Φωτογραφία από το Radio Free Europe/Radio Liberty. Χρησιμοποιείται με άδεια.

Αυτό το άρθρο γράφτηκε από τον Shukhat Hurramov για το Vlast.kz και δημοσιεύτηκε στις 5 Ιανουαρίου 2025. Μια επεξεργασμένη έκδοση δημοσιεύεται στο Global Voices στο πλαίσιο συμφωνίας συνεργασίας μέσων. 

Η ζωή και η εργασία στη Ρωσία με ουζμπεκικό διαβατήριο γίνεται όλο και πιο επικίνδυνη. Η κυβέρνηση του Ουζμπεκιστάν προσπαθεί να ανακατευθύνει τις παραδοσιακές μεταναστευτικές ροές εργασίας σε άλλες χώρες.

Η δολοφονία του Ρώσου στρατηγού Ίγκορ Κιρίλοφ και του βοηθού του στη Μόσχα στα μέσα Δεκεμβρίου χρεώθηκε σε έναν Ουζμπέκο, ο οποίος φέρεται να ομολόγησε. Οι ρωσικές Αρχές δήλωσαν ότι στρατολογήθηκε και εκπαιδεύτηκε από τις ουκρανικές υπηρεσίες πληροφοριών. Μετά από κάθε τέτοιο περιστατικό, που φέρεται να αφορά κατοίκους της Κεντρικής Ασίας, κύματα ξενοφοβίας έπληξαν τις κοινότητες μεταναστών.

Προς φυγή

Η 65χρονη Mukhabbat έχει τρεις γιους, που όλοι εργάζονται στη Ρωσία. Ζει στο Γιακαμπάγκ, μια μικρή πόλη στο νότιο Ουζμπεκιστάν. Όταν μιλάει για τους γιους της, η φωνή της τρέμει, τα μάτια της φουσκώνουν από δάκρυα. Τα παιδιά τους, τα εγγόνια της, κοιμούνται στο διπλανό δωμάτιο.

«Η καρδιά μου χτυπάει δυνατά, όταν ακούω πώς η αστυνομία χτυπούσε ανθρώπους, που μόλις πήγαν στη δουλειά. Μετά την έναρξη του πολέμου, οι γιοι μού είπαν ότι τους προσφέρθηκε η ρωσική υπηκοότητα, αν πήγαιναν στον ρωσικό στρατό. Έκλαψα και τους ζήτησα να μην το κάνουν αυτό. Για χάρη των παιδιών τους», είπε η Mukhabbat σκουπίζοντας τα δάκρυά της.

Δεν υπάρχουν νέοι στους δρόμους του χωριού Κισλίκ, το οποίο απέχει μερικές ώρες οδικώς από τη νότια πόλη της Σαμαρκάνδης και δεν είναι μακριά από το Γιακαμπάγκ. Οι περισσότεροι από αυτούς έχουν πάει να βγάλουν χρήματα στην Τασκένδη ή στο εξωτερικό.

Οι παλιοί συνταξιούχοι κάθονται γύρω από ένα μικρό κατάστημα του χωριού. Είπαν ότι κάποτε υπήρχαν αρκετές δουλειές και χρήματα για όλους. Τώρα, η επαρχιακή νεολαία του Ουζμπεκιστάν έχει πάει αλλού, καθώς οι τοπικές ευκαιρίες έχουν στερέψει. Η ομάδα είπε ότι τους λείπουν τα παιδιά και τα εγγόνια τους. Γνωρίζουν καλά για την επιδείνωση της στάσης απέναντι στους μετανάστες εργάτες στη Ρωσία.

Φωτογραφία από το Migrant.uz. Χρησιμοποιείται με άδεια.

Εξάρτηση από τη Ρωσία

Η κυβέρνηση του Ουζμπεκιστάν σχεδιάζει τώρα να ανακατευθύνει τους μετανάστες εργαζόμενους, οι οποίοι ταξιδεύουν παραδοσιακά στη Ρωσία, σε άλλες χώρες υψηλού εισοδήματος. Ο πρωθυπουργός Αμπντούλα Αρίποφ είπε τον Νοέμβριο του 2024:

Το 2025 σχεδιάζουμε να λάβουμε μέτρα για την απασχόληση περισσότερων από 200.000 πολιτών σε 21 οικονομικά ανεπτυγμένες χώρες, όπως η Γερμανία, η Μεγάλη Βρετανία, η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα, το Ισραήλ, ο Καναδάς, η Πολωνία, η Τουρκία, η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και άλλες χώρες.

Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, υπάρχουν σήμερα 1,14 εκατομμύρια Ουζμπέκοι μετανάστες εργαζόμενοι στο εξωτερικό. Στην αρχή του έτους ήταν 1,7 εκατομμύρια. Αυτά τα στοιχεία, ωστόσο, αντικατοπτρίζουν μόνο όσα άτομα κατέχουν άδειες εργασίας. Ο πραγματικός αριθμός είναι σίγουρα υψηλότερος, επειδή πολλά άτομα εργάζονται χωρίς χαρτιά.

Ακολουθεί ένα βίντεο στο YouTube σχετικά με τους Ουζμπέκους μετανάστες εργάτες στη Γερμανία.

Τον Νοέμβριο, ο Αρίποφ παρουσίασε επίσης στο κοινοβούλιο το Πρόγραμμα Δράσης του υπουργικού συμβουλίου του για το εγγύς μέλλον, με βάση την προεδρική στρατηγική «Ουζμπεκιστάν-2030» . Εκτός από τον αναπροσανατολισμό των μεταναστευτικών ροών εργατικού δυναμικού, προβλέπει τη δημιουργία περισσότερων από 2,5 εκατομμυρίων «υψηλών αμειβόμενων θέσεων εργασίας» στη χώρα και βελτιώνει τις συνθήκες εργασίας στον αγροτικό τομέα.

Η οικονομία της χώρας, ειδικά στις αγροτικές περιοχές, εξαρτάται από τα εμβάσματα, που στέλνουν οι μετανάστες εργαζόμενοι στις οικογένειές τους. Μόνο τους πρώτους δέκα μήνες του 2024, τα εμβάσματα ανήλθαν σε περισσότερα από 12 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, 34% υψηλότερα από την ίδια περίοδο του 2023.

Σύμφωνα με την Κεντρική Τράπεζα, 9,8 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ (ή το 78% του συνολικού όγκου μεταφορών χρημάτων) προήλθαν από τη Ρωσία και πάνω από 600 εκατομμύρια δολάρια προήλθαν από το Καζακστάν.

Ο Alisher Ilkhamov, Διευθυντής του Central Asia Due Diligence με έδρα το Λονδίνο, πιστεύει ότι το θέμα της ανακατανομής της ροής μεταναστών εργαζομένων από το Ουζμπεκιστάν βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη εδώ και πολύ καιρό. Ο Ilkhamov είπε στον Vlast σε συνέντευξή του:

Ο τεράστιος αριθμός μεταναστών, που πηγαίνουν στη Ρωσία, έχει δημιουργήσει μια εξάρτηση περιορίζοντας την κυριαρχία του Ουζμπεκιστάν και δημιουργώντας σημαντικούς κινδύνους για τους ίδιους τους Ουζμπέκους μετανάστες λόγω της αναγκαστικής συμμετοχής τους στον πόλεμο στην Ουκρανία και της αντιμεταναστευτικής υστερίας, που εξαπολύθηκε στη Ρωσία.

Ο Botir Shermukhammedov, ο αρχισυντάκτης του Migrant.uz , πιστεύει ότι επί του παρόντος είναι αδύνατο να ανακατευθυνθεί ολόκληρη η ροή των μεταναστών σε χώρες υψηλού εισοδήματος. Υποστήριξε:

Πρέπει να καταλάβουμε ότι αυτή είναι μια πολύ μακρά και πολύπλοκη διαδικασία. Το 2023, η Υπηρεσία για την Εξωτερική Μετανάστευση Εργασίας έστειλε μόνο 38.000 Ουζμπέκους να εργαστούν στο εξωτερικό, αντί για τους προγραμματισμένους 200.000. Κατά τη γνώμη μου, το πρακτορείο, με τις υπάρχουσες υποδομές του, δεν είναι καθόλου έτοιμο να στείλει έως και 200.000 συμπολίτες μας τον χρόνο να εργαστούν στο εξωτερικό. Απλώς δεν υπάρχουν τόσες πολλές εφαρμογές.

Αν και η ροή νέων μεταναστών εργατών στη Ρωσία έχει μειωθεί αισθητά, ο Shermukhammedov πιστεύει ότι είναι ακόμα απαραίτητο να διαπραγματευτεί με Ρώσους αξιωματούχους για τις επανειλημμένες παραβιάσεις των εργασιακών τους δικαιωμάτων, καθώς και για τη στρατολόγησή τους για τον πόλεμο.

Παρά την προθυμία της κυβέρνησης να απασχολήσει ορισμένους από τους επαναπατρισθέντες από τη Ρωσία, αυτή η πολιτική είναι απίθανο να πετύχει. Ο πληθυσμός του Ουζμπεκιστάν ανέρχεται πλέον σε περισσότερα από 37,5 εκατομμύρια άτομα, 22,5 εκατομμύρια από τα οποία απασχολούνται. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, το ποσοστό ανεργίας μειώνεται, αλλά ένα κύμα επαναπατρισθέντων, καθώς και εκείνων που απελάθηκαν από τις ρωσικές Αρχές, θα μπορούσαν να χαλάσουν αυτά τα αισιόδοξα στατιστικά στοιχεία.

