Αργεντινοί Πεζοναύτες κατά τη Διάρκεια της Επιχείρησης Ροσάριο, 1982. Φωτογραφία: Wikimedia commons, ελεύθερη χρήση

Στις 2 Απριλίου 1982, ενώ η Αργεντινή βρισκόταν υπό στρατιωτική δικτατορία και το Ηνωμένο Βασίλειο αντιμετώπιζε οικονομική κρίση, ο αργεντινός στρατός εξαπέλυσε στρατιωτική επιχείρηση στα Νησιά Μαλβίνες (Φόκλαντ) για να ανακτήσει την κυριαρχία, που αμφισβητείται από το 1833, όταν τα βρετανικά στρατεύματα κατέλαβαν τα νησιά.

Το Αργεντινό καταδρομικό ARA General Belgrano βυθίζεται μετά την επίθεση βρετανικού υποβρυχίου. Φωτογραφία: Wikimedia commons, ελεύθερη χρήση

Η επίθεση αιφνιδίασε τους Βρετανούς, αλλά μετά από σχεδόν τρεις μήνες και παρά έναν θριαμβευτικό στρατιωτικό λόγο, οι Αργεντινοί διοικητές συνθηκολόγησαν ενώπιον των βρετανικών δυνάμεων, που υποστηρίχθηκαν από τις ΗΠΑ και τη Γαλλία, συμμάχους του ΝΑΤΟ. Η σύγκρουση προκάλεσε 649 απώλειες Αργεντινών, εκ των οποίων 323 οφείλονταν στη βύθιση του καταδρομικού Belgrano εκτός ζώνης πολέμου. Η Βρετανία αναγνώρισε 255 θύματα, αριθμός που ανήλθε σε 1.032 συμπεριλαμβανομένων τραυματιών. Το κράτος της Αργεντινής δεν διαθέτει επίσημα στοιχεία για αυτοκτονίες, αλλά μεταξύ των βετεράνων εκτιμάται ότι υπήρξαν περίπου 454 περιπτώσεις.

43 χρόνια μετά τη σύγκρουση, οι Μαλβίνες εξακολουθούν να έχουν μεγάλο γεωπολιτικό ενδιαφέρον. Κατά τον Ψυχρό Πόλεμο, η Βρετανία κατασκεύασε στρατιωτική βάση στο νησί Σολεδάδ (Ανατολικό Φόκλαντ), μερικώς χρηματοδοτούμενη από την παράνομη εκμετάλλευση πόρων και αλιείας. Αυτό προκάλεσε διεθνές ενδιαφέρον για μια πιθανή εναλλακτική διαδρομή από τη Διώρυγα του Παναμά. Η περιοχή φιλοξενεί επίσης άφθονους θαλάσσιους πόρους, μέταλλα και πετρέλαιο. Τον Αύγουστο του 2023, το Υπουργείο Άμυνας της Αργεντινής ακύρωσε το σχέδιο μιας αγγλοαμερικανικής εταιρείας για κατασκευή ραντάρ στο νησί της Γης του Πυρός θεωρώντας ότι παραβίαζε την εθνική ασφάλεια.

Έρευνα του Ιουνίου 2023 στο ΗΒ έδειξε ότι το 46% των Βρετανών «δεν θα ενοχλούνταν» αν τα Φόκλαντ έπαυαν να είναι βρετανικά, ενώ το 35% θα ενοχλούνταν.

Σήμερα, 42 χρόνια μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας, το αργεντινό αίτημα παραμένει ζωντανό.

Οι Αργεντινοί συνεχίζουν να αμφισβητούν τη βρετανική διεκδίκηση, καθώς και την ανοησία των στρατιωτικών Αρχών, που έριξαν τη χώρα σε πόλεμο εναντίον ευρωπαϊκής δυνάμεως, όπως ανέφερε ο βετεράνος και μουσικός Pablo Garriga στο Global Voices. Περιέγραψε τα συναισθήματά του, όταν του ανακοινώθηκε ότι θα πήγαινε στον πόλεμο στις Μαλβίνες:

Φωτογραφία του Πάμπλο Γκαρίγκα στα 19 του. Χρησιμοποιείται με άδεια.

