Ιρανικές αεροπορικές επιδρομές στο Ισραήλ την 1η Οκτωβρίου 2024 από τον Hanay. Πηγή: Wikimedia Commons ( CC BY-SA 4.0 )

Ένα φάντασμα στοιχειώνει το Ιράν: η απειλή ενός πλήρους πολέμου με το Ισραήλ πυροδοτώντας φόβους για καταστροφή, που θυμίζουν τη Γάζα και τον Λίβανο. Καθώς οι εντάσεις κλιμακώνονται, εκατομμύρια Ιρανοί αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο σοβαρής βλάβης είτε άμεσα είτε έμμεσα. Ωστόσο, παραδόξως, ακόμη και όταν η πλειονότητα των ιρανικών οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της κοινωνίας των πολιτών εδρεύει εκτός της χώρας, ιδίως στη Δύση, λόγω της βάναυσης καταστολής της Ισλαμικής Δημοκρατίας, η πλειοψηφία έχει παραμείνει σιωπηλή χωρίς να κάνει δηλώσεις, αναλύσεις ή ακόμη και συζήτηση σχετικά με την κλιμακούμενη σύγκρουση.

Για να διερευνήσει τους λόγους πίσω από αυτή τη σιωπή, το Global Voices πήρε συνέντευξη από βετεράνους ακτιβιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι οποίοι προσέφεραν πληροφορίες σχετικά με τους πολύπλοκους παράγοντες που εμπλέκονται.

Δεκαετίες εργασίας

Ιρανικές οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην εξορία έχουν αφιερώσει δεκαετίες στην ευαισθητοποίηση σχετικά με τους πολιτικούς κρατούμενους και τους κρατούμενους συνείδησης, καταγράφοντας παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και διεξάγοντας εκστρατείες κατά των κρατικών εκτελέσεων και των διακρίσεων που πλήττουν τις γυναίκες, τις μειονότητες και τους δημοσιογράφους. Έχουν επίσης συνεργαστεί στενά με τον Ειδικό Εισηγητή των Ηνωμένων Εθνών για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν.

Οι ομάδες της κοινωνίας των πολιτών, που εξακολουθούν να βρίσκονται στο Ιράν, όπως ο Δικηγορικός Σύλλογος του Ιράν, αντιμετωπίζουν τεράστιες πιέσεις και περιορισμούς. Οι αρχές της Ισλαμικής Δημοκρατίας έκλεισαν ακόμη και το φιλανθρωπικό ίδρυμα, Imam Ali's Popular Student Relief Society, το οποίο εργαζόταν για την καταπολέμηση της φτώχειας και την υποστήριξη ευάλωτων παιδιών. Οι Aρχές έχουν επίσης φυλακίσει ακτιβιστές υψηλού προφίλ, όπως η βραβευμένη με Νόμπελ Ειρήνης Ναργκίς Μοχαμαντί, η οποία νοσηλεύτηκε πρόσφατα με σοβαρά προβλήματα υγείας.

Η Μοχαμαντί, η οποία πιστεύει στην αναγκαιότητα αλλαγής καθεστώτος στο Ιράν, εξέδωσε πρόσφατα ένα αντιπολεμικό μήνυμα: «Όλοι όσοι ευθύνονται για τον πόλεμο δεν καταδικάζονται μόνο από τους λαούς των εδαφών και των εποχών που καταστρέφουν, αλλά και ατιμάζονται και εξοστρακίζονται για πάντα στα χρονικά της ανθρώπινης ιστορίας».

Θέματα χρηματοδότησης

Ωστόσο, παρά τις προσπάθειες αυτές, ορισμένοι Ιρανοί ακτιβιστές και πολίτες έχουν εκφράσει αυξανόμενες ανησυχίες σχετικά με τη διαφάνεια και τις εξαρτήσεις χρηματοδότησης. Αυτές οι επικρίσεις υποδηλώνουν ότι ορισμένοι οργανισμοί στο εξωτερικό ενδέχεται να δίνουν προτεραιότητα σε ορισμένα ζητήματα έναντι άλλων λόγω της επιρροής των πηγών χρηματοδότησης διακινδυνεύοντας να δημιουργηθεί η εντύπωση ότι λειτουργούν εντός ενός μεροληπτικού πλαισίου που κυμαίνεται ανάλογα με τις ατζέντες των χρηματοδοτών.

