Μέρος της πόλης Μπαμακό, πρωτεύουσας του Μάλι, από ψηλά. Στιγμιότυπο από το βίντεο “Top 10 Things To Do In Mali | Travel Video | SKY Travel” από το κανάλι Sky Travel στο YouTube. Δίκαιη χρήση.

Στην Αφρική, έχει παρατηρηθεί ραγδαία αύξηση των νόμων, που ποινικοποιούν την ομοφυλοφιλία, με την πρόσφατη τροπολογία στη νομοθεσία του Μάλι να αποτελεί το πλέον τρανταχτό παράδειγμα.

Εδώ και αρκετά χρόνια, οι αφρικανικές κυβερνήσεις αντιδρούν όλο και πιο έντονα σε ζητήματα ομοφυλόφιλων. Τον Φεβρουάριο του 2024, η Γκάνα ψήφισε νόμο, με τον οποίο επιβάλλεται ποινή φυλάκισης τριών ετών σε όσα άτομα αυτοπροσδιορίζονται ως ΛΟΑΤΚΙ+, ενώ όσα συμμετέχουν σε εκστρατείες υπεράσπισης της κοινότητας καταδικάζονται σε δέκα χρόνια φυλάκισης. Τον Μάιο του 2023, η Ουγκάντα με πρόεδρο τον Γιουέρι Μουσέβενι από το 1986, θέσπισε παρόμοιο νόμο, με τον οποίο επιβάλλει θανατική ποινή σε όσα άτομα κρίνονται ένοχα για «βεβαρυμένη ομοφυλοφιλία».

Στις 31 Οκτωβρίου 2024, μέσα σε ένα κλίμα θεσμικής ομοφοβίας, το Εθνικό Συμβούλιο Μετάβασης του Μάλι, το νομοθετικό σώμα που αντικαθιστά την Εθνοσυνέλευση, η οποία διαλύθηκε μετά το πραξικόπημα του 2020, ψήφισε ένα νομοσχέδιο, που ποινικοποιεί την ομοφυλοφιλία. Η ψηφοφορία ήταν σχεδόν ομόφωνη, με 132 ψήφους έναντι μίας.

Ήδη από τον Οκτώβριο του 2022 υπήρχαν φήμες για τον νέο αυτό νόμο. Ένα ρεπορτάζ του γαλλικού τηλεοπτικού καναλιού Tv5monde με τίτλο “Μάλι: Ένα βήμα πιο κοντά στην ποινικοποίηση της ομοφυλοφιλίας;” εξηγούσε ότι ο νέος ποινικός κώδικας, πάνω στον οποίο δούλευαν οι βουλευτές, θα τιμωρούσε με αυστηρές ποινές τις λεγόμενες «αφύσικες πράξεις».

Σύμφωνα με τον υπουργό Δικαιοσύνης Mamadou Kassogue, η ψήφιση του εν λόγω νομοσχεδίου ενισχύει την απόφαση των στρατιωτικών Αρχών του Μάλι να μην επιτρέψουν σε καμία ξένη δύναμη να επηρεάσει τα έθιμα της χώρας τους. Αν και το Μάλι θεωρείται κοσμικό κράτος, το 95% του πληθυσμού ασπάζεται σήμερα το Ισλάμ.

Σε ένα άρθρο του διεθνούς δικτύου ΜΜΕ Voice of America (VOA), ο Mamadou Kassogue δήλωσε:

Désormais, il existe des dispositions dans nos lois qui interdisent l'homosexualité au Mali. Toute personne s'adonnant à cette pratique, en faisant sa promotion ou son apologie, sera poursuivie. Nous n'accepterons pas que nos coutumes et nos valeurs soient violées par des personnes venues d'ailleurs. Ce texte sera appliqué, inch'Allah.

Στο Μάλι, οι διατάξεις των νόμων απαγορεύουν την ομοφυλοφιλία. Όποιο άτομο υιοθετεί ή προωθεί αυτή την πρακτική, θα διώκεται ποινικά. Δεν θα δεχτούμε ανθρώπους από άλλες χώρες να παραβιάζουν τα έθιμα και τις αξίες μας. Αυτή η νομοθεσία θα εφαρμοστεί, Θεού θέλοντος.

