Αριστερά: «Είσαι η ασπίδα μου και παρηγοριά», λάδι σε καμβά, 92 x 122 εκ., 2022. Δεξιά: «Εκφραστικές Διαπραγματεύσεις II», λάδι σε καμβά, 92 x 153 εκ., 2023. Φωτογραφίες: Sor Sen, χρήση με άδεια.

Μια πρόσφατη έκθεση στην Αμπούτζα, της Νιγηρίας, παρουσίασε τους τελευταίους πίνακες ζωγραφικής του Sor Sen, ενός καλλιτέχνη, του οποίου οι πίνακες απεικονίζουν την εξερεύνησή του για την ανθρώπινη εμπειρία και το περιβάλλον.

Η σειρά των πινάκων έχει ως θέμα «Γήινοι και άλλοι» και είναι εμπνευσμένη από όταν ο Sen πέρναγε χρόνο στο γηροκομείο του παππού του στο χωριό Shangev-Tiev στην Konshisha, περιοχή τοπικής κυβέρνησης της πολιτείας Benue, το οποίο περιγράφει ως «μίνι δάσος». 

Ο 38χρονος καλλιτέχνης γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Νιγηρία, όπου έλαβε το προπτυχιακό του στην Καλών Τεχνών από το Πανεπιστήμιο Ahmadu Bello στη Zaria, το 2008 και το μεταπτυχιακό του στην Καλών Τεχνών στη ζωγραφική από το ίδιο ίδρυμα το 2014.

Εκτός από έξι ατομικές εκθέσεις, ο Sen έχει συμμετάσχει σε πάνω από 30 ομαδικές εκθέσεις παγκοσμίως. Η δουλειά του έχει παρουσιαστεί στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Total στη Σεούλ της Νότιας Κορέας και βρίσκεται στη μόνιμη εθνική έκθεση της Εθνικής Πινακοθήκης της Νιγηρίας στην Αμπούτζα, καθώς και στη συλλογή του Imago Mundi Luciano Benetton στην Ιταλία, μεταξύ άλλων. 

Σε μια συνέντευξη με το Global Voices, ο Sen συζητά για τις όψεις της έκτης προσωπικής του έκθεσης και της εμπειρίας του ως καλλιτέχνης στη Νιγηρία: 

«Κανείς μας δεν είναι ελεύθερος II», λάδι σμάλτο σε καμβά, 122 x 184 εκ. (Δίπτυχο), 2023. Φωτογραφίες: Sor Sen, χρήση με άδεια.

Pamela Ephraim (PE): Ποιό είναι το τελευταίο θέμα της τελευταίας σας έκθεσης; Μπορείτε να μοιραστείτε την έμπνευση πίσω από αυτήν;

Sor Sen (SS): Η τελευταία μου έκθεση «Γήινοι και άλλοι» εξερευνά την ομοιότητα και την συνδετικότητα των ανθρώπων και των δέντρων. Πόσο συγγενικοί είναι στους κύκλους της ζωής και πως δημιουργούνται. Ανέμιξα φιλοσοφία για να προσθέσω λίγη σκέψη πάνω στο πώς οι βιωμένες εμπειρίες των δέντρων και των ανθρώπων είναι σχετικά όμοιες. Για παράδειγμα, ένα δέντρο περνά φάσεις των εποχών, όπου κάποιες φορές ανθίζει, αλλάζει φύλλα, χρώμα ή μορφή και αυτό είναι όμοιο με το να είσαι άνθρωπος. Κάποιες φορές είμαστε χαρούμενοι, άλλες φορές είμαστε στεναχωρημένοι. Όταν βλέπω τα κλαδιά ενός δέντρου συγκεντρωμένα, τις περιπλοκές, τους ελιγμούς και τη γενική δομική οργάνωση, μου θυμίζει την κάπως χαοτική φύση της ανθρώπινης κατάστασης. Πέραν τούτου, προσπαθώ να τονίσω την κοινή γνώση ότι ο αέρας που εκπνέουμε μετατρέπεται από διοξείδιο του άνθρακα σε οξυγόνο μέσω της φωτοσύνθεσης.

Η κύρια έμπνευση για μένα ήταν μεγαλώνοντας και περνώντας χρόνο στο σπίτι του παππού μου στο χωριό, το οποίο ήταν σαν μίνι δάσος με πολλά δέντρα. Όποτε πηγαίναμε εκεί για διακοπές, βοηθούσαμε να εξασφαλίσουμε ότι τα δέντρα ήταν καλά φροντισμένα. Φερόταν στα δέντρα όπως και στους ανθρώπους, που άξιζαν ένα επίπεδο προσοχής, φροντίδας και αγάπης. 