Η Ναζίλα Γκολεστάν, παραγωγός ΜΜΕ με έδρα τη Γαλλία και ομιλήτρια της οργάνωσης ανθρωπίνων δικαιωμάτων και πολιτικής HamAva, λέει στο Global Voices μέσω WhatsApp ότι «οι πηγές χρηματοδότησης επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τις οργανωτικές θέσεις συχνά υπονομεύοντας την υποτιθέμενη ουδετερότητά τους».

Έχοντας συνεργαστεί με οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων τόσο στο Ιράν όσο και στη Γαλλία, έχει παρατηρήσει ότι η σιωπή ορισμένων ομάδων για τον πόλεμο αντανακλά την απροθυμία να αποξενώσουν τους δωρητές. Η Γκολεστάν υποστηρίζει ότι «η αποστολή κάθε αληθινής οργάνωσης ανθρωπίνων δικαιωμάτων θα πρέπει να περιλαμβάνει την υπεράσπιση της ειρήνης και της διπλωματίας, καθώς οι συγκρούσεις επηρεάζουν πρώτα και κύρια τους πολίτες».

Ο Ματ Φορουζάντι, Ιρανοκαναδός κουήρ ακτιβιστής και διεπιστημονικός καλλιτέχνης, συμφωνεί. «Οι πηγές χρηματοδότησης και οι σχετικές πολιτικές ατζέντες είναι καθοριστικές για τη διαμόρφωση των θέσεων αυτών των οργανισμών, με αποτέλεσμα συχνά ενέργειες που ευθυγραμμίζονται με τις προσδοκίες των δωρητών και όχι με μια πραγματική δέσμευση για τα ανθρώπινα δικαιώματα», λέει στο Global Voices.

Ο Φορουζάντι, ο οποίος είναι μία από τις φωνές της εξόριστης κοινότητας ΛΟΑΤΚΙ+ του Ιράν, προσθέτει ότι «αυτές οι τάσεις απογοητεύουν ολοένα και περισσότερο την ιρανική κοινωνία των πολιτών και τους ακτιβιστές. Υποστηρίζει νέα, βασισμένα στη βάση μοντέλα για να παρακάμψουν τις τρέχουσες προκλήσεις και να προωθήσουν πιο αποτελεσματική υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων».

Σιωπή εν μέσω κλιμάκωσης της σύγκρουσης

Η τρέχουσα σιωπή από ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτη δεδομένων των ανθρωπιστικών διακυβευμάτων. Ενώ ο λόγος ύπαρξης αυτών των οργανώσεων είναι να παροτρύνουν το ιρανικό κράτος να σεβαστεί την Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, μια ολοκληρωτική σύγκρουση μεταξύ Ιράν και Ισραήλ θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τα θεμελιώδη δικαιώματα του ιρανικού λαού, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος στη ζωή, του δικαιώματος σε ένα επαρκές βιοτικό επίπεδο και του δικαιώματος στην εκπαίδευση, μεταξύ άλλων. 

Αυτό είναι σαφές στη συνεχιζόμενη βία στη Γάζα, όπου η UNICEF αναφέρει ότι «περίπου 9 στους 10 του πληθυσμού της Γάζας εκτιμάται ότι έχουν εκτοπιστεί εσωτερικά. Οι μισοί από αυτούς είναι παιδιά. Δεν έχουν επαρκή πρόσβαση σε νερό, τρόφιμα, καύσιμα και φάρμακα». Σύμφωνα με πληροφορίες, χιλιάδες παιδιά έχουν σκοτωθεί ή τραυματιστεί στη σύγκρουση μέχρι στιγμής.

Επιπλέον, ο πόλεμος στον Λίβανο υπογραμμίζει επίσης τις βαθιές επιπτώσεις τέτοιων συγκρούσεων στον άμαχο πληθυσμό, όπου, σύμφωνα με τη UNICEF, «η σύγκρουση έχει εκτοπίσει εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά και τις οικογένειές τους».

