Εκδήλωση από το έργο της USAID για τη διεθνική ένταξη στην εκπαίδευση στη Βόρεια Μακεδονία, 24 Νοεμβρίου 2017. Φωτογραφία ελεύθερης χρήσης από την κυβέρνηση της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας.
Η παύση της ξένης βοήθειας, που επέβαλε η νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ, έχει επηρεάσει αρνητικά πολυάριθμα έργα της κοινωνίας των πολιτών, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των ανεξάρτητων ΜΜΕ στα Δυτικά Βαλκάνια.
Ενώ ο ακριβής αριθμός των οργανισμών που επηρεάζονται είναι δύσκολο να εκτιμηθεί, κυμαίνονται σε εκατοντάδες. Μόνο ένα σχετικά μικρό μέρος της συνολικής εξωτερικής βοήθειας των ΗΠΑ διοχετεύθηκε στην κοινωνία των πολιτών, αλλά τα τελευταία χρόνια αυτά τα κονδύλια ήταν ζωτικής σημασίας σε τομείς όπως η επαγγελματοποίηση των ΜΜΕ, τα ανθρώπινα δικαιώματα, η καταπολέμηση της διαφθοράς, ο γραμματισμός στα ΜΜΕ και η καταπολέμηση της παραπληροφόρησης, όπου δεν υπήρχαν διαθέσιμα εγχώρια κονδύλια.
Το Εκτελεστικό Διάταγμα για την Επαναξιολόγηση και την Ευθυγράμμιση της Εξωτερικής Βοήθειας των Ηνωμένων Πολιτειών, που εκδόθηκε από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ στις 20 Ιανουαρίου, ανέστειλε όλα τα εγχειρήματα, που χρηματοδοτούνται από την Υπηρεσία Διεθνούς Ανάπτυξης των Ηνωμένων Πολιτειών (USAID) και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Επέβαλε μια περίοδο αξιολόγησης 90 ημερών, κατά τη διάρκεια της οποίας η κυβέρνηση θα αποφάσιζε να σταματήσει, να συνεχίσει ή να τροποποιήσει τα τρέχοντα εγειρήματα με βάση τις προτεραιότητες και τις αξίες του Τραμπ.
Άλλα αμερικανικά κεφάλαια, συμπεριλαμβανομένων όσων ελέγχονται από το Κογκρέσο, έχουν επίσης επηρεαστεί. Το NPR ανέφερε ότι η ανάπτυξη της οντότητας του Τμήματος Κυβερνητικής Αποτελεσματικότητας (DOGE) του Ίλον Μασκ στο Υπουργείο Οικονομικών πάγωσε επίσης την πρόσβαση στη χρηματοδότηση του δικομματικού μη κερδοσκοπικού οργανισμού National Endowment for Democracy οδηγώντας επίσης στο μπλοκάρισμα της εργασίας των υποτροφιών τους.
Σε όλη την περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων, ο δημόσιος λόγος επικεντρώθηκε στις αρνητικές συνέπειες του «παγώματος» στην κοινωνία των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων εκφραστικών και εκτεταμένων εκστρατειών συκοφαντίας από αντιδυτικούς παράγοντες σχετικά με τον θάνατο των λεγόμενων «μισθοφόρων» και «ξένων πρακτόρων», σαν να είναι οι μόνοι αποδέκτες αυτής της βοήθειας, ενώ οι ΗΠΑ δεν έχουν χρησιμοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό και για την κοινωνία των πολιτών στην ανατολική Ευρώπη, αλλά και για άμεση στήριξη των κρατικών θεσμών και του ιδιωτικού τομέα.
Για πολλούς πολιτικούς και τα κυρίαρχα ΜΜΕ στα Βαλκάνια, η μακρά περήφανη ιστορία της βοήθειας της USAID στην περιοχή τους, από την πρωτοποριακή βοήθεια για καταστροφές μετά τον σεισμό των Σκοπίων το 1963 έως τα πιο πρόσφατα επιτεύγματα όπως η μετατροπή της Βόρειας Μακεδονίας ως «πρώτη ασύρματη χώρα» το 2005 φαίνεται ξεχασμένη.
Η ανάπτυξη ευρυζωνικής υποδομής, που υποστηρίζεται από την USAID, που εξηγείται σε αυτό το βίντεο, βοήθησε στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών της Βόρειας Μακεδονίας, ενίσχυσε την οικονομία της και βοήθησε στην ανάδειξη της διεθνούς προβολής της χώρας.
