσης τα «προσωπικά αντικείμενα». Μετά από αυτό, η Gera Ugryumova, μια τότε άγνωστη χρήστρια του κοινωνικού δικτύου X (πρώην Twitter), αποφάσισε να δώσει νόημα στο ζήτημα. Τηλεφώνησε σε έναν υπεύθυνο Τύπου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δημοσίευσε για την κλήση της στο X και έγινε αμέσως διάσημη.

Η Ugryumova είναι πολιτική πρόσφυγας από τη Ρωσία, που τώρα ζει στην Ιταλία. Έφτασε στη Ρώμη τον Μάιο του 2022 και βίωσε από πρώτο χέρι τα προβλήματα, που προκαλεί ένα ρωσικό διαβατήριο στην ΕΕ μετά την έναρξη της πλήρους κλίμακας ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022. Η Ugryumova βοηθά τώρα Ρώσους, που ζουν στο εξωτερικό. Αυτή η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε τηλεφωνικά τον Φεβρουάριο του 2024, αλλά η κατάσταση παραμένει αμετάβλητη. Το Global Voices δημοσιεύει μια επεξεργασμένη και μεταφρασμένη έκδοση με την άδεια της Gera Ugryumova.

Gera Ugryumova, φωτογραφία από το αρχείο της, χρησιμοποιείται με άδεια.

Global Voices (GV): Τι κάνατε τον Σεπτέμβριο του 2023, πριν αποφασίσετε ξαφνικά να ασχοληθείτε με την καινοτομία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής;

Gera Ugryumova (GU): Εκείνη την χρονική περίοδο, εγώ και η φίλη μου η Polina μέναμε σε ένα καταφύγιο για άστεγους του Ερυθρού Σταυρού (ο σκύλος μου ήταν σε ανάδοχη οικογένεια, γιατί δεν μπορείς να φέρεις ζώα στο καταφύγιο). Προσπαθούσαμε να βρούμε δουλειά, να ολοκληρώσουμε τα χαρτιά μας: όπως τράπεζες, άδειες παραμονής… Τα χρειάζεσαι όλα αυτά για να βρεις δουλειά. Και τότε εμφανίστηκε από μόνη της μια δουλειά στον τομέα μου. Πάντα με ενδιέφεραν τέτοιου είδους πράγματα, οπότε πήγα να δω τι συνέβαινε. Ήταν σαν το πρόβλημα μου να λύθηκε από μόνο του.

GV: Θα μπορούσες να μας πεις πώς κατέληξες στην Ιταλία;

GU: Στη Ρωσία σπούδαζα δημοσιογραφία στο πανεπιστήμιο, από το οποίο αναγκάστηκα να διακόψω τις σπουδές μου λόγω της αναχώρησής μου. Εκδίδαμε ένα μικρό έντυπο με περίπου δέκα συμφοιτητές. Και υπήρχαν κάποιοι που οργάνωσαν παρενόχληση εναντίον μου ξεκινώντας να με διώκουν πρώτα στο πανεπιστήμιο, και μετά, όταν διέρρευσε η βάση δεδομένων του Yandex.Food, βρήκαν τη διεύθυνσή μου και άρχισαν να έρχονται και στο σπίτι μου. Δεν μπορώ να δώσω όλες τις λεπτομέρειες εδώ. Η αστυνομία δεν βρήκε κάποιες παραβιάσεις σε τρεις καταγγελίες και αποφασίσαμε έτσι ότι έπρεπε να φύγουμε. Ήρθαμε στην Ιταλία με τουριστική βίζα.

GV: Ποια είναι η κατάστασή σου τώρα στην Ιταλία;

GU: Μου εγκρίθηκε πολιτικό άσυλο, μπορώ να ζω εδώ, να δουλεύω και να λαμβάνω ιατρική περίθαλψη. Τώρα, μετά από σχεδόν δύο χρόνια, τα πράγματα έχουν κάπως βελτιωθεί.

