Εικονογράφηση: Distintas Latitudes. Χρησιμοποιείται με άδεια.
Αυτό το άρθρο γράφτηκε από την Distintas Latitudes και δημοσιεύτηκε στις 20 Φεβρουαρίου 2024 ως μέρος της περιφερειακής έρευνας « Πού πρόκειται να ζήσουμε;», που πραγματοποιήθηκε από την 7η γενιά του Δικτύου Νέων Δημοσιογράφων LATAM, σχετικά με την πρόσβαση στη στέγαση στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική. Μια επεξεργασμένη έκδοση αναδημοσιεύεται στο Global Voices στο πλαίσιο μιας συνεργασίας μέσων.
Οι νέοι Λατινοαμερικανοί εγκαταλείπουν τα σπίτια των γονιών τους, κατά μέσο όρο, σε ηλικία 28 ετών. Αντιμέτωποι με την πραγματικότητα της ενήλικης ζωής, οι ανησυχίες των νέων γενεών συσσωρεύονται: έλλειψη θέσεων εργασίας, επισφαλείς μισθοί, φαινόμενα που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, ψυχική υγεία, βία, μετανάστευση. Και πάνω από όλα αυτά, επικρατεί ένα κοινό ερώτημα. Θα μπορέσουμε να αποκτήσουμε μια μέρα το δικό μας σπίτι;
Σύμφωνα με την Οικονομική Επιτροπή για τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική (CEPAL), το 2023 το 82% του πληθυσμού της Λατινικής Αμερικής ζούσε σε αστικές περιοχές. Αυτό καθιστά την περιοχή μία από τις πιο αστικοποιημένες στον κόσμο. Ωστόσο, είναι επίσης ένα από τα πιο δύσκολα για την πρόσβαση στη στέγαση, ειδικά για τους νέους.
Για την Carla Escoffié, ερευνήτρια κατοικιών και συγγραφέα του βιβλίου Χώρα χωρίς στέγη, «η στέγαση είναι βασικό δικαίωμα για την άσκηση άλλων δικαιωμάτων». Η ύπαρξη ενός ασφαλούς χώρου, λέει, είναι απαραίτητη για τα σεξουαλικά και αναπαραγωγικά δικαιώματα, το δικαίωμα στην ταυτότητα και την ανάπαυση. Σε ορισμένες περιπτώσεις, είναι ακόμη και καθοριστικός παράγοντας για τη φιλοδοξία για μια θέση εργασίας.
Για δεκαετίες, οι κυβερνήσεις και οι οργανισμοί της περιοχής έχουν εφαρμόσει μηχανισμούς, εγχειρήματα και νόμους για να λύσουν το στεγαστικό έλλειμμα. Το πρόβλημα είναι ότι τα περισσότερα από αυτά τα εγχειρήματα επικεντρώνονται στην απόκτηση νέων κατοικιών και παρέχουν υποστήριξη μόνο σε άτομα με μόνιμη εργασία.
Είναι σύνηθες αυτά τα εγχειρήματα να ξεχνούν τα 27 εκατομμύρια νεαρούς/ές Λατινοαμερικανούς/ές, που εργάζονται άτυπα, καθώς και εκείνες τις δημογραφικές ομάδες που υπερεκπροσωπούνται στην άτυπη εργασία, όπως οι γυναίκες, οι μετανάστες, οι αυτόχθονες πληθυσμοί, οι Αφρολατίνοι/ες και οι πληθυσμοί ΛΟΑΤΚ+. Αυτό ανάγκασε τις κυβερνήσεις, τα εξειδικευμένα στεγαστικά γραφεία και τις ίδιες τις κοινότητες να αναζητήσουν νέες λύσεις προσαρμοσμένες στις ανάγκες των νέων.
Ακολουθούν τρία κυβερνητικά εγχειρήματα από την Κόστα Ρίκα, την Κολομβία και τη Βολιβία που, με τα δικαιώματα και τα λάθη τους, έχουν βοηθήσει χιλιάδες νέους να χρηματοδοτήσουν και να αποκτήσουν το δικό τους σπίτι.
