Jelena Milušić και Merima Ključo. Φωτογραφία: Miki Olabarri Powell μέσω του Balkan Diskurs, χρήση με άδεια.

Αυτό το άρθρο του Luka Čavar δημοσιεύθηκε αρχικά από το Κέντρο Μετασυγκρουσιακής Έρευνας στο Balkan Diskurs και στην πρώτη έκδοση του MIR Magazine. Το MIR, το οποίο σημαίνει «ειρήνη» στα βοσνιακά, είναι μια ετήσια έκδοση και πλατφόρμα για νέους εφευρητικούς ανθρώπους. Μια επιμελημένη εκδοχή έχει αναδημοσιευτεί από το Global Voices βάσει συμφωνίας κοινής χρήσης περιεχομένου. 

Ενώ η Jelena Milušić χαϊδεύει το ιδιαίτερο κοντράλτο με τη φωνή της, μια από τους πιο διάσημους ακορντεονίστες του κόσμου, η Merima Ključo, συνοδεύει την Jelena στο ακορντεόν. Και οι δύο έχουν επιλέξει την μουσική ως επάγγελμα τους και αποκαλούν τη συνεργασία τους πεπρωμένο.

Το άλμπουμ τους «Lume» περιέχει δέκα διασκευές από διαφορετικά μέρη του κόσμου και πέντε πρωτότυπα τραγούδια εμπνευσμένα από ρουμάνικες, κροατικές, κοσοβάρικες και σεφαραδίτικες παραδόσεις. Για ορισμένα από τα τραγούδια ήξεραν αμέσως ότι ήταν η σωστή επιλογή· για κάποια άλλα πήρε παραπάνω χρόνο.

Η Milušić λέει ότι η επιλογή των τραγουδιών ήταν μια έντονη και υπέροχη διαδικασία. Και οι δύο πρότειναν τραγούδια και ήταν απαραίτητο να ταιριάζουν όλα τα τραγούδια και στις δύο όσον αφορά τη συμφωνία και το πρόγραμμα. Η παραγωγή του άλμπουμ έγινε από την Ključo, για την οποία το «Lume» είναι το προϊόν μιας υπέροχης συνεργασίας.

«Lume σημαίνει αγάπη. Για μένα αυτό το άλμπουμ αφορά αυτό», λέει.

Για την Milušić, το να δουλεύει σε αυτό το άλμπουμ είναι μια σπουδαία εμπειρία, από την οποία έχει μάθει πολλά για την κατανόηση και την ερμηνεία της μουσικής.

Η λέξη «Lume» έχει ποικίλες ερμηνείες: κόσμος, ζωή, πηγή φωτός, ψευδαίσθηση, φωτιά, σπίθα, εραστής, ανθρωπότητα, πιο πολύ από την αγάπη. Φωτογραφία: Marko Ercegović μέσω του Balkan Diskurs, χρήση με άδεια.

Η Milušić λέει:

Συχνά ξεχνάμε ότι οι στίχοι είναι η βάση της ερμηνείας του τραγουδιού, γιατί εστιάζουμε τόσο πολύ στην εγκυρότητα και την ομορφιά του τραγουδιού και της τεχνικής και σε αυτή τη διαδικασία, που συχνά ξεχνάμε να μεταφέρουμε το μήνυμα, που μεταφέρουν οι στίχοι. Η Merima μού το τόνισε και με βοήθησε να συνειδητοποιήσω ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της δημιουργικής μου προσωπικότητας. Η συνολική διαδικασία της δημιουργίας αυτού του άλμπουμ ήταν απίστευτη: από την επιλογή των τραγουδιών, την προετοιμασία, τις πρόβες και την ηχογράφηση. Και, πάνω απ’ όλα, είναι σπουδαίο συναίσθημα να εμφανίζεσαι ζωντανά με την Merima.

Οι αντιδράσεις για το άλμπουμ τους ήταν, όπως είπε η Milušić, εξαιρετικά θετικές και συναισθηματικές.

Είχαμε την ευκαιρία να εμφανιστούμε στην ευρύτερη περιοχή και την Ευρώπη, καθώς και στις ΗΠΑ. Ανεξαρτήτως της περιοχής, το κοινό μοιράζεται μαζί μας συναισθήματα, μέσα από τα οποία αισθάνεσαι τον θαυμασμό. Υπάρχουν, επίσης, κομπλιμέντα για την εμφάνιση και την ενέργεια ανάμεσα στην Merima και εμένα. Η σύνθεση της Merima είναι ιδιαιτέρως θετικά υποδεκτή, επειδή είναι γεμάτη εκπλήξεις.