Στοιχεία για την Αλβανία, τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, το Κοσσυφοπέδιο, το Μαυροβούνιο, τη Βόρεια Μακεδονία και τη Σερβία που είναι διαθέσιμα στον ιστότοπο της κυβέρνησης των ΗΠΑ ForeignAsistance.gov υποδεικνύουν ότι η πλειονότητα των τρεχόντων κονδυλίων διατίθεται για κρίσιμες υποδομές, ψηφιοποίηση και κυβερνοασφάλεια, ενίσχυση του ενεργειακού τομέα, οικονομική ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα, συμπεριλαμβανομένων νεοφυών επιχειρήσεων και μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, εκπαίδευση, αντιδιαφθορά ως πολιτισμός.
Στη Βόρεια Μακεδονία, για παράδειγμα, η παύση της χρηματοδότησης επηρεάζει την κατασκευή δρόμων ή την παροχή νερού σε αρκετούς δήμους. Οι υποδομές του Κοσσυφοπεδίου επηρεάζονται ιδιαίτερα από το «πάγωμα» των ΗΠΑ, καθώς η χρηματοδότηση της ΕΕ έχει ήδη παγώσει από το 2023.
Σε αντίθεση με την κοινωνία των πολιτών, η οποία εξέφρασε ανησυχία, οι βαλκανικοί κυβερνητικοί αξιωματούχοι έχουν υποβαθμίσει μέχρι στιγμής το θέμα της εξωτερικής βοήθειας των ΗΠΑ. Για παράδειγμα, ο πρωθυπουργός της Βόρειας Μακεδονίας Χρίστιαν Μικόσκι δήλωσε ότι «δεν πιστεύει ότι οι κρατικοί θεσμοί θα επηρεαστούν από αυτή την απόφαση του προέδρου Τραμπ» και θα αναλύσουν και θα βγάλουν συμπεράσματα αργότερα.
Μερικοί λαϊκιστές πολιτικοί, των οποίων οι διοικήσεις επωφελήθηκαν από τη βοήθεια της USAID στο παρελθόν, από τον πρώην πρωθυπουργό της Βόρειας Μακεδονίας και νυν φυγόδικο Νίκολα Γκρούεφσκι μέχρι τον Σέρβο πρόεδρο Αλεξάνταρ Βούτσιτς, αγκάλιασαν πλήρως τη ρητορική κατά της USAID επαναλαμβάνοντας τους ψευδείς ισχυρισμούς του Ίλον Μασκ ότι είναι εγκληματική οργάνωση και γιορτάζει το τέλος του αμερικανικού χρήματος.
Σχετική παραπληροφόρηση διαδόθηκε επίσης στην περιοχή, όπως ψευδείς ισχυρισμοί και περιστροφές για την USAID: ξοδεύοντας 50 εκατομμύρια δολάρια σε προφυλακτικά για τη Γάζα, ξεκινώντας «έγχρωμες επαναστάσεις » και πληρώνοντας διασημότητες από το Χόλιγουντ για να επισκεφτούν την Ουκρανία.
Η αναστολή της βοήθειας των ΗΠΑ επηρεάζει τα ανεξάρτητα ΜΜΕ
Η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Δημοσιογράφων (EFJ) κάλεσε όλους τους δυνητικούς ευρωπαίους χορηγούς βοήθειας να αναλάβουν δράση για να αντισταθμίσουν την αποχώρηση των ΗΠΑ, ιδίως για να διασφαλίσουν την επιβίωση των ουκρανικών μέσων ενημέρωσης, του δικτύου των Λευκορώσων δημοσιογράφων σε εξόριστους και εκπομπών ΜΜΕ στο Κοσσυφοπέδιο.
Τα περισσότερα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης στα Δυτικά Βαλκάνια εξαρτώνται από επιχορηγήσεις από την USAID και άλλα αμερικανικά ιδρύματα λόγω των υπανάπτυκτων εμπορικών αγορών, όπου η τοπική χρηματοδότηση εξαρτάται από πολιτικούς δεσμούς, ενώ Ευρωπαίοι χορηγοί σπάνια προσφέρουν υποστήριξη για την παραγωγή δημοσιογραφικού περιεχομένου. Το Mediacenter Sarajevo δημοσίευσε μια επισκόπηση των ανησυχιών των επαγγελματιών των ΜΜΕ στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη (Β-Ε).
Η Milica Samardžić, εκτελεστική διευθύντρια της Ένωσης Umbrella, η οποία συγκεντρώνει 13 ερευνητικά ΜΜΕ, δήλωσε ότι «η αναστολή της εξωτερικής βοήθειας των ΗΠΑ θα έχει σοβαρές συνέπειες για τον τομέα των ΜΜΕ, ειδικά για ανεξάρτητα και ερευνητικά μέσα που βασίζονται σε κεφάλαια χορηγών».