Κίνδυνος αποξένωσης

Ο Καμράν Αστάρι, καλλιτέχνης και εκτελεστικός διευθυντής της ΜΚΟ Arseh Sevom με έδρα την Ολλανδία, η οποία επικεντρώνεται στην κοινωνία των πολιτών στο Ιράν, προειδοποιεί σε ένα email προς το Global Voices ότι «οι οργανισμοί κινδυνεύουν να αποξενώσουν τις ίδιες τις κοινότητες που επιδιώκουν να εκπροσωπήσουν, εάν αντιμετωπίσουν επιλεκτικά τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων».

Υποστηρίζει ότι «η μη υπεράσπιση της ειρήνης θα μπορούσε να δημιουργήσει την αντίληψη ότι αυτές οι οργανώσεις ευθυγραμμίζονται περισσότερο με εξωτερικές ατζέντες παρά με τις γνήσιες ανησυχίες του ιρανικού λαού. Μια τέτοια επιλεκτικότητα θα μπορούσε να βλάψει την αξιοπιστία αυτών των ομάδων, τόσο εντός του Ιράν όσο και στην παγκόσμια σκηνή».

Σύμφωνα με τον Αστάρι, «μια ισορροπημένη προσέγγιση που καταδικάζει τις εσωτερικές καταχρήσεις από το ιρανικό καθεστώς, ενώ παράλληλα αντιτίθεται στις κλιμακώσεις που απειλούν τους πολίτες, θα διασφάλιζε τόσο την ανεξαρτησία όσο και την αξιοπιστία».

Όταν αυτοί οι ακτιβιστές μιλούν για κεφάλαια, τον κίνδυνο αποξένωσης του ιρανικού λαού και τη διατήρηση της ικανοποίησης των χρηματοδοτών, αυτό που διακυβεύεται είναι μια τεράστια οικονομία χρηματοδότησης που υποστηρίζεται σε μεγάλο βαθμό από το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ, το οποίο έχει αφιερώσει εκατομμύρια σε πρωτοβουλίες της ιρανικής κοινωνίας των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων περίπου 30 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ, που αρχικά προορίζονταν για την υποστήριξη της κοινωνίας των πολιτών.

Αυτή η χρηματοδοτική δομή έχει επεκταθεί σημαντικά, με την οικονομική υποστήριξη του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ μόνο για εργαλεία VPN (κατά του φιλτραρίσματος) να αυξάνεται από 5 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ το 2019 σε πάνω από 30 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ το 2024.

Μια κομβική στιγμή

Η σιωπή στοιχειώνει τις ιρανικές οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων σχετικά με αυτήν την επικείμενη σύγκρουση και εγείρει κρίσιμα ερωτήματα σχετικά με τις προτεραιότητές τους, την ανεξαρτησία τους και τη μελλοντική τους κατεύθυνση. 

Καθώς οι εντάσεις μεταξύ Ισραήλ και Ιράν κλιμακώνονται, οι οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων αντιμετωπίζουν μια κρίσιμη στιγμή που απαιτεί προβληματισμό σχετικά με το εάν η ουδετερότητα ευθυγραμμίζεται με τη θεμελιώδη αποστολή τους.

Αυτή η κρίση παρουσιάζει μια ευκαιρία να επαναξιολογήσουν τους στόχους και τις στρατηγικές τους, απηχώντας μια υπενθύμιση του Γερμανού θεολόγου Ντίτριχ Μπονχέφερ, ο οποίος αγωνίστηκε ενάντια στη σιωπή και το ναζιστικό καθεστώς και θυσίασε τη ζωή του: «Η σιωπή μπροστά στο κακό είναι από μόνη της κακό… Το να μην ενεργείς είναι πράξη». Ο τρόπος με τον οποίο θα αντιδράσουν αυτές οι οργανώσεις θα μπορούσε τελικά να διαμορφώσει το μέλλον της υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για το Ιράν και την ευρύτερη περιοχή.