Στήλη με αφιερωματική αραμαϊκή επιγραφή στον θεό Σαλμ. Ψαμμίτης, 5ος αιώνας π.Χ. Βρέθηκε στην Τέιμα της Βορειοδυτικής Αραβίας. Μουσείο του Λούβρου, ελεύθερη χρήση, μέσω Wikimedia Commons

Η αραμαϊκή γλώσσα, μια από τις παλαιότερες συνεχώς ομιλούμενες γλώσσες στον κόσμο, κατέχει μια ξεχωριστή θέση στις καρδιές όσων αγαπούν τη γλωσσική κληρονομιά και την πολιτιστική ταυτότητα. Ως ντόπιος της Συρίας, νιώθω πολύ περήφανος που ανήκω σε μια κοινότητα, που έχει διατηρήσει αυτή την αρχαία γλώσσα, ιδιαίτερα στην ιστορική πόλη Μααλούλα. Φωλιασμένη στα απόκρημνα βουνά βορειοανατολικά της Δαμασκού, η Μααλούλα στέκεται ως ζωντανή απόδειξη της ανθεκτικότητας της αραμαϊκής, μιας γλώσσας που έχει επιβιώσει χιλιετίες και συνεχίζει να ομιλείται από τους κατοίκους της σήμερα.

Η γλώσσα της αρχαιότητας

Η αραμαϊκή είναι μια σημιτική γλώσσα, με ρίζες που χρονολογούνται πάνω από 3.000 χρόνια. Ήταν η lingua franca της αρχαίας Εγγύς Ανατολής, που μιλούνταν από αυτοκρατορίες όπως οι Ασσύριοι, οι Βαβυλώνιοι και οι Πέρσες. Είναι επίσης η γλώσσα που πιστεύεται ότι μιλούσε ο Ιησούς Χριστός καθιστώντας την ακρογωνιαίο λίθο της χριστιανικής ιστορίας και θεολογίας. Παρά την άνοδο των αραβικών και άλλων γλωσσών στην περιοχή, τα αραμαϊκά άντεξαν, ιδιαίτερα σε απομονωμένες κοινότητες, όπως η Μααλούλα, όπου έχουν περάσει από γενιά σε γενιά.

Ωστόσο, ο εμφύλιος πόλεμος της Συρίας ήταν μια βασική πρόκληση για την ύπαρξή της. Ο πόλεμος οδήγησε σε κλείσιμο του Αραμαϊκού Ινστιτούτου της Μααλούλα, αφιερωμένου στη διατήρηση και τη διδασκαλία της γλώσσας στις επόμενες γενιές.

Μααλούλα: Προμαχώνας της αραμαϊκής γλώσσας

Η μικρή πόλη Μααλούλα είναι ένα από τα τελευταία μέρη στον κόσμο, όπου τα αραμαϊκά ομιλούνται ακόμα ως ζωντανή γλώσσα. Το όνομα της πόλης, που προέρχεται από την αραμαϊκή λέξη που σημαίνει «είσοδος», αντανακλά την ιστορική και πολιτιστική της σημασία. Οι κάτοικοι της Μααλούλα, κυρίως χριστιανοί, έχουν διατηρήσει τη γλώσσα μέσω της καθημερινής χρήσης, των θρησκευτικών τελετουργιών και των προφορικών παραδόσεων. Η πόλη φιλοξενεί επίσης δύο από τα παλαιότερα χριστιανικά μοναστήρια στον κόσμο: το μοναστήρι του Αγίου Σεργίου και του Βάκχου και το Μοναστήρι της Αγίας Θέκλας. Αυτές οι τοποθεσίες προσελκύουν προσκυνητές και γλωσσολόγους, που ελκύονται από το μοναδικό μείγμα πνευματικότητας και γλωσσικής κληρονομιάς.

Η αραμαϊκή που ομιλείται στη Μααλούλα είναι γνωστή ως δυτική νεοαραμαϊκή, μια διάλεκτος που έχει εξελιχθεί στο πέρασμα των αιώνων, αλλά διατηρεί πολλά χαρακτηριστικά της αρχαίας γλώσσας. Αυτή η διάλεκτος διαφέρει από τις ανατολικές νεο-αραμαϊκές διαλέκτους, που ομιλούνται από τις κοινότητες των Ασσυρίων και των Χαλδαίων σε άλλα μέρη της Δυτικής Ασίας. Η επιβίωση της δυτικής νεοαραμαϊκής στη Μααλούλα αποτελεί απόδειξη της απομόνωσης της πόλης και της αποφασιστικότητας των κατοίκων της να διατηρήσουν την πολιτιστική τους ταυτότητα.

Αυτό το βίντεο από το 2008, αφηγείται την ιστορία της Μααλούλα και των ανθρώπων, που διασώζουν την αραμαϊκή γλώσσα:

Αραμαϊκά και αραβικά

Η αραμαϊκή γλώσσα είχε μια βαθιά επιρροή στα αραβικά, ιδιαίτερα στην Εγγύς Ανατολή (Συρία, Λίβανο, Ιορδανία και Παλαιστίνη). Πολλές λέξεις στις σύγχρονες αραβικές διαλέκτους, συμπεριλαμβανομένης της συριακής διαλέκτου, έχουν ρίζες στα αραμαϊκά, υπογραμμίζοντας τις βαθιές γλωσσικές και πολιτιστικές συνδέσεις μεταξύ των δύο.