Η Samardžić είπε ότι «θα αντιμετωπίσουν την απώλεια σημαντικού μέρους του προϋπολογισμού τους, η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει σε μείωση των δραστηριοτήτων, κλείσιμο ορισμένων γραφείων σύνταξης ή ακόμη και σε πλήρη κλείσιμο των μέσων ενημέρωσης». Προειδοποίησαν ότι, «αν δεν βρεθούν κονδύλια για λειτουργικά έξοδα σε αυτούς τους τρεις μήνες, υπολογίζουμε ότι το 64% των δημοσιογράφων, που απασχολούνται στα δημοσιογραφικά γραφεία, θα μπορούσαν να μείνουν χωρίς δουλειά, κάπου 59 άτομα».
Το Mediacenter ερεύνησε καταστήματα από όλα τα μέρη της χώρας, συμπεριλαμβανομένης της σερβοβόσνιας οντότητας της Σερβικής Δημοκρατίας, η οποία προσπαθεί να περιορίσει την κοινωνία των πολιτών με βάση τα ρωσικά αυταρχικά μοντέλα.
Η Jelena Jevđenić, η αρχισυντάκτρια της πύλης Impuls με έδρα τη Μπάνια Λούκα , εξήγησε σε δήλωση για το Mediacenter τη δύσκολη κατάσταση μετά την ανακοίνωση του κλεισίματος της USAID. Εκτός από την οικονομική κρίση, αυτό, όπως και άλλα ΜΜΕ, έχει δεχθεί επίσης επίθεση από δεξιούς, που εκνευρίζονται για την απόφαση του Τραμπ.
Jer su nas, nevladine organizacije i nezavisne medije, prikazali kao nekog ko zgrće enormne količine novca. Ipak najveće donacije su dobijale i dobijaju institucije. U prvim danima obustave pomoći režimski mediji u RS su već prozivali nezavisne istraživačke medije. To već dovoljno govori u kakvoj nepovoljnom položaju se nalazimo.
Γιατί εμείς, οι μη κυβερνητικές οργανώσεις και τα ανεξάρτητα ΜΜΕ, έχουμε παρουσιαστεί ως κάποιοι που συγκεντρώνουν τεράστια χρηματικά ποσά. Ωστόσο, οι μεγαλύτερες δωρεές έγιναν και συνεχίζουν να δίνονται σε δημόσιους φορείς. Τις πρώτες ημέρες της αναστολής της βοήθειας, τα καθεστωτικά ΜΜΕ στη Σερβική Δημοκρατία στόχευαν ήδη ανεξάρτητα ερευνητικά μέσα. Αυτό λέει πολλά για τη μειονεκτική θέση στην οποία βρισκόμαστε.
Το Impuls ασχολείται με την οικολογία, τον ακτιβισμό, τη διαφθορά και τις περιθωριοποιημένες ομάδες, καθώς και με ερευνητική δημοσιογραφία, που αποκαλύπτει τη διαφθορά, την κατάχρηση εξουσίας και άλλα κοινωνικά προβλήματα.
Το Mediacenter προειδοποίησε ότι οι Αρχές στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη δεν ενδιαφέρονται να χρηματοδοτήσουν ανεξάρτητα και ερευνητικά ΜΜΕ. Οι επιχορηγήσεις από τις κυβερνήσεις και τις τοπικές κοινότητες προορίζονται κυρίως για ΜΜΕ πιστά στις αρχές, επομένως τα ανεξάρτητα ΜΜΕ στηρίζονται κυρίως σε πόρους χορηγών από το εξωτερικό. Ο Senka Kurt, συντάκτης της πύλης Interview.ba, εξήγησε:
Donatorska pomoć je iznimno važna imajući u vidu da naše vlasti javne prihode i budžete koriste za svoje prijatelje, rođake, kumove a ne za nezavisne medije kojima redovno prijete i šalju upute kako trebaju izvještavati.
Η βοήθεια των χορηγών είναι εξαιρετικά σημαντική, δεδομένου ότι οι Αρχές χρησιμοποιούν τα δημόσια έσοδα και τους προϋπολογισμούς για φίλους, συγγενείς και υποστηρικτές τους και όχι για ανεξάρτητα ΜΜΕ, τα οποία απειλούν τακτικά και τους λένε πώς να κάνουν τη δουλειά τους.
