Στην Τουρκία, ακόμα και οι πανεπιστημιακές αποφοιτήσεις είναι πολιτικοποιημένες
Φωτογραφία: Joshua Heohne. Άδεια χρήσης μετά από άδεια Unsplash.
Οι ενδοιασμοί της Άγκυρας με το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας ήταν σε εξέλιξη από τη διακυβέρνηση του κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, το οποίο ήρθε στην εξουσία το 2002. Παρεμβάσεις μέσα στο εκπαιδευτικό τοπίο ξεκίνησαν διακριτικά – εάν όχι συμπεριληπτικά - στην αρχή, αλλά τα τελευταία χρόνια, έχουν αντικατασταθεί από προσπάθειες αναμόρφωσης του προγράμματος ανάμεσα σε θρησκευτικές γραμμές και βαθύτερους μηχανισμούς ελέγχου. Στις μέρες μας, ανεξάρτητοι ειδικοί λένε πως το τουρκικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι σε πτώση. Δεν παρεμβαίνει μόνο στο πρόγραμμα και στη δομή το κράτος. Τα τελευταία χρόνια, ακόμα και οι πανεπιστημιακές αποφοιτήσεις ελέγχονται εξονυχιστικά, ενώ, κατά καιρούς, ακυρώνονταν εντελώς παρά τις απαιτήσεις ακαδημαϊκών και φοιτητών να ανακαλέσουν την απόφαση.
Διαδηλώσεις και δημιουργικά πανό
Σε ηλεκτρονική αλληλογραφία, που στάλθηκε σε φοιτητές και φοιτήτριες του πανεπιστημίου του Βοσπόρου στις 31 Μαΐου πριν από τις αποφοιτήσεις τους, ενημερώθηκαν πως η διοίκηση του Πανεπιστημίου είχε αποφασίσει πως δεν θα γίνει τελετή συλλογικής αποφοίτησης, όπως ήταν η παράδοση, στο τέλος της ακαδημαϊκής χρονιάς. Αντ’ αυτού, κάθε τμήμα θα έκανε μια ξεχωριστή τελετή σε διαφορετική περιοχή στην πανεπιστημιούπολη. Αυτός είναι ο δεύτερος χρόνος που πραγματοποιούνται διασκορπισμένες τελετές αποφοίτησης, σύμφωνα με την εφημερίδα Diken.
Η αλλαγή εφαρμόστηκε δήθεν για να περιοριστεί το ενδεχόμενο φοιτητικής διαδήλωσης ή οργάνωσης.
Τον προηγούμενο χρόνο, φοιτητές και φοιτήτριες διοργάνωσαν την δική τους συλλογική τελετή, προτρέποντας τους διαχειριστές των Πανεπιστημίων να ακυρώσουν όλες τις πτυχιακές τους ταυτότητες, που τους παρέχουν την πρόσβαση στο πανεπιστήμιο, εμποδίζοντας με αποτελεσματικό τρόπο τη πρόσβαση τους στην πανεπιστημιούπολη. Αυτή η κίνηση δεν αποτέλεσε έκπληξη, δεδομένου πως, από το 2021, φοιτητές και φοιτήτριες, μαζί με καθηγητές και καθηγήτριες του πανεπιστημίου διαδηλώνουν ενάντια στον διορισμό ενός νέου πρύτανη, ο οποίος είχε επιλεγεί προσωπικά από τον ίδιο τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Αν και ο αμφιλεγόμενα επιλεχθείς από την κυβέρνηση πρύτανης Μελίχ Μπουλού έχει πλέον απομακρυνθεί από τη θέση αυτή, οι διαδηλώσεις συνεχίζονται στην διακεκριμένη αυτή σχολή, καθώς έχει αντικατασταθεί από άλλο διορισμένο πρόσωπο. Η σχολή έχει μια εκτεταμένη εκλογική διαδικασία, έτσι οι δυο εξωτερικοί διορισμένοι θεωρήθηκαν ως «παραβίαση της ακαδημαϊκής ελευθερίας, καθώς παρακάμφθηκαν οι πρυτανικές εκλογές και ήταν η πρώτη φορά όπου ένα άτομο εκτός Πανεπιστημίου τοποθετήθηκε σε πρυτανική έδρα μετά το πραξικόπημα της 12ης Σεπτεμβρίου 1980», ανέφερε τότε η Gazete Duvar.