Πολύ πριν την ψήφιση αυτού του νομοσχεδίου, τα ομοφυλόφιλα άτομα διέτρεχαν σοβαρό κίνδυνο στην χώρα. Η ιστορία του Traoré, ενός νεαρού κατοίκου του Μάλι που εξορίστηκε στη Γαλλία, αντανακλά στα φαινόμενα ομοφοβίας της περιοχής. Ο ίδιος δήλωσε στον Εθνικό Ραδιοφωνικό Σταθμό της Γαλλίας (RFI) ότι αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη ζωή του για να σωθεί το 2018:

Un jour, alors que l’on était tous les deux chez moi, ma mère a besoin de moi et envoie un petit garçon me chercher. (…)Cinq ou six personnes sont arrivées dans ma chambre, elles ont commencé à me tabasser. J’ai couru, et j’ai pris un taxi pour quitter la ville et me réfugier dans un village à côté. (…)c’est ce jour-là que ma mère a appris que j’étais homo. Elle était en colère et me disait qu’elle regrettait de m’avoir mis au monde, que je n’existais plus pour elle.

Μια μέρα, όταν ήμασταν και οι δύο στο σπίτι, η μητέρα μου με χρειαζόταν και έστειλε κάποιον να με πάρει. Πέντε ή έξι άτομα μπήκαν στο δωμάτιό μου και άρχισαν να με χτυπούν. Το έσκασα και μπήκα σε ένα ταξί για να φύγω από την πόλη και να κρυφτώ σε ένα κοντινό χωριό. Εκείνη την μέρα η μητέρα μου ανακάλυψε ότι ήμουν ομοφυλόφιλος. Θύμωσε. Μου είπε ότι ευχόταν να μην είχα γεννηθεί ποτέ και ότι δεν υπήρχα πια για εκείνη.

Ποικίλες αντιδράσεις

Στο Μάλι, η ποινικοποίηση της ομοφυλοφιλίας έχει προκαλέσει ποικίλες αντιδράσεις. Στην πλατφόρμα X (πρώην Twitter), ο δημοσιογράφος Niang Abdoul δημοσίευσε ένα βίντεο-ρεπορτάζ, που τεκμηριώνει την αποδοχή ορισμένων κατοίκων του Μάλι.

🇲🇱 L'homosexualité est officiellement pénalisée au #Mali. Le journaliste Abdoul Niang s'est enquis auprès de la population de ses sentiments sur la question.

RT en français pic.twitter.com/zTTg7A6q1Y

— Niang Abdoul (@NiangAbdoul15) November 4, 2024

🇲🇱 Η ομοφυλοφιλία έχει γίνει κι επίσημα ποινικό αδίκημα στο #Mali. Ο δημοσιογράφος Abdoul Niang ρώτησε τους πολίτες για τις απόψεις τους επί του θέματος. pic.twitter.com/zTTg7A6q1Y

Ο ειδησεογραφικός ιστότοπος Vudaf προέβη σε μια ανάλυση των ποικίλων αντιδράσεων που προέκυψαν μετά την ανακοίνωση του νόμου:

Si certains y voient un moyen de défendre l’identité culturelle malienne, d’autres dénoncent une atteinte aux libertés individuelles et aux droits humains. Cette criminalisation risque d’accentuer la stigmatisation et la marginalisation de la communauté LGBTQ+ au Mali, qui fait déjà face à de nombreuses discriminations. Le débat reste vif, et plusieurs associations locales et internationales de défense des droits humains ont exprimé leur inquiétude, appelant le Mali à respecter les droits fondamentaux de tous ses citoyens.

Ενώ ορισμένα άτομα το βλέπουν ως έναν τρόπο υπεράσπισης της πολιτιστικής ταυτότητας της χώρας, άλλα ισχυρίζονται ότι παραβιάζει τις ατομικές ελευθερίες και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αυτή η ποινικοποίηση πιθανότατα θα στιγματίσει και θα περιθωριοποιήσει περαιτέρω την κοινότητα ΛΟΑΤΚΙ+ του Μάλι, η οποία ήδη αντιμετωπίζει πολλαπλές μορφές διακρίσεων. Η αντιπαράθεση βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη, με αρκετές τοπικές και διεθνείς ενώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα να εκφράζουν την ανησυχία τους καλώντας το Μάλι να σεβαστεί τα θεμελιώδη δικαιώματα όλων των πολιτών του.

