Ο αυτοκινητόδρομος ανάπτυξης περιφερειακής συνεργασίας (Κουέτα-Καράτσι) κοντά στο Χουτζάρ. Φωτογραφία: Ramna Saeed. Χρησιμοποιείται με άδεια.

Για δεκαετίες, το Μπαλουχιστάν, μια επαρχία στο Πακιστάν με σημαντικό βαθμό αυτονομίας, υποφέρει από μια συνεχιζόμενη εξέγερση και βίαιες επιθέσεις στο όνομα του κινήματος. Οι αυτονομιστικές ομάδες αγωνίζονται για την ανεξαρτησία από το Πακιστάν λόγω της επιδείνωσης των συνθηκών διαβίωσης, που χαρακτηρίζονται από φτώχεια, έλλειψη υποδομών και περιορισμένη πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες, παρά τον πλούτο των φυσικών πόρων της περιοχής και τον έλεγχο του στρατού στην περιοχή.

Στις 11 Μαρτίου, ο Απελευθερωτικός Στρατός του Μπαλοχιστάν (BLA), μια απαγορευμένη αυτονομιστική ομάδα, επιτέθηκε σε σιδηροδρομική γραμμή και κατέλαβε επιτυχώς την επιβατική αμαξοστοιχία Jaffar Express σηματοδοτώντας το πρώτο τέτοιο περιστατικό στην ιστορία των σιδηροδρόμων του Πακιστάν. Το τρένο, που μετέφερε περισσότερους από 400 επιβάτες, μεταξύ των οποίων προσωπικό στρατού και ασφαλείας, κατευθυνόταν προς την Πεσαβάρ στην επαρχία Χέμπερ Παχτούνχβα από την Κουέτα, την πρωτεύουσα της επαρχίας.

Ο BLA ανέλαβε την ευθύνη για την επίθεση σε ανακοίνωσή του. Λόγω του ορεινού εδάφους, το Πακιστανικό Στρατιωτικό και Συνοριακό Σώμα ξεκίνησε επιχείρηση από τα μέσα του πρωινού, η οποία διήρκεσε πάνω από 24 ώρες και είχε ως αποτέλεσμα τη διάσωση περισσότερων από 370 επιβατών.

Δεν είναι η πρώτη φορά που το τρένο δέχεται επίθεση. Τον Νοέμβριο του 2024, μια θανατηφόρα έκρηξη στο σιδηροδρομικό σταθμό της Κουέτα, που πραγματοποιήθηκε από τον BLA, σκότωσε 26 επιβάτες και τραυμάτισε περισσότερους από 60. Μια δεκαετία νωρίτερα, το 2014, μια επίθεση στο Jaffar Express στο σταθμό Sibi στοίχισε τη ζωή σε 17 άτομα.

Θανάσιμος σιδηροδρομικός πόλεμος

Στις 5 Μαρτίου 2025, το Ινστιτούτο Οικονομικών και Ειρήνης (IEP) δημοσίευσε τον Παγκόσμιο Δείκτη Τρομοκρατίας 2025 παρέχοντας μια ολοκληρωμένη ανάλυση των βασικών τάσεων και προτύπων στην τρομοκρατία τα τελευταία 17 χρόνια. Η έκθεση κατέταξε το Πακιστάν δεύτερο από 163 χώρες. Το 2023, η χώρα έγινε μάρτυρας 517 επιθέσεων, αριθμός που υπερδιπλασιάστηκε σε 1.099 το 2024, με αποτέλεσμα 1.081 θανάτους.