Μια προσπάθεια να ακυρωθεί και η τελετή της ομαδικής αποφοίτησης στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο Μέσης Ανατολής ανατράπηκε τελευταία στιγμή από διαμαρτυρίες φοιτητών. Σύμφωνα με δημοσιεύματα, η διοίκηση του πανεπιστημίου αποφάσισε στο να προχωρήσει στη διοργάνωση συλλογικής τελετής στο γήπεδο της Πανεπιστημιούπολης. Ωστόσο, η σχολή ενημέρωσε τους παρευρισκόμενους πως όλα τα πανό θα εξεταστούν προσεκτικά. Αρκετές τελετές αποφοίτησης ακυρώθηκαν στο πανεπιστήμιο τα τελευταία χρόνια σκεπτόμενοι την απειλή της ασφάλειας από την κριτική, που μπορεί να ασκηθεί στο κράτος μέσο πανό και διαμαρτυριών. Το 2019, τουλάχιστον πέντε φοιτητές του METU συνελήφθησαν πριν από την τελετή αποφοίτησης από το φόβο πρόκλησης. Πέρυσι, όταν η διοίκηση ενημέρωσε πως η συλλογική αποφοίτηση ακυρώθηκε, μια δήλωση, που υπογράφηκε από την Ένωση αποφοίτων METU, καλούσε το πρυτανείο να ανακαλέσει την απόφαση. Όταν οι Αρχές δεν υποχώρησαν, μέλη ΔΕΠ και φοιτητές οργάνωσαν μια τελετή μόνοι τους. Υπήρξε έντονη αστυνομική παρουσία και οι φοιτητές είχαν τη δυνατότητα να καλέσουν μόνο μέλη της οικογένειάς τους.
Τα παραπάνω πανεπιστήμια και άλλα προοδευτικά, ανεξάρτητα πανεπιστήμια είναι γνωστά για τις τελετές αποφοίτησης, όπου νέοι απόφοιτοι κρατούν πανό με πολιτικά, πολιτιστικά και κοινωνικά μηνύματα. Τα πανό που κρατούσαν οι φοιτητές εκείνης της αποφοίτησης στο ΜΕΤU επικεντρώνονταν στην παρακμάζουσα οικονομία, τα δικαιώματα γυναικών και τις συνθήκες διαβίωσης της χώρας, συνήθως διατυπωμένα με χιούμορ. Ένα μήνυμα στο πανό ενός απόφοιτου του Μαθηματικού έγραφε: «Οι μαθηματικές μας ικανότητες και γνώσεις ήταν ανεπαρκείς στο να μετρήσουμε το χρηματικό ποσό που συγκεντρώθηκε και μετά εξαφανίστηκε για τους επιζώντες του σεισμού». Πανό που κρατούσε απόφοιτος του τμήματος φυσικής έγραφε: «Ο τρόπος ανάγνωσης του τύπου E=mc2 του Αϊνστάιν στο πλαίσιο της χώρας μας: e [πληθωρισμός — στα τούρκικα “enflasyon”] = m [σημερινή κατάσταση — στα τούρκικα “mevcut sistem”] c2 [άγνοια – στα τούρκικα “cehalet”]. Ένα άλλο πανό έγραφε: «Ο νέος αιώνας της Τουρκίας θα είναι τεράστιος». Η λέξη «τεράστιο» στα τουρκικά μεταφράζεται ως «μουαζζάμ» και οι φοιτητές τόνισαν τα τρία τελευταία γράμματα «ζαμ», που σημαίνει «αύξηση τιμής» ή «αύξηση» στα τουρκικά, γλωσσική αναφορά σε μια σειρά από αυξήσεις τιμών, που έχουν εφαρμοστεί στη χώρα ως αποτέλεσμα οικονομικών δυσκολιών.
ٍΕπίσης, μια διάσημη πράξη αλληλεγγύης στάλθηκε στην κοινότητα ΛΟΑΤΚ+ της χώρας, με φοιτητές να ξετυλίγουν μια μεγάλη σημαία ουράνιου τόξου
ODTÜ mezuniyet töreninde öğrenciler dev gökkuşağı bayrağıyla Devrim’de esti geçti💃💃🌈🌈
Şanın yine yürüyor lubunya 😍🌈💜#ODTÜ
— Üniversiteli Feminist Kolektif (@feministkolektf) July 26, 2023
Οι φοιτητές προκάλεσαν επανάσταση στη διάρκεια της αποφοίτησης του ODIT με την τεράστια σημαία ουράνιου τόξου. Η δόξα σου βαδίζει ξανά Lubunya.