Κόστα Ρίκα: Ένα στεγαστικό πρόγραμμα που ωφελεί χιλιάδες νέους
Το ολοκληρωμένο πρόγραμμα χρηματοδότησης για οικογένειες μεσαίου εισοδήματος στην Κόστα Ρίκα δεν είχε στόχο να ωφελήσει τους νέους. Ωστόσο, αυτό ακριβώς έκανε το πρόγραμμα.
Αυτό το έργο προέκυψε το 2019 ως μέρος συμφωνίας μεταξύ του Υπουργείου Στέγασης και Ανθρώπινων Διακανονισμών, της Στεγαστικής Τράπεζας Στέγασης (Banhvi) και διαφόρων φορέων του Εθνικού Χρηματοοικονομικού Συστήματος Στέγασης. Βασικά, χορηγεί τραπεζικά δάνεια για αγορά και ανέγερση γης και ακινήτων, καθώς και ομόλογα οικογενειακής στέγασης.
Σύμφωνα με τα μέσα ενημέρωσης της Κόστα Ρίκα CRHoy, το 2020 το πρόγραμμα χρηματοδότησε έως και 65 εκατομμύρια κολόν (περίπου 126.000 δολάρια), αν και κατά μέσο όρο τα δάνειά του ήταν περίπου 30 εκατομμύρια κολόν (περίπου 59.000 δολάρια), με επιτόκιο 6,5%.
Μέχρι τον Ιούνιο του 2023, το 70 τοις εκατό των δικαιούχων ήταν άτομα μεταξύ 18 και 35 ετών, σύμφωνα με στοιχεία που παρείχε η Διεύθυνση του Εθνικού Ταμείου Στέγασης της Κόστα Ρίκα. Μιλάμε για 3.100 νέους εκ των οποίων οι 507 είναι κάτω των 25 ετών.
Χωρίς αμφιβολία, αυτό είναι μια αναφορά για μελλοντικά προγράμματα της Λατινικής Αμερικής. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Franklin Solano, ειδικό στον τομέα στέγασης της Κόστα Ρίκα, το 40% των νοικοκυριών της χώρας δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση σε αυτό το πρόγραμμα, επειδή δεν έχουν το απαραίτητο ελάχιστο εισόδημα. Ένα άλλο 20 τοις εκατό μόλις και μετά βίας ανταποκρίνεται στα ζητούμενα ποσά, ενώ φέρει και άλλα χρέη.
Κολομβία: Πώς μια χώρα που βασίζεται στο ενοίκιο προσπαθεί να κάνει τους νέους να αγοράσουν το πρώτο τους σπίτι
Στην Κολομβία οι άνθρωποι νοικιάζουν περισσότερο από οπουδήποτε αλλού στη Λατινική Αμερική. Μέχρι το 2011, τέσσερις στους δέκα Κολομβιανούς ήταν ένοικοι στο σπίτι όπου ζούσαν, αριθμός που αυξάνεται από τη δεκαετία του 1980. Υπάρχουν εκείνοι που πληρώνουν πάνω από το 45% του μισθού τους μόνο σε ενοίκιο.
Το κολομβιανό κράτος εφάρμοσε το πρόγραμμα Νεαροί Ιδιοκτήτες, το οποίο ξεκίνησε ως απάντηση στις διαμαρτυρίες του 2021. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα του Δημοσίου και του Εθνικού Ταμείου Αποταμίευσης, που επιδιώκει να διευκολύνει την αγορά κατοικίας για νέους μεταξύ 18 και 28 ετών παρέχοντάς τους επαρκείς επιλογές χρηματοδότησης για τις ανάγκες τους.
