Εορταστική εικόνα για την 30ή επέτειο σχολείων Σαπάτ στο Κιργιστάν με το κείμενο «Ποιοτική παιδεία – σταθερό μέλλον» στην κιργιζική γλώσσα. Στιγμιότυπο από το βίντεο “Эл аралык “Сапат” билим берүү мекемесине 30 жыл” του καναλιού Sapat Official στο YouTube. Δίκαιη χρήση.

Στις 31 Δεκεμβρίου 2024, ο Κιργίζιος αναπληρωτής επικεφαλής του υπουργικού συμβουλίου, Edil Baisalov, ανακοίνωσε τη μεταβίβαση των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων Σαπάτ στο Τουρκικό Ίδρυμα Maarif. Η μεταβίβαση αποτέλεσε μεγάλη νίκη για τις τουρκικές Αρχές, οι οποίες πιέζουν την κιργιζική κυβέρνηση να κλείσει τα σχολεία ή να τα παραδώσει σε τουρκική κυριότητα και διαχείριση από το 2016.

Αυτή η εξωτερική πολιτική ακολούθησε μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία, για το οποίο κατηγορήθηκε ο αποκαλούμενος FETÖ (Τρομοκρατικός οργανισμός Φετουλάχ Γκιουλέν), γνωστό επίσης ως Κίνημα Γκιουλέν ή Χιζμέτ, με επικεφαλής τον αποθανόντα πλέον Φετουλάχ Γκιουλέν. Σύμφωνα με την κυβέρνηση της Τουρκίας, τα σχολεία Σαπάτ χρηματοδοτούνταν και διευθύνονταν από μέλη του FETÖ και αποτελούσαν σημαντική απειλή για την ασφάλεια της Τουρκίας και του Κιργιστάν.

Έτσι, ένα δίκτυο έντεκα δημοτικών και δεκαέξι γυμνασίων-λυκείων εκτεινόμενων στις επτά περιφέρειες της χώρας και ενός πανεπιστημίου στην πρωτεύουσα Μπισκέκ τέθηκαν υπό νέα διοίκηση. Αυτό σόκαρε όλα τα άτομα που είχαν σχέση με τα σχολεία, συμπεριλαμβανομένων της ηγεσίας, των εκπαιδευτικών, των μαθητ(ρι)ών και των γονέων, που ενημερώθηκαν για την απόφαση μόλις μετά τη λήψη της.

Μια διαδικασία βήμα-βήμα

Στην άμεση αντίδραση που δημοσιεύθηκε στις 31 Δεκεμβρίου, το Σαπάτ δήλωσε πως θα ασκήσει έφεση κατά της απόφασης στο δικαστήριο στο πλαίσιο του εθνικού και διεθνούς δικαίου. Παρόλ’ αυτά, στις 2 Ιανουαρίου ενημέρωσε για την παράδοση όλων των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων στο Maarif και τόνισε ότι από εκείνο το σημείο και μετά η νέα ιδιοκτησία θα φέρει τη νομική ευθύνη για το έργο της.

Ακολουθεί η δημοσίευση στο Facebook με την αρχική αντίδραση του Σαπάτ για τη μεταβίβαση, συμπεριλαμβανομένων των προθέσεών του να κινηθεί νομικά και την παρακλησή προς τους εργαζόμενους των σχολείων να παραμείνουν ψύχραιμοι και να συνεχίσουν την εκπαιδευτική διαδικασία χωρίς περισπασμούς.

Το παράξενο της μεταβίβασης ήταν πως πραγματοποιήθηκε σε μία ενεργή δικαστική υπόθεση για την ιδιοκτησία των σχολείων Σαπάτ, της οποίας η επόμενη συνεδρίαση έχει προγραμματιστεί στις 21 Ιανουαρίου. Το Υπουργείο Παιδείας έχει καταθέσει δικογραφία ζητώντας από το δικαστήριο να αφαιρέσει έναν άγνωστο Κιργίζιο υπήκοο με τα αρχικά A.S. από τον κατάλογο των ιδρυτών, κάτι που θα καταστήσει το υπουργείο ως τη μοναδική οντότητα στη λίστα. Αυτό θα επιτρέψει στο υπουργείο να λαμβάνει μονομερώς αποφάσεις για τη μοίρα των σχολείων αυτών.