Lubunya είναι μια τουρκική λέξη, που χρησιμοποιείται για όσα άτομα αυτοπροσδιορίζονται ως κουήρ.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι φοιτητές αποφάσισαν να εκφράσουν τις ανησυχίες τους μεμονωμένα, όπως η Melisa Caymaz, η οποία ξεδίπλωσε μια σημαία ουράνιου τόξου στην διάρκεια της αποφοίτησης στην επαρχία Ουσάκ. Η Caymaz δέχθηκε απειλές θανάτου και δημόσιο εξευτελισμό, ενώ το πανεπιστήμιο ανακοίνωσε πως έχει ξεκινήσει επίσημη διαδικασία εναντίον της φοιτήτριας. Το κίνημα αντι-ΛΟΑΤΚ+ επεκτείνεται όχι μόνο στα πανεπιστήμια. Όταν το δημοτικό σχολείο της Κωνσταντινούπολης έφτιαξε έναν τοίχο με ουράνιο τόξο για την τελετή αποφοίτησης, ο διευθυντής του σχολείου και η καθηγήτρια απολύθηκαν μετά, εφόσον μετά ο πρώην δήμαρχος της Άγκυρας, Ιμπραχίμ Μελίχ Γκοκτσέκ, έθεσε το θέμα στο Twitter:
BU KADIN ÖĞRETMENSE DERHAL AÇIĞA ALINMALI…
ÇOCUKLARIMIZI EŞCİNSELLİĞE İTENLER ÇOCUKLARIMIZIN KATİLLERİDİR,.. https://t.co/qEVvBL6Z0m
— İbrahim Melih Gökçek (@06melihgokcek) June 16, 2023
Εάν αυτή η γυναίκα είναι καθηγήτρια, πρέπει να απολυθεί αμέσως. Αυτοί που οδηγούν τα παιδιά μας στη ομοφυλοφιλία είναι δολοφόνοι των παιδιών μας.
Για τον πρώην δήμαρχο, ό,τι περιέχει χρώματα ουράνιου τόξου είναι προπαγάνδα ΛΟΑΤΚ+.
Σε ένα άλλο τουίτ, έβαλε στο στόχαστρο ένα νοσοκομείο στην επαρχία Κοτζάελι, γιατί είχε στο εξωτερικό του νοσοκομείου πάνελ πολύχρωμα. Γενικότερα κάτω από τη ηγεσία του ΑΚΠ, η έμφαση στις οικογενειακές αξίες και η απεικόνιση των ΛΟΑΤΚ+ ως απειλή για αυτές τις αξίες ήταν μέρος μια αφήγησης, η οποία εργαλειοποιήθηκε από τοπικούς πολιτικούς, συμπεριλαμβανομένου και του Ερντογάν. Το κόμμα εξουσίας βλέπει και περιγράφει την ομάδα αυτή ως «ιό» και «δηλητήριο».
Μεγαλώνοντας ευσεβείς γενιές
Οι ανεξάρτητοι εμπειρογνώμονες της εκπαίδευσης της χώρας ανησυχούν σχετικά με την παρακμή του εκπαιδευτικού συστήματος για πάνω από μια δεκαετία. Υποστήριξαν ότι το υπάρχον εκπαιδευτικό σύστημα αναδιαμορφωνόταν σύμφωνα με τις προσπάθειες της εξουσίας να μεγαλώσει ευσεβείς γενιές και να δημιουργήσει μια Νέα Τουρκία. Αυτές οι προσπάθειες χρονολογούνται από το 2012, όταν, υπό την ηγεσία του Προέδρου Ερντογάν, η Τουρκία αντικατέστησε το παλιό σύστημα, όπου η υποχρεωτική εκπαίδευση ήταν πέντε χρόνια πρωτοβάθμιας και τρία χρόνια δευτεροβάθμιας, με τετραετείς φάσεις για το δημοτικό, το γυμνάσιο και το λύκειο, χωρίς να επιτρέπεται καμία διαβούλευση ή συζήτηση. Εάν και προοδευτική στην αρχή – αυξάνοντας την υποχρεωτική εκπαίδευση σε τέσσερα χρόνια – η αλλαγή υπέβαλε σε θρησκευτική εκπαίδευση σε νεότερη ηλικία. Επέτρεψε την δευτεροβάθμια εκπαίδευση να αντικατασταθεί από σχολές ιμάμ-χατίπ [ΣτΜ: επαγγελματικές σχολές για την εκπαίδευση ιμάμηδων