Σύμφωνα με το Υπουργείο Εσωτερικών του Μπαλουχιστάν, μεταξύ 2005 και 2015, το Πακιστάν υπέστη 173 επιθέσεις σε τρένα, σιδηροδρομικές γραμμές και υποδομές. Η πλειοψηφία αυτών στόχευε το Jaffar Express, με το πέρασμα Μπολάν να αναδεικνύεται ως ο πιο συχνός τόπος τέτοιων επιθέσεων. Το Jaffer Express είναι η μόνη καθημερινή υπηρεσία τρένου, που συνδέει το Μπαλουχιστάν με την υπόλοιπη χώρα. Το πέρασμα Μπολάν χρησιμεύει εδώ και καιρό ως προτιμώμενο καταφύγιο για τους αντάρτες προσφέροντας στρατηγικά πλεονεκτήματα, που δυσκολεύουν τις δυνάμεις ασφαλείας να αντιμετωπίσουν τις κινήσεις τους.

Ο Rafi Ullah Kakar, ειδικός σε θέματα δημόσιας πολιτικής και ανάπτυξης από το Μπαλουχιστάν, είπε στο Global Voices για τη σημασία της συνδεσιμότητας τρένων για την αντιμετώπιση των οικονομικών προκλήσεων της επαρχίας. Ως μείζον θέμα τόνισε τους συχνούς αποκλεισμούς δρόμων που προκαλούνται από διαμαρτυρίες και απεργίες, αναφέροντας:

Σε αντίθεση με το Παντζάμπ και το Σιντ, οι χερσαίες διαδρομές του Μπαλουχιστάν παραμένουν κλειστές τις περισσότερες φορές λόγω διαδηλώσεων, επηρεάζοντας σοβαρά τις επιχειρήσεις, τα μέσα διαβίωσης και την καθημερινή ζωή των απλών πολιτών.

Η άνοδος του BLA και η αυξανόμενη επιρροή του

Ο BLA, μια αυτονομιστική ομάδα που επιδιώκει την ανεξαρτησία του Μπαλουχιστάν, δραστηριοποιείται από τη δεκαετία του 2000 και προσδιορίζεται από το Reuters ως η πιο ισχυρή ομάδα ανταρτών κοντά στα σύνορα Αφγανιστάν-Ιράν. Το 2024, αναδείχθηκε βασικός δράστης των τρομοκρατικών επιθέσεων στο Πακιστάν και χαρακτηρίστηκε τρομοκρατική οργάνωση από πολλούς φορείς, συμπεριλαμβανομένων του Πακιστάν, των ΗΠΑ και της ΕΕ.

Η ομάδα κατηγορεί την κεντρική κυβέρνηση ότι εκμεταλλεύεται τους πλούσιους πόρους του Μπαλουχιστάν και ότι από καιρό εφαρμόζει βίαιες τακτικές εναντίον του κράτους, των θεσμών του και των κινεζικών αναπτυξιακών έργων στην περιοχή. Οι αναλυτές υποστηρίζουν ότι η αυξανόμενη ισχύς του BLA υπογραμμίζει την αποτυχία της κυβέρνησης να τον αντιμετωπίσει αποτελεσματικά, καθώς η εξάρτηση από απαρχαιωμένες και κατασταλτικές στρατηγικές ελάχιστα έχει κάνει για να περιορίσει την εξέγερση.

Ο Kakar πιστεύει ότι το ομοσπονδιακό κοινοβουλευτικό σύστημα του Πακιστάν απέτυχε να αντιμετωπίσει τις θεμελιώδεις ανησυχίες του Μπαλουχιστάν. «Αυτό οδήγησε πολλούς νέους Μπαλόχ να πιστέψουν ότι το σύστημα δεν μπορεί να λύσει τα προβλήματά τους, μια αφήγηση που διαδίδεται εδώ και καιρό από αυτονομιστικές ομάδες. Ανησυχητικά, ακόμη και οι εθνικιστές Μπαλόχ, μετά από δεκαετίες στην κυρίαρχη πολιτική, φτάνουν τώρα σε ένα παρόμοιο συμπέρασμα», προειδοποίησε.