Προηγουμένως, οι Αρχές αφαίρεσαν δύο ακόμα ιδρυτές. Ένας από αυτούς, ο Orhan İnandı, αφαιρέθηκε από τη λίστα των ιδρυτών κατόπιν δικαστικής απόφασης, μετά την απαγωγή του στο Κιργιστάν και φυλάκισή του στην Τουρκία. Ο άλλος ιδρυτής φέρεται να αποποιήθηκε την ιδιότητά του οικειοθελώς. Είναι σαφές εκ των υστέρων ότι ο εναπομείνας ιδρυτής ήταν το μοναδικό εμπόδιο, που απέτρεπε το υπουργείο από το να παραδώσει τα σχολεία Σαπάτ στο Maarif.

Προσωρινός συμβιβασμός

Το 2017, η Τουρκική κυβέρνηση απαίτησε από το Κιργιστάν να κλείσει όλα τα σχολεία και ιδρύματα που είναι στην ιδιοκτησία ή διοίκηση του Σαπάτ λόγω των φερόμενων δεσμών τους με τον FETÖ. Η κιργιζική κυβέρνηση αρνήθηκε, αλλά έκανε την παραχώρηση να προσθέσει το Υπουργείο Παιδείας στον κατάλογο των ιδρυτών και να υποσχεθεί μεγαλύτερη εποπτεία στον οργανισμό.

Επιπροσθέτως, ως κομμάτι της παραχώρησης, οι Αρχές μετονόμασαν τα σχολεία από Sebat σε Σαπάτ (κιργιζική λέξη «ποιότητα»), ώστε να αντανακλούν την τοπική ιδιοκτησία και τον έλεγχο. Φαινομενικά επιτεύχθηκε ένας συμβιβασμός, αλλά μόνο προς στιγμήν.

Το 2019 ο Τούρκος πρέσβης στο Κιργιστάν Cengiz Kamil Fırat επισήμανε ξανά το θέμα ζητώντας όλα τα εκπαιδευτικά ιδρύματα Σαπάτ του Κιργιστάν να μεταβιβαστούν στην Τουρκία, καθώς χτίστηκαν και συντηρήθηκαν για χρόνια από Τούρκους φορολογούμενους και την τουρκική κυβέρνηση. Ο Fırat δήλωσε πως το Maarif πρέπει να αναλάβει τα σχολεία και να τα χειριστεί ως επίσημος εκπρόσωπος της Τουρκίας.

Αυτές οι δηλώσεις πραγματοποιήθηκαν μετά την επίσκεψη του Τούρκου πρόεδρου Ταγίπ Ερντογάν στο Κιργιστάν το 2018, στο περασμα της οποίας οι δύο πλευρές συμφώνησαν να ανοίξουν σχολεία Maarif στο Κιργιστάν ως εναλλακτικές για σχολεία Σαπάτ. Το πρώτο και μοναδικό σχολείο Maarif άνοιξε στην Μπισκέκ τον Σεπτέμβριο του 2021.

Όλες αυτές οι συμφωνίες υπονομεύθηκαν από το πραξικόπημα στην Μπισκέκ τον Οκτώβριο του 2020, που έφερε το νέο πολιτικό καθεστώς, το οποίο αποδείχθηκε πιο δεκτικό στις τουρκικές απαιτήσεις. Τον Ιούνιο του 2021 ο Orhan İnandı, ο οποίος διετέλεσε επί μακρόν διευθυντής του Σαπάτ, απήχθη στην Μπισκέκ και εξαφανίστηκε για αρκετές μέρες.

Ακολουθεί ένα βίντεο στο YouTube για την απαγωγή του Orhan İnandı.

Αργότερα προέκυψαν οι ειδήσεις πως συνελήφθη από Τούρκους πράκτορες και μεταφέρθηκε στην Τουρκία, παρά το κιργιζικό διαβατήριό του. Ο Κιργίζιος Πρόεδρος Σαντίρ Τζαπάροφ κατηγόρησε τις τοπικές Αρχές, που επέτρεψαν την διεξαγωγή της επιχείρησης απαγωγής, και υποσχέθηκε να επιστρέπει τον İnandı στην οικογένειά του στο Κιργιστάν. Ωστόσο το 2023 ο İnandı καταδικάστηκε σε 21 έτη φυλάκισης για κατηγορίες σχετικές με την τρομοκρατία.