και ιεροκηρύκων], που προσέφεραν ισλαμική θρησκευτική εκπαίδευση μόνο σε μαθητές επιπέδου γυμνασίου. Άλλες αλλαγές, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν από το κράτος – κεντρικές εισαγωγικές εξετάσεις σε όλα τα σχολεία δευτεροβάθμιας και γυμνάσια το 2014 – μετέτρεψαν τα θρησκευτικά σχολεία από προαιρετικά σε βασικά ιδρύματα στο εκπαιδευτικό σύστημα, έγραψε ο αρθρογράφος Orhan Kemal Cengiz. Εάν κάποιος μαθητής δεν κατάφερνε να μαζέψει συγκεκριμένους πόντους, ώστε να εισαχθεί σε δημόσιο σχολείο, δε θα είχε άλλη επιλογή από το να εισαχθεί σε σχολείο ιμάμ-χατίπ, εξήγησε ο Cengiz. Σύμφωνα με μια έρευνα του Reuters το 2018, οι δαπάνες για τα σχολεία ιμάμ-χατίπ αυξήθηκαν το 2018 και ο αριθμός των εγγεγραμμένων μαθητ(ρι)ών πενταπλασιάστηκε. Από τότε, έχουν ανοιίξει πολλά σχολεία ιμάμ-χατίπ.
Το 2016, το κράτος εισήγαγε επίσης ένα νέο μέτρο, που απαιτούσε από όλους τους υποψήφιους εκπαιδευτικούς να περάσουν από προφορική αξιολόγηση. Η εξέταση αξιολόγησης επικρίθηκε από διάφορα εκπαιδευτικά συνδικάτα εκείνη την εποχή για τη δομή και την ασυνάφειά της. Στην αξιολόγησή τους, τα συνδικάτα εξέφρασαν ανησυχίες ότι, ενώ η προφορική αξιολόγηση ήταν μια πρακτική, που ακολουθούν και άλλες από άλλες χώρες, στην Τουρκία, ήταν η κύρια μέθοδος, που καθόριζε εάν ένας υποψήφιος θα μπορούσε να γίνει καθηγητής.
Τα νέα μέτρα ήρθαν μετά από το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016. Μετά το πραξικόπημα, πάνω από 100.000 άτομα απομακρύνθηκαν ή αφαιρέθηκαν από τις δουλειές τους, ανάμεσα σε αυτούς πάνω από 30.000 καθηγητές, 5.000 ακαδημαϊκοί, κοσμήτορες και άλλοι. Πολλοί θεώρησαν τις εκκαθαρίσεις εντός των πανεπιστημίων ως προσπάθεια του κράτους να αντιμετωπίσει τους διαφωνούντες, ειδικά στα πανεπιστήμια. που το κράτος δεν μπορούσε να ελέγξει.
Το 2016, ο Ερντογάν εξασφάλισε το δικαίωμα να διορίζει πρυτάνεις πανεπιστημίων, που είχαν εκλεγεί από το ακαδημαϊκό σώμα κάθε σχολής. Το 2017, η θεωρία της εξέλιξης αφαιρέθηκε από το διδακτικό πρόγραμμα στα τουρκικά σχολεία παρά την κριτική. Τον Ιούλιο του 2023, ο Τούρκος υπουργός Παιδείας Γιουσούφ Τεκίν πρότεινε την ίδρυση σχολείων αποκλειστικά για κορίτσια, δήλωση που ανακάλεσε λόγω δημόσιας κατακραυγής.
Αυτό που δεν μπορεί να δει όμως το κράτος είναι ο μακροπρόθεσμος αντίκτυπος τέτοιων αυστηρών μηχανισμών ελέγχου. Στις εκκαθαρίσεις μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος, καθώς και λόγω αυξανόμενης πόλωσης, μερικοί ήδη έφυγαν ή σκέφτονται να φύγουν. Μιλώντας στο BNE Intellnews, o Μπεκίρ Αγιρντίρ, διευθυντής της ερευνητικής εταιρείας Konda, σημειώνει πως, εάν και η μετανάστευση δεν είναι κάτι καινούργιο, οι λόγοι αποχώρησης έχουν γίνει πιο πολιτικοί.