Ο Kakar αποδίδει την αυξανόμενη δύναμη του BLA σε τρεις βασικούς παράγοντες: την εσωτερική αναδιοργάνωση, την πρόσβαση σε προηγμένα όπλα και την πολιτική αναταραχή της περιοχής. Σημείωσε επίσης ότι μετά την απόσυρση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν το 2021, σημαντική ποσότητα σύγχρονων όπλων έπεσε στα χέρια των μαχητών ενισχύοντας τις επιχειρησιακές τους ικανότητες. Αν και αναγνώρισε την πιθανότητα ξένης παρέμβασης στην εξέγερση του Μπαλουχιστάν, ο Kakar τόνισε ότι «η σύγκρουση έχει θεμελιωδώς τις ρίζες της σε εσωτερικά ζητήματα».

Καταδίκες

Η επίθεση συγκέντρωσε την παγκόσμια προσοχή και οι καταδίκες ξεχύθηκαν. Οι άνθρωποι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αντέδρασαν έντονα στην επίθεση εκφράζοντας την απογοήτευσή τους για την ανικανότητα του κράτους να αντιμετωπίσει το θέμα εδώ και δεκαετίες.

Την ίδια στιγμή, κάποιοι κατηγόρησαν την Επιτροπή Baloch Yakjehti (Επιτροπή Ενότητας Μπαλοχιστάν) και την αρχηγό της, Mahrang Baloch, ότι υποστήριξαν τον BLA και μιλούσαν ενάντια στις αναγκαστικές εξαφανίσεις. Η BYC είναι ένα κίνημα υπό την ηγεσία γυναικών από το Μπαλουχιστάν, που υποστηρίζει κατά των παράνομων απαγωγών και έχει καταδικάσει τη βία σε οποιαδήποτε μορφή σε πολλές συνεντεύξεις.

Ο Marvi Sirmed, ένας Πακιστανός δημοσιογράφος, μίλησε στο Global Voices, διαψεύδοντας τους ισχυρισμούς ότι ο BLA και η BYC μοιράζονται οποιεσδήποτε ομοιότητες. «Η BYC υψώνει τη φωνή της ενάντια στις φρικαλεότητες που διαπράττονται κατά του λαού Μπαλόχ, ενώ είναι ανάμεσα στις μάζες των Μπαλόχ. Τους υποστηρίζει όπου κι αν βρίσκονται στο Μπαλουχιστάν, τους ενώνει ενάντια στη γενοκτονία και εργάζεται για την αποκέντρωση του πολιτικού ακτιβισμού, ο οποίος είναι σχεδόν ανύπαρκτος εδώ και πολλές δεκαετίες λόγω των αδιάκριτων επιθέσεων κατά της νεολαίας του Πακιστάν. Η έννοια του «πατριωτισμού» εναντίον του λαού των Μπαλόχ και η BYC την αποκαλύπτει ασκώντας ειρηνικά τα θεμελιώδη δικαιώματά τους», είπε.

Εν τω μεταξύ, ορισμένοι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από την Ινδία και το Αφγανιστάν έκαναν δημοφιλείς δηλώσεις όπως «Το Μπαλουχιστάν δεν ανήκει στο Πακιστάν» και «Ελεύθερο Μπαλουχιστάν».

Το Πακιστάν κατηγορεί την Ινδία και το Αφγανιστάν

Στις 12 Μαρτίου 2025, το τμήμα Διυπηρεσιακών Δημοσίων Σχέσεων (ISPR) του Στρατού του Πακιστάν και ο επικεφαλής υπουργός του Μπαλουχιστάν, Sarfaraz Bugti, πραγματοποίησαν συνέντευξη Τύπου. Σύμφωνα με τον Γενικό Διευθυντή του ISPR, Αντιστράτηγο Ahmed Sharif Chaudhry, μετά από δύο ημέρες έντονων στρατιωτικών επιχειρήσεων, σκοτώθηκαν 33 επιτιθέμενοι και 26 επιβάτες, συμπεριλαμβανομένων 18 προσωπικού του στρατού και της FC, καθώς και τέσσερα μέλη του Συνοριακού Σώματος. Οι υπόλοιποι επιβάτες διασώθηκαν. Δήλωσε επίσης ότι «οι κανόνες του παιχνιδιού θα αλλάξουν», αν και δεν έδωσε περισσότερες λεπτομέρειες.