Tuve muchas sensaciones encontradas, por supuesto que miedo a una experiencia que jamás pensé que tendría que enfrentar. Si bien estaba cumpliendo el servicio militar obligatorio y jurado lealtad a la bandera hasta perder la vida, nunca creí que esto realmente sucediera. Ir a una guerra contra Inglaterra (y la OTAN) era impensado y absurdo, por muchos motivos, principalmente que la mayoría de los conscriptos no teníamos la menor idea ni preparación para eso. [Ed.: Aunque no hay pruebas de la implicación de la OTAN en la guerra como organización, es un argumento defendido por gobiernos de Argentina y de los medios en la región].

Είχα μπερδεμένα συναισθήματα: φόβο για μια εμπειρία που δεν περίμενα ποτέ να αντιμετωπίσω. Παρόλο που υπηρετούσα την υποχρεωτική στρατιωτική μου θητεία και ορκίστηκα αφοσίωση στη σημαία, δεν πίστευα ότι θα γινόταν πραγματικότητα. Ο πόλεμος εναντίον της Αγγλίας (και του ΝΑΤΟ) ήταν αδιανόητος, αφού οι περισσότεροι από εμάς, στρατευμένοι δεν είχαμε ιδέα για αυτό ούτε κάποια προετοιμασία. [Σημ.: Αν και δεν υπάρχουν αποδείξεις για συμμετοχή του ΝΑΤΟ ως οργανισμού, το επιχείρημα χρησιμοποιείται από αργεντινές κυβερνήσεις και τοπικά ΜΜΕ].

Πρόσθεσε:

Las hipótesis de guerra siempre había sido contra Chile. Tampoco veía en ese momento que los militares asignados a esa nueva y titánica misión tuviesen la idoneidad suficiente para hacerlo, los veía más preocupados por imponerse o sostenerse políticamente (sobre todo el ejército, fuerza a la que pertenecía, involucrada en la lucha anticomunista en los años 70), que en la búsqueda de una genuina y sorpresiva soberanía nacional en Malvinas. Sin embargo, estratégicamente para sus intereses, esas islas aunaban los sentimientos más profundos de emoción e idiosincrasia patriótica nacional. A pesar de eso también experimenté una sensación de curiosidad, aventura, protagonismo noble y patriótico, propios de mis ingenuos 19 años ; y así … vamos a la guerra!

Ένας πιθανός πόλεμος ήταν πάντα εναντίον της Χιλής. Ούτε είδα ότι οι στρατιωτικοί που είχαν ανατεθεί σε αυτή τη νέα και τιτάνια αποστολή είχαν επαρκή προσόντα για να το κάνουν. Τους έβλεπα ότι ενδιαφέρονται περισσότερο να επιβληθούν ή να συντηρηθούν πολιτικά (ειδικά ο στρατός, μια δύναμη στην οποία ανήκα, που συμμετείχε στον αντικομμουνιστικό αγώνα της δεκαετίας του '70), παρά στην αναζήτηση μιας πραγματικής και εκπληκτικής εθνικής κυριαρχίας στις Μαλβίνες. Ωστόσο, για τα στρατηγικά τους συμφέροντα, εκείνα τα νησιά συγκέντρωσαν τα βαθύτερα συναισθήματα συγκίνησης και εθνικής πατριωτικής ιδιοσυγκρασίας. Παρόλα αυτά, βίωσα επίσης μια αίσθηση περιέργειας, περιπέτειας, ευγενούς και πατριωτικού πρωταγωνισμού, χαρακτηριστικό των αφελών μου 19 ετών. Και έτσι … πάμε στον πόλεμο!

Ο Βρετανός ΥΠΕΞ James Cleverly, σε ομιλία του στη Χιλή (23 Μαΐου 2023), ξανάνοιξε την πληγή υποστηρίζοντας την αυτοδιάθεση των κατοίκων να παραμείνουν βρετανικό έδαφος, όπως επιβεβαίωσε δημοψήφισμα το 2013.

Ο Αργεντινός ΥΠΕΞ απάντησε αναφερόμενος στο Ψήφισμα 31/49 του ΟΗΕ, που καλεί τις δύο πλευρές να αποφεύγουν μονομερείς ενέργειες.

Τον Ιούνιο του 2022, η Επιτροπή Αποαποικιοποίησης του ΟΗΕ χαρακτήρισε την περίπτωση «ειδική αποικιακή κατάσταση», που απαιτεί διμερή διευθέτηση. Για την Αργεντινή, η αρχή της αυτοδιάθεσης δεν ισχύει, «καθώς ο πληθυσμός των νησιών είναι αποτέλεσμα βρετανικής αποικιοκρατίας».