Αναγέννησαν, επίσης, το παραμυθένιο ποίημα της Aleksa Šantić «Χιονονιφάδες» (Pahulje). Αυτό ξεκίνησε με την πρόταση της Ključo να κάνει την παραγωγή στο  προσωπικό άλμπουμ της Milušić, το οποίο η Milušić δέχτηκε με χαρά.

«Μου άρεσε πραγματικά ό,τι γράφτηκε, γιατί με επανέφερε πίσω στις ξέγνοιαστες μέρες της παιδικής μου ηλικίας και αναζωογόνησε το Μόσταρ μέσω των πιο όμορφων αναμνήσεων. Αποφασίσαμε να κάνουμε ηχογράφηση και βιντεοσκόπηση για τις Χιονονιφάδες και να ανακοινώσουμε το προσωπικό μου άλμπουμ με αυτό το τραγούδι», είπε η Milušić.

Παραδοσιακή μουσική ως έμπνευση για ένα νέο έργο. Φωτογραφία: Miki Olabarri Powell μέσω του Balkan Diskurs, χρήση με άδεια.

Η Ključo προσθέτει ότι τα τραγούδια της Aleksa Šantić είναι πολύ παραστατικά. «Μπορείς να δεις κάθε λέξη και σκέψη που έγραψε, κάτι που με ενέπνευσε και με ενθάρρυνε να δημιουργήσω μια ηχητική εικόνα», αναφέρει.

Η προσαρμογή του κλασικού χιτ «Catch Me in the Suburbs», που ερμήνευσε η Ključo με τον διάσημο Κροάτη μουσικό της τζαζ Matija Dedić, βραβεύτηκε με το μουσικό βραβείο Porin. Απολαμβάνει την αναγνωρισιμότητα από τους άλλους μουσικούς, αλλά είναι ιδιαιτέρως χαρούμενη που οι άνθρωποι της ευρύτερης περιοχής αναγνώρισαν τη σκληρή δουλειά της και ότι έχουν έρθει σε επαφή με το έργο της.

Η έμπνευση της Ključo πηγάζει από τη μουσική των Σεφαραδιτών Εβραίων, κάτι που είναι αισθητό στο άλμπουμ «Lume». Και η αγάπη για αυτή τη μουσική ξεκίνησε στην ηλικία των 14 ετών.

Περπατούσα τους δρόμους του Σαράγεβο και, περνώντας από ένα μαγαζί με όργανα, άκουσα μια υπέροχη μελωδία. Ο ήχος μου ήταν κάπως οικείος, αλλά διαφορετικός από ό,τι είχα ακούσει ως τότε. Δεν μπορούσα να αντισταθώ της παρόρμησης να μπω μέσα στο μαγαζί και να ρωτήσω τι μουσική ήταν. Μου είπαν ότι είναι σεφαραδίτικη μουσική. Ήμουν και είμαι συνεπαρμένη από αυτή τη μουσική, έτσι έκανα μια σειρά από συνθέσεις και συμφωνίες σε σεφαραδίτικες θεματικές. Η συνθεσή μου «Sarajevo Haggadah: Book Music» ήταν σπουδαία επιτυχία και πέντε χρόνια από την πρεμιέρα της και πολυάριθμες εμφανίσεις, εξακολουθείται να παίζεται σε όλη την Αμερική.

Η Milušić και ο Attila Aksoj πρόσφατα ηχογράφησαν το δεύτερο άλμπουμ τους «Yo Hanino, Tu Hanina», το οποίο ταξίδεψε το κοινό στον κόσμο της σεφαραδίτικης μουσικής.

«Η σεφαραδίτικη μουσική είναι ξεχωριστή και μαγική. Ο κόσμος τη νιώθει κι ας μην καταλαβαίνει τους στίχους, γιατί ακούγεται με την καρδιά. Επίσης, η μουσική των Σεφαραδιτών Εβραίων είναι κομμάτι της πολιτισμικής μας κληρονομιάς. Δεδομένου ότι δεν υπάρχουν αρκετοί καλλιτέχνες στη χώρα και την περιοχή μου, που να ερμηνεύουν σεφαραδίτικα τραγούδια, πιστεύω ότι είναι σημαντικό να διατηρήσουμε αυτήν την παράδοση», συμπεραίνει η Milušić.

Βρείτε ολόκληρο το άλμπουμ «Lume» στο Spotify εδώ και, για περισσότερη εκλεκτική μουσική από ολόκληρο τον κόσμο, επισκεφθείτε τον λογαριασμό Spotify του Global Voices.