Η εικόνα είναι ευγενική προσφορά της Ameya Nagarajan.

Τα αυταρχικά καθεστώτα είχαν από καιρό μια περίπλοκη σχέση με τα ΜΜΕ και τις τεχνολογίες επικοινωνιών. Το Παρατηρητήριο Ανελευθερίας είναι μια ερευνητική πρωτοβουλία του Global Voices Advox, που εξετάζει το αυξανόμενο φαινόμενο του δικτυωμένου ή ψηφιακού αυταρχισμού. Αυτό το απόσπασμα είναι της περίληψης της έκθεσης για το Κιργιστάν, από τη σειρά εκθέσεων που θα προκύψουν από την έρευνα στο πλαίσιο του Παρατηρητηρίου Ανελευθερίας. Διαβάστε την πλήρη έκθεση εδώ.

Το Κιργιστάν, διάσημα το μοναδικό «νησί της δημοκρατίας» στην Κεντρική Ασία, έχει πέσει στην άνοδο του εθνικιστικού και λαϊκιστικού καθεστώτος του Σαντίρ Τζαπάροφ μετά τις μαζικές διαδηλώσεις τον Οκτώβριο του 2020. Από την υιοθέτηση του νόμου για την προστασία από ψευδείς πληροφορίες (γνωστός και ως νόμος κατά της διάδοσης ψευδών ειδήσεων) στο Κιργιστάν τον Αύγουστο του 2021, εγινε δυνατή η νομική  δίωξη και κράτηση επικριτ(ρι)ών και bloggers λόγω των δημοσιεύσεών τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο αριθμός των χρηστ(ρι)ών του Facebook ή άλλων μέσων κοινωνικής δικτύωσης, που λογοκρίνονται και ανακρίνονται από τις υπηρεσίες ασφαλείας του Κιργιστάν για την κριτική τους προς τον πρόεδρο και την ισχύουσα κυβέρνηση, αυξάνεται στα ύψη. Επτά bloggers, συμπεριλαμβανομένων όσων σχετίζονται με κανάλια ΜΜΕ, που επικρίνουν το κράτος, λογοκρίθηκαν και ανακρίθηκαν από τις υπηρεσίες ασφαλείας μόλις μεταξύ Ιανουαρίου και Ιουνίου 2022 (επί εξουσίας Καντίροφ). Περισσότεροι από 30 επικριτές του καθεστώτος — ακτιβιστές της κοινωνίας των πολιτών, πολιτικοί της αντιπολίτευσης, ανεξάρτητοι δημοσιογράφοι, bloggers και ακτιβιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων — συνελήφθησαν μεταξύ Οκτωβρίου και Δεκεμβρίου 2022 για την κριτική τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (κυρίως στο Facebook) για την απόφαση της κυβέρνησης να μεταφέρει τη δεξαμενή νερού Κεμπίρ-Αμπάντ στο Ουζμπεκιστάν στο πλαίσιο συνοριακής συμφωνίας. Οι συλληφθέντες κατηγορήθηκαν για απόπειρα ανατροπής της κυβέρνησης, αφού οι υπηρεσίες ασφαλείας δημοσίευσαν ηχογραφήσεις συνομιλιών μεταξύ πολιτικών της αντιπολίτευσης και ακτιβιστών της κοινωνίας των πολιτών. Πολύ σύντομα, οι Αρχές έκλεισαν επίσης τον ιστότοπο της θυγατρικής του Radio Free Europe Azattyk στο Κιργιστάν για δύο μήνες για «προκατειλημμένα ρεπορτάζ». Τον Δεκέμβριο του 2022, παρατάθηκε επ’ αόριστον. Ο εξέχων ερευνητής δημοσιογράφος Bolot Temirov απελάθηκε από το Κιργιστάν στη Ρωσία με δικαστική απόφαση τον Νοέμβριο του 2022. Οι αρχές του Κιργιστάν σκοπεύουν να υιοθετήσουν νόμο για μη εμπορικούς μη κρατικούς οργανισμούς (γνωστός και ως νόμος για ξένους παράγοντες), που βρίσκεται επί του παρόντος υπό δημόσια εξέταση. Τελικά, τον Ιανουάριο του 2023, η Προεδρία της Δημοκρατίας του Κιργιστάν κυκλοφόρησε νομοσχέδιο για τα ΜΜΕ, σύμφωνα με το οποίο το κράτος θα επιβλέπει τους bloggers, τα διαδικτυακά σημεία και τους λογαριασμούς των μέσων κοινωνικής δικτύωσης με περισσότερους από 5.000 ακόλουθους. Το κράτος σκοπεύει να τους εγγράψει σε ένα ενιαίο σύστημα, προκειμένου να εντοπίζει και να παρακολουθεί τη δραστηριότητά τους.