Η διεθνής ανησυχία αυξάνεται

Εκτός από το Μάλι, η ανησυχία αυξάνεται και σε άλλες χώρες. Η Stop Homophobie, μια γαλλική ένωση που καταπολεμά το μίσος και τις διακρίσεις κατά της κοινότητας ΛΟΑΤΚΙ+ , ανέφερε ότι η υιοθέτηση αυτού του νόμου αντανακλά μια περιφερειακή εκδίωξη κατά των ατόμων ΛΟΑΤΚΙ+, ενώ έρχεται σε αντίθεση με τον Αφρικανικό Χάρτη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων:

(…)cette législation au Mali reflète une tendance régionale au durcissement des droits LGBTQ+. Des lois similaires ont été récemment adoptées au Burkina Faso et en Ouganda. En Afrique, environ 30 pays interdisent les relations homosexuelles, et certains, comme la Mauritanie, la Somalie et le Soudan, imposent la peine de mort pour ces actes.

(…) Η νομοθεσία αυτή αντανακλά μια περιφερειακή τάση προς αυστηρότερη θέσπιση των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ+. Η Ουγκάντα και η Μπουρκίνα Φάσο υιοθέτησαν πρόσφατα παρόμοιους νόμους. Στην Αφρική, περίπου 30 χώρες απαγορεύουν τις ομοφυλοφιλικές σχέσεις, ενώ ορισμένες χώρες, όπως η Μαυριτανία, η Σομαλία και το Σουδάν, επιβάλλουν τη θανατική ποινή για τέτοιου είδους πράξεις.

Η Vudaf συνέχισε την ανάλυσή της υπογραμμίζοντας τις επιπλοκές, που θα μπορούσαν να προκύψουν μεταξύ του Μάλι και των διεθνών εταίρων του.

Cette loi risque de compliquer les relations entre le Mali et certains partenaires internationaux, notamment les pays et organisations prônant les droits des minorités sexuelles. Des organisations comme l’Union européenne et les Nations Unies pourraient accroître leur pression diplomatique sur le Mali pour l’inciter à revoir sa législation, comme elles l’ont fait pour d’autres pays ayant adopté des lois similaires.

Η νομοθεσία αυτή ενδέχεται να περιπλέξει τις σχέσεις μεταξύ του Μάλι και ορισμένων διεθνών εταίρων του, ιδίως χωρών και οργανώσεων που υπερασπίζονται τα δικαιώματα των φυλετικών μειονοτήτων. Οργανισμοί όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα Ηνωμένα Έθνη θα μπορούσαν να ασκήσουν μεγαλύτερη διπλωματική πίεση στο Μάλι για να αναθεωρήσει τη νομοθεσία του, όπως έχει ήδη εφαρμοστεί σε άλλες χώρες που υιοθέτησαν παρόμοιους νόμους.

Η Ουγκάντα αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα. Μετά την ψήφιση του νόμου κατά των ΛΟΑΤΚΙ+, η χώρα έχασε εταίρους, όπως την Παγκόσμια Τράπεζα, η οποία επέβαλε κυρώσεις και σταμάτησε κάθε δημόσια χρηματοδότηση στη χώρα. Μια πρόσφατη μελέτη του Open for Business, ενός επιχειρηματικού συνασπισμού υπέρ των κοινοτήτων χωρίς αποκλεισμούς ΛΟΑΤΚΙ+, ανέφερε ότι η Ουγκάντα θα μπορούσε να χάσει έως και 1,7 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως λόγω αυτού του κατασταλτικού νόμου.

Πλέον όλα τα μάτια στρέφονται στις στρατιωτικές Αρχές, οι οποίες πρέπει να δώσουν την τελική έγκριση σε αυτόν τον νόμο, που θα καθορίσει το νομικό καθεστώς των ομάδων ΛΟΑΤΚΙ+ στο Μάλι.

Αν και πολλές χώρες ασπάζονται την ιδέα της απενοχοποίησης της ομοφυλοφιλίας, οι περισσότερες αφρικανικές χώρες δεν είναι ακόμα έτοιμες να αναγνωρίσουν τα δικαιώματα των κοινοτήτων ΛΟΑΤΚΙ+.