Για παράδειγμα, υπάρχουν λέξεις που έχουν εξελιχθεί στα αραβικά όπως:

• Αραμαϊκά: ܐܒܐ (Aba), που σημαίνει πατέρας, στα αραβικά είναι أب (Ab)
• Αραμαϊκά: ܡܠܟܐ (Malka), που σημαίνει βασιλιάς, στα αραβικά είναι ملك (Malik)
• Αραμαϊκά: ܫܡܝܐ (Shmayā), που σημαίνει ουρανός ή παράδεισος, στα αραβικά είναι سماء (Samā’)
• Αραμαϊκά: ܒܝܬܐ (Bayta), που σημαίνει σπίτι, στα αραβικά είναι بيت (Bayt)
• Αραμαϊκά: ܐܪܥܐ (Ar'a), που σημαίνει γη ή γη, στα αραβικά είναι أرض (Arḍ)

Η διατήρηση της αραμαϊκής γλώσσας χρησιμεύει επίσης ως υπενθύμιση της πλούσιας ποικιλομορφίας της Συρίας. Παρά τις προκλήσεις που δημιουργούνται τόσο από το πέρασμα του χρόνου όσο και από τις συγκρούσεις, οι κάτοικοι της Μααλούλα ή άλλων γειτονικών χωριών όπως το Τζουμπαντίν, συνέχισαν να διατηρούν τις γλωσσικές τους παραδόσεις, διασφαλίζοντας ότι τα αραμαϊκά παραμένουν ζωντανή γλώσσα παρά λείψανο του παρελθόντος.

Αραμαϊκά στον κόσμο

Η αραμαϊκή γλώσσα κέρδισε την παγκόσμια προσοχή με την κυκλοφορία της ταινίας του Μελ Γκίμπσον το 2004 «Τα Πάθη του Χριστού». Η ταινία, η οποία απεικονίζει τις τελευταίες ώρες της ζωής του Ιησού Χριστού, ήταν αξιοσημείωτη για τη χρήση τόσο της αραμαϊκής όσο και της λατινικής, των γλωσσών που ομιλούνταν στην Ιουδαία του 1ου αιώνα. Για να διασφαλίσει την αυθεντικότητα, ο Γκίμπσον ζήτησε τη βοήθεια γλωσσολόγων και αραμαϊστών μελετητών για να διδάξουν στους ηθοποιούς πώς να μιλούν τη γλώσσα. Αυτή η προσπάθεια όχι μόνο πρόσθεσε ιστορική ακρίβεια στην ταινία αλλά έφερε και την αραμαϊκή στο προσκήνιο της λαϊκής κουλτούρας.

Οι διάλογοι της ταινίας είναι εξ ολοκλήρου σε ανακατασκευασμένα αραμαϊκά, εβραϊκά και λατινικά. Αν και ο Γκίμπσον ήταν αρχικά αντίθετος, η ταινία είχε υπότιτλους. Η χρήση της αραμαϊκής στην ταινία πυροδότησε ανανεωμένο ενδιαφέρον για τη γλώσσα οδηγώντας σε αυξημένη συνειδητοποίηση της ιστορικής και πολιτιστικής της σημασίας. Για πολλούς, η ταινία ήταν η πρώτη τους έκθεση στα αραμαϊκά και λειτούργησε ως υπενθύμιση της διαρκούς κληρονομιάς της γλώσσας.

Διατήρηση μιας γλώσσας και μιας ιστορίας

Η αραμαϊκή γλώσσα είναι κάτι περισσότερο από ένα απλό μέσο επικοινωνίας. Είναι μια γέφυρα στο παρελθόν, που μας συνδέει με τους αρχαίους πολιτισμούς και τις πνευματικές παραδόσεις, που διαμόρφωσαν τον κόσμο μας. Για όσους ενδιαφέρονται να μάθουν αραμαϊκά, πολλά ινστιτούτα, ΜΚΟ και πόροι είναι διαθέσιμα. Ως κάτοικος της Συρίας, είμαι περήφανος που ανήκω σε μια κοινότητα, που έχει διαφυλάξει αυτόν τον γλωσσικό θησαυρό.

Μαθαίνοντας και διατηρώντας τα αραμαϊκά, τιμούμε όχι μόνο τους προγόνους μας, αλλά και το πλούσιο μωσαϊκό της ανθρώπινης ιστορίας, που βοήθησαν να δημιουργηθεί. Αγκαλιάζοντας και προωθώντας την αραμαϊκή γλώσσα, διασφαλίζουμε ότι αυτός ο αρχαίος θησαυρός παραμένει ζωντανό μέρος της κοινής μας ανθρώπινης κληρονομιάς.