PE: Πως καταφέρνετε να φτιάχνετε τόσο αξιαγάπητα και συμβολικά κομμάτια; Μήπως μπορείτε να μιλήσετε λίγο για τη δημιουργική διαδικασία;

SS: Αυτό που κάνω συνήθως είναι να παρατηρώ πολύ πράγματα, μέρη και ανθρώπους. Οπότε, όταν κοιτάζω πράγματα, προσπαθώ να βρω μια σύνδεση που αγγίζει την ψυχή μου, παρά τη λογική. Αυτό σημαίνει ότι προσπαθώ να έχω έναν συναισθηματικό διάλογο με τα πράγματα που θέλω να δημιουργήσω· η παγίδα με αυτή τη διαδικασία είναι ότι δεν μπορείς να την πιέσεις. Τις περισσότερες φορές, δημιουργώ χωρίς καθαρή αντίληψη του τι κάνω, αλλά απολαμβάνω τη διαδικασία της δημιουργίας. Αυτό μου επιτρέπει κάνω εικόνα τις σκέψεις μου από μια οπτική που πιστεύω ότι είναι αγνή και ελεύθερη. Όταν τελειώνω τη ζωγραφική, συνήθως κάθομαι με τον πίνακα και κάνω έναν νοητικό διάλογο για να δω τι μου θυμίζει αυτό το νέο έργο, τη ζωή ή άλλα θέματα της κοινωνίας. 

PE:Υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο κομμάτι από τη σειρά «Γήινοι και Άλλοι», που σας αρέσει ιδιαίτερα;

SS: Μου είναι δύσκολο να διαλέξω, είναι σαν να με ρωτάς να διαλέξω το αγαπημένο μου παιδί. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει ένας πίνακας που μου αρέσει ιδιαίτερα με τίτλο «Είσαι το καταφύγιο και η παρηγοριά μου». Είναι μια απεικόνιση μιας υποτιθέμενης μητέρας και του παιδιού της· η μητέρα αντιπροσωπεύεται ως δέντρα, που κρατούν το μωρό της. Αυτό που βρίσκω συναρπαστικό εδώ είναι πώς προέκυψαν τα μοντέλα και την έμπνευση. Ήμουν σε μία κλινική στην κοινοτητά μου για να δω έναν γιατρό. Ενώ περίμενα, αυτή η γυναίκα ήρθε, επίσης, να δει τον γιατρό με το μωρό της. Όσο κάθονταν περιμένοντας, αυτό που με άγγιξε ήταν η αγάπη, η γοητεία και η προσοχή που η γυναίκα έδινε στο άρρωστο παιδί της. Έδωσα την ερμηνεία μου χρησιμοποιώντας χρώμα του τι είδα για να ταιριάξει στην ρητορική της σειράς «Γήινοι και Άλλοι». Αυτό ίσως, είμαστε σαν βρέφη για τα δέντρα, που αξίζουν λίγη αγάπη από τη Μητέρα Φύση.

Αριστερά: «Ριζωμένοι σε όλες τις Εποχές», λάδι σε καμβά, 91 x 153 εκ., 2023. Φωτογραφίες: Sor Sen, χρήση με άδεια. Δεξιά: «Απορροφώντας τα όλα», λάδι και ακρυλικό σε καμβά, 100 x 100 εκ., 2021.

PE: Ποιες είναι οι κύριες καλλιτεχνικές επιρροές σας;

SS: Πρώτα, ο πατέρας μου. Είδα τέχνη πρώτα στο σπίτι και αυτό με επηρέασε να ξεκινήσω να δημιουργώ και εγώ. Ύστερα, όταν πήγα σχολείο, είχα κάποιους δασκάλους που με επηρέασαν όπως ο τελευταίος μου υπεύθυνος, ο Kefas Danjuma, τον οποίο θεωρώ εξαιρετικό ζωγράφο, με τον τρόπο που επέλεγε να χρησιμοποιεί τα στοιχεία και τις επιφάνειες που επέλεγε. Με επηρέασε έντονα. Ένας άλλος δάσκαλος, ο καθηγητής Jerry Buhari, μου αρέσει σε αυτόν το επίπεδο κρισιμότητας, που έφερνε στον τρόπο που δίδασκε εμένα και τους άλλους. Μας υπενθύμιζε ότι η τέχνη είναι μεγάλη υπόθεση και ότι πρέπει να δίνουμε προσοχή. Ο δασκαλός μου στο γυμνάσιο, ο κύριος Depuun Liemen, με ενθάρρυνε να σκιτσάρω πολύ. Επίσης, ο φίλος μου Dhlimi Munza, ο οποίος είναι καλός στη ζωγραφική, καταλαβαίνει τα χρώματα και πώς να συνθέσει στοιχεία που θα δημιουργήσουν έναν επιβλητικό πίνακα.