***

Στο Κιργιστάν, η διακυβέρνηση και ο έλεγχος του Διαδικτύου έγιναν πιο διαδεδομένη πρακτική μετά την αλλαγή εξουσίας το 2020, όταν ο Πρόεδρος Τζαπάροφ ανέλαβε την εξουσία. Σε αντίθεση με τους προηγούμενους προέδρους, ο Τζαπάροφ είναι πολύ συντονισμένος με την επιρροή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, είναι γνωστό ότι ασχολείται ενεργά με αυτά και διευθύνει ανεπίσημα πολλές σελίδες/ομάδες θαυμαστών ή υποστήριξης σε δημοφιλή κανάλια κοινωνικών μέσων Instagram, Facebook, Telegram, YouTube και WhatsApp. Αν και αυτές οι σελίδες/ομάδες μπορεί να φαίνονται αβλαβείς, χρησιμοποιούνται σε μεγάλο βαθμό για να αυξηθεί ο αυταρχισμός και οι ανελεύθερες πρακτικές στη χώρα (όπως τεκμηριώνεται στο δημόσιο Airtable). Τα κοινωνικά δίκτυα υπέρ του προέδρου παραπληροφορούν και χειραγωγούν πληροφορίες, δημιουργούν τεχνητή υποστήριξη στον πρόεδρο και νομιμοποιούν τις επιθέσεις των Αρχών σε μη κρατικά ΜΜΕ, κοινωνία των πολιτών, bloggers και χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Με άλλα λόγια, οι Αρχές του Κιργιστάν ανησυχούν για υπερβολική «ψηφιακή ελευθερία» στο διαδίκτυο και σκέφτονται νομοθετικά μέτρα για να την περιορίσουν.

Η έρευνα αποκάλυψε ότι η ισχύουσα κυβέρνηση του Κιργιστάν καταστέλλει ενεργά τη διαφωνία εμπλεκόμενη σε χειραγώγηση πληροφοριών ψηφίζοντας περιοριστικούς νόμους και επιτίθεται στα ελεύθερα ΜΜΕ και στην ερευνητική δημοσιογραφία. Η κυβέρνηση του Κιργιστάν εισήγαγε νέους νόμους για τη ρύθμιση της διαδικτυακής δραστηριότητας και προτείνει πρόσθετη νομοθεσία για ξένους παράγοντες για τον έλεγχο και τον περιορισμό της δραστηριότητας ΜΚΟ και ξένων ΜΜΕ και για τα ΜΜΕ για να αποκτήσουν μεγαλύτερο έλεγχο σε bloggers και λογαριασμούς μέσων κοινωνικής δικτύωσης με περισσότερους από 5.000 ακόλουθους. Η κυβέρνηση χρησιμοποιεί τον «Νόμο για την προστασία από ψευδείς πληροφορίες», γνωστό και ως νόμος για τις ψευδείς ειδήσεις, για να φιμώσει τους επικριτές της. Αυτό περιελάμβανε το κλείσιμο του ιστότοπου του Azattyk, ενός ΜΜΕ που χρηματοδοτείται από το εξωτερικό, που επικρίνει το κράτος, και τη σύλληψη και τη λογοκρισία ατόμων, που μοιράζονται ή αναδημοσιεύουν πληροφορίες, που επικρίνουν την κυβέρνηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ομοίως, οι ερευνητές ρεπόρτερ στο Κιργιστάν χρειάστηκε να αντιμετωπίσουν πολλαπλές κατηγορίες, διάφορες επιθέσεις ή νομικές ενέργειες εναντίον τους. Ένας από αυτούς, ο Temirov Bolot, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το Κιργιστάν και να μετακομίσει στη Ρωσία τον Νοέμβριο του 2022.