Ακαθόριστο μέλλον

Δεν είναι ξεκάθαρο τι θα γίνει με τα σχολεία Σαπάτ υπό νέα διοίκηση. Λειτουργούν στο Κιργιστάν από το 1992. Τα σχολεία είναι διαθέσιμα σε κάθε περιφέρεια της χώρας και προσφέρουν παγκόσμιας τάξης πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση στα αγγλικά και σε τοπικές γλώσσες. Η ποιότητα της παιδείας είναι παρόμοια σε όλα τα ιδρύματα χωρίς κάποιο χάσμα μεταξύ της πρωτεύουσας και της περιφέρειας, πράγμα σπάνιο για το Κιργιστάν.

Στο πέρασμα των χρόνων τα σχολεία έχουν αποκτήσει πρεστίζ και είναι συνώνυμα με την ακαδημαϊκή αριστεία, την πειθαρχία και την επιτυχία με βάση τα αποτελέσματα των μαθητών σε τοπικές και διεθνείς Ολυμπιάδες και άλλα επιτεύγματα των αποφοίτων τους. Για παράδειγμα, το 2024, 15 από 58 μαθητές με τη μεγαλύτερη βαθμολογία στις εισαγωγικές εξετάσεις πανεπιστημείων ήταν απόφοιτοι των Σαπάτ. Στη συνάντησή του με μαθητές, ο Τζαπάροφ τόνισε πως το 90% των μαθητών με τις μεγαλύτερες βαθμολογίες στις εξετάσεις αυτές ήταν απόφοιτοι Σαπάτ.

Ακολουθεί ένα βίντεο στο YouTube για απόφοιτους Σαπάτ.

Είναι ακόμα αδιευκρίνιστο αν το Maarif θα καταφέρει να συντηρήσει την τιμή και την ποιότητα της παιδείας, παρά τις υποσχέσεις του περίι αυτών και τη δήλωση του υπουργείου πως το Maarif θα δημιουργήσει καλύτερες συνθήκες για μαθητές. Μέχρι τώρα αναφέρεται ότι 28 εκπαιδευτικοί — κυρίως ξένοι που διδάσκουν επιστημονικά μαθήματα — έχουν φύγει από σχολεία Σαπάτ, και περισσότεροι σχεδιάζουν να φύγουν στο τέλος του ακαδημαϊκού έτους τον Μάιο.

Οι γονείς παραπονιούνται πως η μεταβίβαση έχει δημιουργήσει ελλείψεις εκπαιδευτικών στα σχολεία και πως μερικά επιστημονικά μαθήματα αναπληρώνονται με επιπρόσθετα μαθήματα φυσικής αγωγής. Επιπροσθέτως, ένα πρόγραμμα ονόματι Umut (κιργιζική λέξη για την «ελπίδα»), το οποίο βοηθούσε μαθητές να ετοιμαστούν για διεθνείς ολυμπιάδες και εισαγωγικές πανεπιστημιακές εξετάσεις, ανεστάλη μετά τη μεταβίβαση.

Οι εκπρόσωποι του Maarif υποσχέθηκαν να προσελκύσουν επενδύσεις για να επεκτείνουν το υπάρχον σχολικό δίκτυο, να εισαγάγουν μοντέρνες τεχνολογίες και να δημιουργήσουν νέες ευκαιρίες για τους μαθητές. Βραχυπρόθεσμα σκοπεύουν να επενδύσουν 2,5 εκατομμύρια δολάρια για να αναβαθμίσουν το περιεχόμενο και το τεχνικό υπόβαθρο των σχολείων, να επισκευάσουν κτήρια, να βελτιώσουν την ποιότητα της εκπαιδευτικής διαδικασίας και να προσελκύσουν ξένους εκπαιδευτικούς.

Χρειάστηκαν 30 χρόνια συνεχούς αριστείας, ώστε να κερδίσει εθνική αναγνώριση ως το καλύτερο σχολείο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στο Κιργιστάν. Εναπόκειται πλέον στο Maarif να διατηρήσει και να αυξήσει αυτό το επίπεδο αριστείας, ένα έργο που η νέα διοίκηση θα πρέπει να αποδείξει ότι μπορεί να εκπληρώσει.