Η κυβέρνηση, το 2020 δημοσίευσε έναν νέο χάρτη της Αργεντινής, που περιλαμβάνει τις Μαλβίνες:

Ο νέος χάρτης της Αργεντινής, με την Γη του Πυρός στο κέντρο και την Σάντα Φε στον βορρά

Στην Αργεντινή, κάθε 2 Απριλίου γίνεται ανάμνηση της ημέρας για τον πόλεμο στις Μαλβίνες για να δείξουν την άλλη πλευρά της ιστορίας, εκείνη του ηττημένου. Για τους Αργεντίνους, ήταν μια άνιση μάχη.

Ο Garriga περιέγραψε με λεπτομέριες την δυσκολία επιβίωσης του αργεντίνικου στρατού, που είχε λίγο εξοπλισμό:

Ya en Monte Longdon, después de unos días de adaptación al clima y cavando las primeras trincheras, comencé a padecer el deficiente equipo con el que contábamos, totalmente insuficiente, e incompatible con el lugar: carpas de lona sin piso, para un suelo de turba y piedra empapado, ropa de algodón, zapatillas de lona, cocinas de campaña a leña, en una estepa helada, sin arboles, donde se utiliza ladrillos de turba seca como combustible,y calefacción.

Μια φορά στο όρος Longdon, μετά από λίγες μέρες προσαρμογής στο κλίμα και σκάψιμο των πρώτων χαρακωμάτων, άρχισα να υποφέρω από τον φτωχό εξοπλισμό που είχαμε, εντελώς ανεπαρκή και ασυμβίβαστο με τον τόπο: πάνινες σκηνές χωρίς πάτωμα, εμποτισμένη τύρφη και πέτρινο πάτωμα, βαμβακερά ρούχα, παντόφλες από καμβά, ξυλόσομπες, ξυλόσομπες χωρίς καύσιμο, και θέρμανση

Προσθέτει ότι, μετά τους πρώτους βομβαρδισμούς, οι προμήθειες τροφίμων δεν έφταναν πλέον στο μέτωπο. Η έλλειψη θερμίδων και το κρύο προκάλεσαν μεγάλη σωματική και ψυχική φθορά.

Los soldados comían de los tachos de basura de los isleños, y en muchos casos, teníamos que cruzar un campo minado para ir a “robar” nuestros propios depósitos, o cazar ovejas, para sobrevivir con la amenaza de ser estaqueado como castigo, para no morir de hipotermia. El caso Vojkovic y su grupo es un claro ejemplo.

Οι στρατιώτες έτρωγαν από τους κάδους σκουπιδιών των νησιωτών και σε πολλές περιπτώσεις έπρεπε να περάσουμε ένα ναρκοπέδιο για να «κλέψουμε» τις δικές μας δεξαμενές αποθήκευσης ή να κυνηγήσουμε πρόβατα, για να επιβιώσουμε με την απειλή να μας ποντάρουν ως τιμωρία, για να μην πεθάνουμε από υποθερμία. Η υπόθεση Vojkovic και η ομάδα του είναι ένα ξεκάθαρο παράδειγμα.

Βρετανικό αεροσκάφος FAA Sea Harrier FRS1. Φωτογραφία: Wikimedia Commons, Dominio público

Πρόσθεσε:

Un enfrentamiento en esas condiciones de absoluta desigualdad y desproporción frente a las fuerzas de la OTAN, equipadas con material de alta gama, bolsas de dormir térmicas que les permitía avanzar de noche, con miras infrarrojas para conocer nuestras posiciones al minuto y fotos satelitales. Todo esto, frente a la escasa logística nuestra, hizo que nuestros actos, principalmente el caso de los soldados, fueran de los más heroicos, honorables, patrióticos. Nuestras fuerzas dieron lo mejor de sí, en muchos casos hasta perder la vida en pos y defensa de la soberanía argentina, a pesar de estar abandonados, hambrientos, casi congelados, y en algunos casos,  sabiendo con los bueyes que arábamos.