Επιπλέον, η έρευνα εξέτασε πώς η ηγεσία του Κιργιστάν εκμεταλλεύεται τις πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης για να ξεκινήσει εκστρατείες επιρροής και να ενισχύσει τη δημοτικότητα του προέδρου. Σελίδες και ομάδες, που υποστηρίζουν τον Τζαπάροφ σε διάφορες πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Instagram, το Telegram, το Facebook, το YouTube και το WhatsApp, έχουν εμφανιστεί, με στόχο να συγκεντρώσουν υποστήριξη για τον πρόεδρο σε κρίσιμες στιγμές και διευθύνονται από άτομα, που σχετίζονται με το άτυπο δίκτυό του, ενώ λαμβάνουν χρηματοδότηση από άγνωστες ομάδες ή άτομα υπέρ του προέδρου. Οι σελίδες υποστήριξης προωθούν τις αποφάσεις και τις πολιτικές του τρέχοντος καθεστώτος δημιουργώντας περιεχόμενο υπέρ του καθεστώτος (συνήθως βίντεο), που διαδίδεται μέσω πολλαπλών πλατφορμών μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ενώ σχολιάζουν επίσης αμφιλεγόμενες ειδήσεις, που δημοσιεύονται από επικριτικά κανάλια ΜΜΕ. Αυτά τα βίντεο απευθύνονται σε ανθρώπους χαμηλού μορφωτικού επιπέδου, που μιλούν κιργίζικα και τείνουν να εμπιστεύονται μη επαληθευμένες πηγές, μεταφέροντας ανεπιβεβαίωτες και σκόπιμα υπερβολικές πληροφορίες.

Συνολικά, η κατάσταση με την ελευθερία των ΜΜΕ και την ελευθερία της γνώμης στο Κιργιστάν επιδεινώνεται και αυτές οι εξελίξεις είναι ανησυχητικές, επειδή η χώρα είναι υπέρμαχος των δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων στην περιοχή από το 1991. Ταυτόχρονα, οι Αρχές του Κιργιστάν είναι πολύ αισιόδοξες για τις προηγμένες τεχνολογίες και τις πρωτοβουλίες ψηφιοποίησης. Τα περισσότερα από αυτά τα καινοτόμα έργα ψηφιοποίησης χρηματοδοτούνται από διεθνείς οργανισμούς και φορείς, όπως τα Ηνωμένα Έθνη, η ΕΕ και ο ΟΑΣΕ, που στοχεύουν στην οικοδόμηση μιας πιο δημοκρατικής, διαφανούς, χωρίς αποκλεισμούς και αποτελεσματικής διακυβέρνησης. Για να επιστήσει την προσοχή των διεθνών χορηγών, η κυβέρνηση του Κιργιστάν είχε επισημάνει τον ψηφιακό μετασχηματισμό και το ηλεκτρονικό εμπόριο ως προτεραιότητα στην Εθνική Στρατηγική Ανάπτυξης (Όραμα 2040) και στο αντίστοιχο πενταετές αναπτυξιακό σχέδιο, που ονομάζεται «Ψηφιακό Κιργιστάν 2019–2023», με στόχο τον εκσυγχρονισμό και την ανάπτυξη της εθνικής οικονομίας. Το 2021 ιδρύθηκαν το Υπουργείο Ψηφιακής Ανάπτυξης και η Κρατική Υπηρεσία Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, προκειμένου να διασφαλιστεί ο ψηφιακός μετασχηματισμός και η ηλεκτρονική διακυβέρνηση στη χώρα. Στις 19 Ιανουαρίου 2023, το Υπουργείο Ψηφιακής Ανάπτυξης της Δημοκρατίας του Κιργιστάν παρουσίασε ένα εννοιολογικό έργο του Ψηφιακού Κώδικα της Δημοκρατίας του Κιργιστάν, ένα έγγραφο που στοχεύει στη ρύθμιση των δημοσίων σχέσεων στο ψηφιακό περιβάλλον. Οι Αρχές, ειδικότερα, εργάζονται σκληρά για να ενισχύσουν την ηλεκτρονική οικονομία μέσω του ηλεκτρονικού εμπορίου, των τεχνικών καινοτομιών, της ψηφιακής επιχειρηματικότητας και των τεχνοπάρκων με διεθνείς δωρητές και επενδυτές.

Έτσι, οι Αρχές του Κιργιστάν τείνουν να παίζουν ανάμεσα σε αυτούς τους δύο αντικρουόμενους ψηφιακούς πόλους σε εγχώριο και διεθνές επίπεδο: ένας με στόχο τον περιορισμό της «ψηφιακής ελευθερίας», ένας άλλος με στόχο τη διαφανή δημοκρατική διακυβέρνηση μέσω της ψηφιοποίησης και της οικοδόμησης μιας ηλεκτρονικής οικονομίας.

Διαβάστε την πλήρη έκθεση εδώ.