Η Γενική Γραμματέας της Ένωσης Δημοσιογράφων της BH Borka Rudić επανέλαβε τους φόβους ότι η πρώτη κίνηση των ιδιοκτητών των ΜΜΕ θα είναι να απολύσουν δημοσιογράφους και ερευνητές. Υποστηρίζουν τη δημιουργία εθνικού ταμείου για τη στήριξη του πλουραλισμού των μέσων ενημέρωσης, καθώς και την ενίσχυση των κονδυλίων της ΕΕ για τα ΜΜΕ, κάτι που ζητήθηκε πρόσφατα τόσο από την Ευρωπαϊκή όσο και από τη Διεθνή Ομοσπονδία Δημοσιογράφων. Αλλά πρόσθεσε επίσης:
No, s obzirom na budžet EU parlamenta i izjave nekih od radikalnih EU parlamentaraca, nisam sigurna da će biti dovoljno novca za nezavisne medije ne samo u BiH već i diljem Evrope.
Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη τον προϋπολογισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και τις δηλώσεις ορισμένων ριζοσπαστικών βουλευτών της ΕΕ, δεν είμαι σίγουρος ότι θα υπάρξουν αρκετά χρήματα για ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης όχι μόνο στη Β-Ε αλλά σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Οι περιθωριοποιημένες κοινότητες υφίστανται το πλήγμα
Στη Βόρεια Μακεδονία, η πύλη Prizma ανέφερε στις 20 Φεβρουαρίου ότι δεκάδες οργανώσεις πολιτών έχασαν μεγάλο μέρος της χρηματοδότησής τους, με το «πάγωμα» να επηρεάζει σοβαρά όσους εργάζονται με «περιθωριοποιημένες κοινότητες που έχουν ξεχαστεί από το κράτος», όπως θύματα ενδοοικογενειακής βίας.
Η Επιτροπή του Ελσίνκι για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα έχει ήδη κλείσει το Ασφαλές Σπίτι του Κέντρου Καταφυγίου, το οποίο παρείχε καταφύγιο σε άτομα ΛΟΑΤΚ+, που εκδιώχθηκαν από τις οικογένειές τους.
Σε δήλωση για την Prizma, ο Slavčo Dimitrov, διευθυντής της οργάνωσης Coalition Margins δήλωσε ότι δέχθηκαν ακύρωση των περισσότερων τέτοιων προγραμμάτων μετά την περίοδο της αναστολής.
Oсобено ќе бидат скратени оние програми кои што се занимаат со различност, еднаквост и инклузија, кои се специфично таргетирани од администрацијата на Трамп.
Συγκεκριμένα [αναμένουμε την ακύρωση] των προγραμμάτων που ασχολούνται με τη διαφορετικότητα, την ισότητα και την ένταξη, ζητήματα που στοχεύουν ειδικά η κυβέρνηση Τραμπ.
Το Coalition Margins θα πρέπει να διακόψει μια σειρά προγραμμάτων, που παρέχουν ψυχοκοινωνική υποστήριξη σε γυναίκες θύματα βίας και άτομα ΛΟΑΤΚ+. Δεν είναι βέβαιοι εάν θα μπορούσαν να συνεχίσουν να παρέχουν νομική υποστήριξη σε θύματα βίας σε δικαστικές υποθέσεις ή σε συναλλαγές με κρατικούς θεσμούς. Κατά τη διάρκεια του 2024, ο οργανισμός αυτός παρείχε υπηρεσίες σε 142 θύματα ενδοοικογενειακής βίας και βίας λόγω φύλου χάρη στην υποστήριξη της USAID.
Η Coalition Margins προειδοποίησε επίσης ότι η μείωση της χρηματοδότησης αυξάνει τον κίνδυνο βίας στο πλαίσιο του αυξανόμενου κινήματος κατά της ισότητας των φύλων και των δικαιωμάτων των ατόμων ΛΟΑΤΚ+ και αποτελεί απειλή για την ασφάλεια ιδιαίτερα για τα τρανς άτομα, τους ακτιβιστές και τους δημοσιογράφους. Ο Dimitrov κατέληξε:
Згаснување на дел од организациите, значи и губење на јавен глас во демократската сфера кој ќе говори за овие прашања. Просторот кој што полека веќе се испразнува ќе стане простор за ширачите на дезинформации, говор на омраза и ќе биде полесно окупиран од анти-родовите движења.
Η παύση μέρους αυτών των οργανώσεων σημαίνει απώλεια της δημόσιας φωνής, που θίγει αυτά τα ζητήματα στη δημοκρατική σφαίρα. Ο χώρος, που σταδιακά αδειάζει από αυτές τις φωνές, θα γεμίσει με όσες διαδίδουν παραπληροφόρηση, ρητορική μίσους, διευκολύνοντας την κατάληψη κινημάτων κατά της ισότητας των φύλων.