Μια μάχη σε εκείνες τις συνθήκες της απόλυτης ανισότητας και δυσαναλογίας μπροστά στις δυνάμεις του ΝΑΤΟ, εξοπλισμένες με υλικά υψηλής ποιότητας, θερμικούς υπνόσακους που τους επέτρεπαν να προχωρήσουν τη νύχτα, με σκοπευτικά υπέρυθρης ακτινοβολίας για να γνωρίζουν τις θέσεις μας στο λεπτό και δορυφορικές φωτογραφίες. Όλα αυτά, σε σύγκριση με την ελάχιστη επιμελητεία μας, έκαναν τις ενέργειές μας, κυρίως στην περίπτωση των στρατιωτών, τις πιο ηρωικές, έντιμες και πατριωτικές. Οι δυνάμεις μας έδωσαν τον καλύτερο εαυτό τους, σε πολλές περιπτώσεις έχασαν ακόμη και τη ζωή τους στην καταδίωξη και την υπεράσπιση της κυριαρχίας της Αργεντινής, παρά το γεγονός ότι ήταν εγκαταλελειμμένες, πεινασμένες, σχεδόν παγωμένες και σε ορισμένες περιπτώσεις, γνωρίζοντας με ποιον είχαμε να κάνουμε.

Σήμερα, η διεκδίκηση της Αργεντινής είναι ακόμα παρούσα στην κοινωνία, δεν υπάρχει γιορτή που να μην περιλαμβάνει τη διεκδίκηση των νησιών.

Η ψυχική υγεία των πρώην μαχητών, οι οποίοι έπρεπε να υπογράψουν ένα έγγραφο εμπιστευτικότητας, όταν επέστρεφαν από το πεδίο της μάχης, είναι επίσης επίκαιρη. Ο Garriga εξηγεί:

Πρόσφατη φωτογραφία του Garriga με κιθάρα. Χρησιμοποιείται με άδεια. Photo used with his permission.

A todos nos costó años poder hablar algo siquiera de esa experiencia, fuimos islas dentro de un contexto social continental que no vivenció la guerra. (…) Aquí, la reinserción a la sociedad, en muchos casos, fue más difícil que la guerra misma, el estrés postraumático generó más muertes que en el campo de batalla, muertes de las cuales aún no hay estadísticas.

Μας πήρε σε όλους χρόνια για να μπορέσουμε να μιλήσουμε για αυτήν την εμπειρία, ήμασταν νησιά σε ένα ηπειρωτικό κοινωνικό πλαίσιο που δεν ζήσαμε τον πόλεμο (…) Εδώ, η επανένταξη στην κοινωνία, σε πολλές περιπτώσεις, ήταν πιο δύσκολη από τον ίδιο τον πόλεμο, το μετατραυματικό στρες προκάλεσε περισσότερους θανάτους από ό,τι στο πεδίο της μάχης, θάνατοι για τους οποίους δεν υπάρχουν ακόμη στατιστικά στοιχεία.

Προσθέτει:

[Este conflicto] fue definitivamente el fin de mi inocencia, razón, entendimiento, para toda la vida. Después de eso y hasta hoy con 61 años, sigo sin certezas, en el sin sentido, y el despropósito de la estupidez humana, que me enseñó esa guerra; sólo con sospechas, sobre quién maneja los hilos de nuestro destino.

[Αυτή η σύγκρουση] ήταν σίγουρα το τέλος της αθωότητάς μου, του λογικού μου μυαλού, της κατανόησής μου, για το υπόλοιπο της ζωής μου. Μετά από αυτό και μέχρι σήμερα στην ηλικία των 61, εξακολουθώ να είμαι χωρίς καμία βεβαιότητα, στον παραλογισμό, και στην παράλογη ανθρώπινη βλακεία, που αυτός ο πόλεμος μου δίδαξε. [Μένω] μόνο με υποψίες, για το ποιος τραβάει τα σκοινιά της μοίρας μας.

Στις 21 Ιουνίου 2023, η Ειδική Επιτροπή για την Αποαποικιοποίηση ζήτησε από την Αργεντινή και τη Μεγάλη Βρετανία να «εδραιώσουν την τρέχουσα διαδικασία διαλόγου και συνεργασίας μέσω της επανέναρξης των διαπραγματεύσεων» για τη διαφορά κυριαρχίας. Η Κίνα και πολλές λατινοαμερικανικές χώρες υποστήριξαν το αίτημα της Αργεντινής.