PE: Τι προκλήσεις αντιμετωπίζουν οι καλλιτέχνες στη Νιγηρία; 

SS: Για τους ζωγράφους, τα υλικά έχουν γίνει ακραία ακριβά, γιατί η πλειοψηφία αυτών εισάγεται στη χώρα. Η μπογιά, τα πινέλα, τα μολύβια, ειδικά τώρα, όπου έχουμε μια κρίση συναλλάγματος, που φαίνεται να είναι ατελείωτη και έχει επηρεάσει άσχημα το κόστος των υλικών.

Αντί, όμως, να γκρινιάζεις για αυτά τα προβλήματα, μπορείς απλά να αλλάξεις το μέσο. Μπορείς να πεις, κοίτα, αυτό το πράγμα για μένα είναι πολύ ακριβό τώρα, οπότε θα κάνω κολάζ ή θα φτιάξω δική μου βαφή.

PE: Είναι η Νιγηρία ένα καλό μέρος να κάνεις τέχνη; 

SS: Πιστεύω γενικά για την δημιουργικότητα, αυτό το μέρος πλυμμηρίζει. Κοιτάζοντας γύρω σου, υπάρχουν τόσα που μπορούν να κερδίσουν οι καλλιτέχνες από το περιβάλλον. Από το φυσικό, κοινωνικοπολιτικό, οικονομικό και πολιτισμικό περιβάλλον, υπάρχουν πολλά εδώ για να αντλήσεις έμπνευση. Ωστόσο, έχουμε πλατφόρμες για να εκθέσουμε μετά τη δημιουργία; Πιστεύω υπάρχει έλλειψη. Φανταστείτε μια χώρα τόσο σπουδαία όσο η Νιγηρία να έχει Εθνική Πινακοθήκη χωρίς γκαλερί! Φανταστείτε να υπάρχει γκαλερί ή μουσείο, ειδικά εδώ στο κέντρο της πόλης, στην Αμπούτζα, όπου άνθρωποι μπορούν να πάνε να μάθουν για την κοινωνία, να μάθουν για τις εμπειρίες άλλων ανθρώπων μέσω κάποιων εικόνων που έχουν δημιουργήσει καλλιτέχνες!

PE: Ποιο κοινό ήταν πιο δεκτικό στα έργα σας;

SS: Ζω και δουλεύω στη Νιγηρία, αλλά ως τώρα, με τα χρόνια, το μεγαλύτερο κοινό μου ήταν πάντα ξένοι και ομογενείς που είναι εδώ. Κάποια στιγμή, ευχόμουν να είχα περισσότερους Νιγηριανούς να αγοράζουν τα έργα μου, αλλά δεν είναι αυτό το θέμα. 

PE: Γιατί πιστεύετε ότι οι ξένοι αγοράζουν την τέχνη σας περισσότερο από τους Νιγηριανούς; Είναι θέμα οικονομικής προσιτότητας ή εκτίμησης;

SS: Πραγματικά δεν ξέρω γιατί οι ξένοι αγοράζουν τα έργα μου εδώ περισσότερο απο Νιγηριανούς, αλλά νομίζω μπορώ να μαντέψω. Ασχολούμαι με την τέχνη στην Αμπούτζα για κάποιο καιρό και αυτό που μπορώ να πω από την αγορά είναι ότι υπάρχει μια μεγάλη κοινότητα ομογενών εδώ, οι οποίοι φαίνεται να έχουν περισσότερο χρόνο να κοιτάξουν την τέχνη σε σχέση με τους Νιγηριανούς. Μπορεί να κάνω λάθος, αλλά αυτή είναι η δική μου εμπειρία εδώ, ή ίσως επειδή βρίσκομαι σε αρκετούς από τους χώρους τους και βλέπουν τι κάνω πολύ περισσότερο από τους Νιγηριανούς. 

Η έκθεση τελείωσε επίσημα στις 6 Μαρτίου, όμως η διαχείριση του χώρου ζήτησε παράτασης έως τις 17 Μαρτίου. Ο Sen λέει ότι σκέφτεται να μεταφέρει την έκθεση σε μια νέα πόλη, αλλά δεν έχει καταλήξει ακόμη.