GV: Μπορείς να μας πεις πώς αντιμετωπίζουν οι ιταλικές Αρχές τους πρόσφυγες και ποια είναι τα δικαιώματά τους;

GU: Πρώτα απ’ όλα, θα σας πω από την αρχή ότι είναι καλύτερα να μην ζητήσεις άσυλο στη Ρώμη, καθώς οι υπάλληλοι εκεί δεν διακρίνονται γιια την ευγένειά τους . Θα βρεθείς σε ένα τοπικό αστυνομικό τμήμα, όπου θα υπάρχουν 600–800 άτομα ταυτόχρονα. Και η διαδικασία στη Ρώμη διαρκεί πολύ περισσότερο. Επειδή όμως φτάσαμε με πτήση στη Ρώμη, δεν ακούσαμε κανέναν (έτσι κι αλλιώς υπήρχαν πολύ λίγες πληροφορίες), οπότε πήγαμε στο αστυνομικό τμήμα της Ρώμης. Μας έδωσαν ένα πιστοποιητικό ότι είχαμε υποβάλει αίτηση ασύλου και ότι θα έπρεπε να επιστρέψουμε σε έναν μήνα. Σήμερα, αυτό δεν συμβαίνει πια: η πρόσκληση για την πρώτη επίσκεψη στην υπηρεσία μετανάστευσης στη Ρώμη εκδίδεται πλέον 1,5–2 χρόνια εκ των προτέρων.

GV: Και τι μπορείτε να κάνετε όλο αυτό το διάστημα; Πού μπορείτε να μείνετε;

GU: Οι άνθρωποι από το Πακιστάν, από την Αφρική, μπορούν κάπως να βρουν στέγη, αλλά η Ιταλία είναι εξαιρετικά επιβαρυμένη. Δεν υπάρχουν καταλύματα απευθείας από το κράτος. Θα ήθελαν να βοηθήσουν, αλλά φυσικά δεν υπάρχουν διαθέσιμοι πόροι. Τώρα διαπραγματεύονται με την Αλβανία για να δημιουργηθούν κέντρα εκεί και να δημιουργηθούν κανονικά στρατόπεδα εδώ.

GV: Οπότε βρεθήκατε απευθείας στο δρόμο;

GU: Ναι. Ζούμε σε ένα ξενοδοχείο με την ελπίδα να νοικιάσουμε αργότερα ένα διαμέρισμα. Ήρθαμε με 4.000 ευρώ και εξαντλήθηκαν σε έναν μήνα. Υπάρχουν, όμως, ιδιωτικά προγράμματα, στα οποία το κράτος παρέχει χρήματα για τη στέγαση ανθρώπων για να τους βοηθήσουν να ενταχθούν. Από τα τρία προγράμματα που επισκεφτήκαμε, μόνο το ένα έκανε κάτι για να μας βοηθήσει να το αφήσουμε και να ζήσουμε ανεξάρτητα. Στα άλλα δύο δεν μας βοήθησαν καθόλου, απλά ζούσαμε εκεί.

GV: Τι γίνεται με τα επιδόματα, την ιατρική περίθαλψη;

GU: Δεν υπάρχουν επιδόματα, η ιατρική περίθαλψη είναι δωρεάν για τους πρόσφυγες, σχεδόν τα πάντα καλύπτονται από την ασφάλιση, αλλά πρέπει να την αποκτήσεις.

GV: Ας επιστρέψουμε στον Σεπτέμβριο του 2023. Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις σας, ποιες χώρες είναι οι πιο «προβληματικές» για τους Ρώσους;

GU: Αρχικά, πίστευα ότι η πιο προβληματική χώρα ήταν η Ιταλία. Και φυσικά, υπήρχε το πρόβλημα με τις τράπεζες, οι οποίες αρνούνται να ανοίξουν λογαριασμούς χωρίς αιτιολογία, επικαλούμενες τις κυρώσεις. Το είχα βιώσει και εγώ η ίδια. Τώρα φαίνεται ότι η πιο προβληματική κατάσταση αυτή τη στιγμή είναι στην Κύπρο. Πρόσφατα, υπάλληλοι από τις ΗΠΑ επισκέφτηκαν τη χώρα και οι τοπικές τράπεζες άρχισαν να κλείνουν ενεργά λογαριασμούς Ρώσων. Και κάποιοι άνθρωποι πρέπει ακόμη να ανανεώσουν την άδεια παραμονής τους και, για να το κάνουν αυτό, χρειάζονται έναν τραπεζικό λογαριασμό. Οι άνθρωποι τρέχουν πανικόβλητοι.