Το ποσό της πίστωσης εξαρτάται από την ικανότητα πληρωμής του ατόμου και το κόστος του ακινήτου. Ωστόσο, συνήθως καλύπτει έως και το 80–90% της αξίας του ακινήτου. Το επιτόκιο του προγράμματος μπορεί να φτάσει έως και το 12,3% σε ορισμένες περιπτώσεις, αν και είναι συνήθως 6,8%, λιγότερο από το μισό από αυτό που προσφέρουν οι ιδιωτικές τράπεζες. Μέχρι τον Αύγουστο του 2022, ένα χρόνο μετά την έναρξή της, η πρωτοβουλία είχε ήδη εγκρίνει 17.078 πιστώσεις.
Βολιβία: Χιλιάδες εγκαταλελειμμένα σπίτια σε μια χώρα που έχει ανάγκη από στέγη
Η Βολιβία είναι η δεύτερη χώρα στη Λατινική Αμερική με τον χαμηλότερο πληθυσμό νεαρών ιδιοκτητών σπιτιού, πίσω μόνο από την Κολομβία. Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Στατιστικής αυτής της χώρας, τρεις στους δέκα ανθρώπους δεν έχουν δικό τους σπίτι. Οι άνθρωποι που έχουν, σε πολλές περιπτώσεις αντιμετωπίζουν συνθήκες υπερπληθυσμού, έλλειψη πρόσβασης σε πόρους όπως πόσιμο νερό και λύματα ή ζουν σε ευάλωτες περιοχές.
Γι’ αυτό το 2019 το κράτος δημιούργησε το Σχέδιο Στέγασης Νέων. Αυτό το πρόγραμμα διευθύνεται από την κρατική υπηρεσία στέγασης της Βολιβίας (AEvivienda), η οποία από το 2011 είναι υπεύθυνη για το σχεδιασμό και την εκτέλεση προγραμμάτων στέγασης για ευάλωτους πληθυσμούς όπως άτομα με χαμηλό εισόδημα ή αναπηρίες, ηλικιωμένους ενήλικες και ανύπαντρες μητέρες.
Πρόθεση του Σχεδίου Στέγασης Νέων είναι η παροχή στεγαστικών δανείων σε άτομα μεταξύ 18-29 ετών, που θέλουν να αγοράσουν σπίτι, ακόμη και αν κερδίζουν τον κατώτατο μισθό των 2.300 μπολιβιάνο (περίπου 330 δολάρια). Για να επιτευχθεί αυτό, το πρόγραμμα επιδοτεί έως και το 30% του κόστους στέγασης σε όσους νέους έχουν πρόσβαση σε πίστωση.
Στα χαρτιά, αυτό φαίνεται καλό έργο. Το 2022, τρία χρόνια μετά την έναρξή του, το Σχέδιο Στέγασης ανέφερε ότι ωφέλησε 1.746 νέους . Ωστόσο, αυτά τα αποτελέσματα θα μπορούσαν να είχαν πιο αξιοσημείωτο αντίκτυπο στους νέους σε ευάλωτες συνθήκες: αν και το σχέδιο υποστηρίζει ότι προσφέρει πιστώσεις για άτομα με κατώτατους μισθούς, στην πράξη δεν φαίνεται ότι αποτελούν προτεραιότητά του.
Το 2022, μια επιτροπή βουλευτών από το Κογκρέσο της Βολιβίας κατήγγειλε παρατυπίες στα έργα που ξεκίνησαν από το 2016, τα οποία είχαν ως αποτέλεσμα χιλιάδες άδεια σπίτια. Αυτοί οι βουλευτές ανακάλυψαν επίσης ότι υπήρχαν χρηματοδοτούμενα έργα που δεν είχαν καν κατασκευαστεί ή ολοκληρωθεί.
Διαπίστωσαν επίσης ότι το κράτος ανέθεσε την κατασκευή έξι αστικών οικιστικών έργων σε διαφορετικές κατασκευαστικές εταιρείες για περισσότερα από 83 εκατομμύρια δολάρια και ότι το 91% των κατοικιών σε αυτά τα έργα είναι ακατοίκητα.
