«Άγραφες μνήμες: Έπρεπε να ήμουν εγώ/Μπορεί να ήμουν εγώ». Χειροποίητο παλαιστινιακό τατρίζ και φωτογραφικό κολάζ σε καμβά, 2024, δημιουργία της συγγραφέως. Φωτογραφία από την συγγραφέα, που χρησιμοποιείται κατόπιν αδείας.”

Όταν δημοσιεύτηκε η λίστα με τους νεκρούς από το Υπουργείο Υγείας στη Γάζα, δεν γινόταν παρά να ψάξω για το όνομά μου. Πόσες από εμένα βρήκα; Την πρώτη φορά που έλεγξα, το Νοέμβριο του 2023, υπήρχαν 19 από εμένα νεκρές — αργότερα, αυτός ο αριθμός αυξήθηκε σε πάνω από 50 γνωστά θύματα με το όνομα Σάφα, από 1 έτους έως 82.

Ποια είναι η σύνδεσή μας; Και τι θα με διδάξουν χωρίς να συναντηθούμε;

Μια παλαιστινιακή δυαδικότητα

Συχνά νιώθω ότι με τραβούν προς δύο διαφορετικές κατευθύνσεις, μια δυαδικότητα που νιώθω ως Παλαιστίνια στη διασπορά: πόθο και αγωνία. Από τη μία, πόθος για παιδικές αναμνήσεις στην Παλαιστίνη — γιατί όχι εγώ; Από την άλλη, αγωνία στην σκέψη του τι θα μπορούσε να είχε συμβεί, αν η οικογένειά μας είχε φύγει για τη Γάζα και ήμουν εγώ εκεί αυτή τη στιγμή — κι  αν ήμουν εγώ;”

Γιατί όχι εγώ;

Συχνά φαντάζομαι πώς θα μπορούσε να ήταν η ζωή μου αν είχα παιδικές αναμνήσεις στην Παλαιστίνη… ιδιαίτερα στη φαντασία μου σε μια ελεύθερη Παλαιστίνη. Ίσως να πηγαίναμε στη Μεσόγειο για τις οικογενειακές μας εκδρομές.

Κι αν ήμουν εγώ;

Συχνά σκέφτομαι επίσης πώς η πραγματικότητά μου της εξορίας θα μπορούσε να ήταν μια διαφορετική μοίρα. Αν κάποιος από τους παππούδες μου είχε αποφασίσει διαφορετικά το 1948 και είχε πάει νότια, ίσως να ήμουν κι εγώ στη Γάζα αυτή τη στιγμή.

Ως κόρη και εγγονή Παλαιστινίων προσφύγων, συχνά με έπιανα να σκέφτομαι πώς θα μπορούσε να ήταν η ζωή μου, αν εκείνοι είχαν διαφύγει στα νότια κατά τη διάρκεια της Νάκμπα.

Εμείς οι Παλαιστίνιοι της διασποράς ζούμε με το αίσθημα της ενοχής των επιζώντων, ειδικά κατά τη διάρκεια της γενοκτονίας στη Γάζα. Η Diana Safieh έγραψε: «Η συνεχής ροή θλιβερών ειδήσεων από την Παλαιστίνη — εικόνες καταστροφής, ιστορίες απώλειας και μαρτυρίες για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων — σε συντρίβει. Και νιώθω ενοχή που αναφέρω την αϋπνία, γιατί δεν είναι τίποτα σε σύγκριση με όσα ζουν οι άνθρωποι αδιάκοπα πίσω στην πατρίδα». 

Το κοινό μας όνομα 

Με παρηγορεί να πιστεύω ότι οι άνθρωποι με το όνομα Σάφα έχουν μια κοινή σύνδεση. Ενώ μπορεί να είναι απλή σύμπτωση ότι μοιραζόμαστε το ίδιο όνομα, μεγάλωσα αναλογιζόμενη συχνά τις σημασίες του ονόματός μου.

Υπάρχουν διάφοροι τρόποι να μεταφραστεί το όνομα Σάφα (γραμμένο στα αραβικά: صفاء). Ανάλογα με το άτομο που θα ρωτήσεις, μπορεί να μεταφραστεί ως «σαφήνεια», «ηρεμία» ή «ησυχία». Είναι επίσης ένα από τα πιο διάσημα προσκυνηματικά ιερά μέρη για τους Μουσουλμάνους: αλ-Σάφα και αλ-Μάρουα. Το όνομα Σάφα εμφανίζεται σε πολλά μέρη, όπως το χωριό Ουμ Σάφα στην Παλαιστίνη. Στη νότια Συρία, υπάρχει ένα ηφαιστειακό βουνό με το όνομά μας.

Συχνά αναρωτιόμουν μεγαλώνοντας αν η σαφήνεια, η ηρεμία και η γαλήνη με χαρακτήριζαν ή αν ήταν κάτι που επιθυμούσα, κάτι που ίσως να μην καταλάβαινα ποτέ πλήρως, αλλά πάντα προσπαθούσα. Συχνά ένιωθα πολύ χαοτική, ασταθής και μπερδεμένη.

Ήταν και οι Σάφα στη Γάζα, εκείνες που έφτασαν στην ηλικία μου ή μεγαλύτερες, και εκείνες μπερδεμένες όπως ήμουν εγώ, ή μήπως κάποιες από αυτές τα είχαν όλα καταλάβει; Ιδιαίτερα λαχταρώ να μιλήσω με τη Σάφα των 82 χρόνων. Ήταν μόλις λίγο μεγαλύτερη από τη μητέρα μου σήμερα. Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες επιτυχίες της και οι πιο πολύτιμες αναμνήσεις της; Ποια συμβουλή θα έδινε σε εμάς, τις υπόλοιπες Σάφα, αν ήταν ακόμη ζωντανή;

Η Μάγια Αγγέλου έχει πει ως γνωστόν: «Έρχομαι ως μία, αλλά στέκομαι ως 10.000». Στην αρχή φανταζόμουν ότι αυτό σήμαινε ότι κουβαλούσα παντού μαζί μου τους αείμνηστους παππούδες και γιαγιάδες, τους θείους, τις θείες και τους προγόνους μου, καθώς και αγαπημένα πρόσωπα, που ήταν ζωντανά, αλλά δεν ήταν κοντά μου. Αλλά από το 2023, κουβαλάω τις Σάφα από τη Γάζα παντού μαζί μου, να καθοδηγούν τις μεγάλες μου αποφάσεις και να νιώθω το βάρος της ευθύνης να ζω».