GV: Άρα, οι τράπεζες κλείνουν ή δεν ανοίγουν λογαριασμούς για τους Ρώσους, οι αξιωματούχοι δεν ανανεώνουν τις άδειες παραμονής. Τι άλλο;

GU: Πολύ συχνά, στους Ρώσους δεν επιτρέπεται να επιβιβαστούν σε πτήσεις μεταξύ Σένγκεν και Βαλκανίων, αν και δεν υπάρχουν επίσημοι περιορισμοί γι’ αυτό. Κάποιοι δεν προσλαμβάνονται, κάποιοι απολύονται, κάποιοι δεν μπορούν να νοικιάσουν διαμέρισμα. Οι τοπικοί αξιωματούχοι είναι ιδιαίτερα βέβαιοι ότι αυτό ωφείλεται στις κυρώσεις.

GV: Κάποτε γράψατε ότι μια γυναίκα με ουκρανικό διαβατήριο αντιμετώπισε το ίδιο πρόβλημα με τον τραπεζικό της λογαριασμό;

GU: Ναι. Αυτό είναι ένα κοινό πρόβλημα στην Ιταλία, γιατί ο φορολογικός κωδικός [το τοπικό αντίστοιχο του αριθμού φορολογικού μητρώου] εδώ περιλαμβάνει δεδομένα για τη χώρα γέννησης. Αυτή είναι πολίτης Ουκρανίας, αλλά γεννήθηκε στη Μόσχα μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Αντίστοιχα, ο φορολογικός της κωδικός είναι 154 (ο τόπος γέννησης είναι η Ρωσία). Και τα αυτόματα συστήματα απλώς δεν της επιτρέπουν να κάνει τίποτα.

GV: Είναι μια κατάσταση, που η ρωσική προπαγάνδα μπορεί να χρησιμοποιήσει ως απόδειξη ρωσοφοβίας. Θεωρείτε ότι πρόκειται για ρωσοφοβία;

GU: Όχι, δεν νομίζω ότι είναι ρωσοφοβία. Είναι έλλειψη ενημέρωσης μεταξύ των υπαλλήλων σε εταιρείες. Έτσι, γράφουμε στη διοίκηση μιας εταιρείας και αυτοί οι υπάλληλοι έπειτα τιμωρούνται. Παρόλα αυτά, «πολεμάμε» με κάποιες εταιρείες για αρκετό καιρό. 

GV: Οπότε, πρόκειται για υπαλλήλους που είναι υπερβολικά προσεκτικοί, σωστά;

GU: Ναι, υπάλληλοι που είναι υπερβολικά επιφυλακτικοί.

GV: Δημιουργήσατε το εγχείρημα Iskra, το οποίο βοηθά τους Ρώσους στο εξωτερικό να αντιμετωπίσουν τέτοια προβλήματα. Πώς βοηθάτε ακριβώς; Υπάρχουν επιτυχημένες περιπτώσεις;

GU: Ναι, φυσικά υπάρχουν επιτυχημένες περιπτώσεις. Στην Ιταλία, βοηθήσαμε τρία άτομα να λύσουν προβλήματα με την τράπεζα τον περασμένο μήνα. Μερικοί από αυτούς έλαβαν βοήθεια διαδικτυακά, άλλοι πήγαν απευθείας στην τράπεζα, κάλεσαν την υπηρεσία κατά των διακρίσεων και είχαν και λίγη ένταση, αλλά τελικά όλα πήγαν καλά. Αν υπάρχει πρόβλημα με την τράπεζα, προσπαθούμε να διαπραγματευτούμε ειρηνικά επισημαίνοντας τους νόμους. Αν δεν λειτουργήσει αυτό, στέλνουμε επίσημο αίτημα λέγοντας ότι το υποκατάστημα δεν άνοιξε λογαριασμό για το άτομο, ενώ σύμφωνα με τον νόμο έπρεπε να το κάνει, ας το ξεκαθαρίσουμε ή θα εμπλέξουμε δικηγόρους. Αν το πρόβλημα δεν λυθεί μετά από αυτό, βρίσκουμε τοπικό δικηγόρο, συνήθως ρωσόφωνο, για να είναι πιο εύκολο για τους ανθρώπους που το διαχειρίζονται. Όλα αυτά πληρώνονται από τα χρήματα του Iskra, τα οποία προέρχονται από δωρεές.

GV: Και αν υπάρξουν αλλαγές στη Ρωσία τα επόμενα χρόνια, πιστεύετε ότι θα επιστρέφατε στη Ρωσία;

GU: Ελπίζω, αν όχι να επιστρέψω στη Ρωσία, τουλάχιστον να συνεχίσω τη δουλειά μου για τους Ρώσους πολίτες εδώ.