«Ξέρω ρωσικά, αλλά τώρα μαθαίνω αγγλικά»

Η Ρωσία και το Καζακστάν παραμένουν οι αγαπημένοι προορισμοί για τους μετανάστες εργάτες από το Ουζμπεκιστάν. Ο ακριβής αριθμός των Ουζμπέκων, που εργάζονται στο εξωτερικό, είναι δύσκολο να εξακριβωθεί. Ο Οργανισμός Εξωτερικής Μετανάστευσης Εργασίας ισχυρίζεται ότι υπάρχουν περίπου 2-3 ​​εκατομμύρια άνθρωποι. Ορισμένοι ειδικοί λένε ότι ο αριθμός μπορεί να φτάσει τα πέντε εκατομμύρια.

Κατά την επίσκεψή του στην Τασκένδη τον Μάιο του 2024, ο Πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν υποσχέθηκε ότι «οι ρωσικές Αρχές κάνουν και θα κάνουν ό,τι είναι απαραίτητο για να παρέχουν αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας και κοινωνική προστασία στους Ουζμπέκους πολίτες», που εργάζονται στη Ρωσία.

Παρά τις υποσχέσεις του, η στάση απέναντι στους μετανάστες εργάτες στη Ρωσία μόνο χειροτερεύει. Αυτό γίνεται ιδιαίτερα αισθητό μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις στην περιοχή της Μόσχας την άνοιξη του 2024 και την πρόσφατη δολοφονία ενός υψηλόβαθμου αξιωματούχου του Υπουργείου Άμυνας, του αντιστράτηγου Ίγκορ Κιρίλοφ, και του βοηθού του, που φέρεται να έγινε από Ουζμπέκο πολίτη.

Ακολουθεί ένα βίντεο στο YouTube σχετικά με επιδρομές εναντίον μεταναστών εργαζομένων από την Κεντρική Ασία στη Ρωσία.

Ένα κύμα ξενοφοβίας, καθώς και η πίεση να καταταγούν στο Υπουργείο Άμυνας, ανάγκασαν πολλούς Ουζμπέκους και ανθρώπους από άλλες δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Από την αρχή αυτού του έτους, περισσότεροι από 467.000 εργάτες μετανάστες επέστρεψαν στο Ουζμπεκιστάν: 257.000 από τη Ρωσία, 129.000 από το Καζακστάν, 14.000 από την Κορέα και πάνω από 66.000 από άλλες χώρες, ανέφερε η κυβέρνηση.

Ο 44χρονος Ilkhom είναι ντόπιος από το Αντιάν στο ανατολικό Ουζμπεκιστάν. Εργάστηκε στη Ρωσία για περισσότερα από είκοσι χρόνια. Στα μέσα Οκτωβρίου 2023, κλήθηκε σε ένα από τα αστυνομικά τμήματα της Αγίας Πετρούπολης και του προσφέρθηκε επίμονα να καταταγεί στο στρατό.

Στο Ουζμπεκιστάν, η κατάταξη σε ξένο στρατό τιμωρείται με φυλάκιση έως και 10 ετών και ο Ilkhom το γνωρίζει αυτό. Ο Ilkhom είπε ότι τελικά αφέθηκε ελεύθερος, αλλά συνέχισε να κλητεύεται στη συνέχεια. Αυτή η πίεση τον οδήγησε να αποφασίσει να εγκαταλείψει οριστικά τη Ρωσία.

Γνωρίζω ότι ο ρωσικός στρατός, που πολεμά στην Ουκρανία, χρειάζεται στρατιώτες, αλλά αυτός δεν είναι δικός μας πόλεμος. Κάποιοι συμπατριώτες μου συμφώνησαν να γίνουν μισθοφόροι και να πάνε στο μέτωπο. Τους έλκουν τα χρήματα και η ευκαιρία να αποκτήσουν υπηκοότητα.

Τώρα, ο Ilkhom εργάζεται ως οδηγός ταξί στην Τασκένδη. «Ίσως να επιστρέψω στη Ρωσία, αλλά μόνο αφού τελειώσει ο πόλεμος. Ή ίσως πάω σε άλλη χώρα. Τα ρωσικά μου δεν είναι άσχημα, αλλά τώρα μαθαίνω αγγλικά», είπε ο Ilkhom, ενώ σκεφτόταν το μέλλον του.