Υποστήριξε ότι οι δράστες συντόνισαν την επιχείρηση με τους χειριστές και τους εγκέφαλους τους στο Αφγανιστάν μέσω δορυφορικών τηλεφώνων. Επέκρινε επίσης τη ροή παραπληροφόρησης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κατά τη διάρκεια του περιστατικού, ιδιαίτερα από την Ινδία, και ισχυρίστηκε ότι υπάρχει «σύνδεσμος» μεταξύ των τρομοκρατών και των αφεντικών τους.

Έχουν γίνει προσπάθειες να κατασταλεί η κοινοποίηση των ειδήσεων. Σύμφωνα με τον τροποποιημένο Νόμο για την Πρόληψη του Ηλεκτρονικού Εγκλήματος (PECA), η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ερευνών (FIA) έχει καταχωρήσει καταγγελίες εναντίον τριών προσώπων, συμπεριλαμβανομένου ενός δημοσιογράφου. Καταγγέλλουν τη διάδοση ψευδών πληροφοριών και την υποκίνηση του κοινού αισθήματος κατά των κρατικών θεσμών μετά την επίθεση στο Jaffar Express.

Ωστόσο, η Ινδία και οι Αφγανοί Ταλιμπάν εξέδωσαν ξεχωριστές δηλώσεις στις 13 Μαρτίου, όπου τα υπουργεία Εξωτερικών και των δύο χωρών χαρακτήρισαν τους ισχυρισμούς του Πακιστάν «αβάσιμους».

Ο πρώην πρεσβευτής του Πακιστάν στη Γερμανία και Ύπατος Αρμοστής στην Ινδία, Abdul Basit, μιλώντας στο Global Voices στο WhatsApp, τόνισε ότι η υπεραπλούστευση του ζητήματος του Μπαλουχιστάν ενθαρρύνει τον εφησυχασμό. Δήλωσε ότι οι διαδοχικές κυβερνήσεις απέτυχαν στο Μπαλουχιστάν, ενώ οι επικριτές εκμεταλλεύτηκαν τα εσωτερικά ρήγματα του Πακιστάν.

«Τα στοιχεία για την εμπλοκή της Ινδίας στην τρομοκρατία στο Πακιστάν, ιδιαίτερα στο Μπαλουχιστάν, είναι άφθονα. Η σύλληψη του Kulbhushan Jadhav τον Μάρτιο του 2016 παρείχε αδιάψευστη απόδειξη για τις τρομοκρατικές δραστηριότητες της Ινδίας στο Πακιστάν», υποστήριξε. Ο Basit ανησυχούσε ότι οι δυτικές χώρες απωθούσαν τόσο την Κίνα όσο και τον Οικονομικό Διάδρομο Κίνας-Πακιστάν (CPEC) με το Πακιστάν. Προέτρεψε τους Πακιστανούς αξιωματούχους να υποχωρήσουν, να επανεξετάσουν την κατάσταση συνολικά και να επινοήσουν ένα πιο προσεκτικά ισορροπημένο σχέδιο για την αντιμετώπιση των περίπλοκων προβλημάτων που αντιμετωπίζει το Μπαλουχιστάν.

Σύμφωνα με ένα άρθρο στο ειδησεογραφικό πρακτορείο Dawn, οι στρατιωτικές επιχειρήσεις και οι κινητικές δυνάμεις από μόνες τους δεν θα τερματίσουν την εξέγερση, που διαρκεί δεκαετίες. Η αντιμετώπιση των τοπικών παραπόνων μέσω πολιτικού διαλόγου, συνολικής στρατηγικής και ανάπτυξης είναι ο μόνος βιώσιμος δρόμος για την ειρήνη στο Μπαλουχιστάν.