“Mick και tectuli”. Ξυλογραφία, 2017, η φωτογραφία χρησιμοποιείται με άδεια του καλλιτέχνη.

Ο Manuel Ruelas είναι ένας καλλιτέχνης και ζωγράφος από το Χαλίσκο του δυτικού Μεξικού, γνωστός ως Fases, το έργο του οποίου βρίσκεται στο σταυροδρόμι μεταξύ καταναλωτισμού, μετανάστευσης και εδαφικότητας. Η τέχνη του, η οποία παρουσιάζει σάτιρα και προβληματισμό, είναι επίσης ένα μείγμα προϊσπανικής τέχνης και καθημερινής ποπ κουλτούρας. Ο Ruelas έχει λάβει μέρος σε τοπικές και διεθνείς εκδηλώσεις, όπως η 6η Διεθνής Μπιενάλε Χαρακτικής του 2020 στο Σέκλερλαντ (Ρουμανία) και η δεύτερη έκδοση της “Lumen Art Biennial” στο Μεξικό.

Το έργο του επηρεάζεται από το TGP “Taller de Gráfica Popular” («Λαϊκό Εργαστήρι Γραφικών Τεχνών»), το οποίο αποτελεί σημείο αναφοράς για τη σύγχρονη τέχνη του Μεξικού. Το εργαστήρι υπήρξε σχολείο για πολλούς καλλιτέχνες και πολλές καλλιτέχνιδες χαρακτικής, όπως ο Leopoldo Méndez, ο Pablo O'Higgins και ο Luis  Arenal Bastar. Η συλλογικότητα αυτή καταδίκαζε την ταξική πάλη μέσω της χρήσης μεξικανικών συμβόλων και λαϊκών στοιχείων.

Το έργο του Ruelas έχει επίσης αναφορές στην αισθητική της τέχνης τσικάνο, η οποία χαρακτηρίζεται από τη χρήση θρησκευτικών, πολιτικών και ιθαγενών συμβόλων και αντικατοπτρίζει κοινωνικά ζητήματα και ζητήματα ταυτότητας σε ένα μεξικανοαμερικανικό πλαίσιο. Ο Ruelas αναγνωρίζει επίσης την υφολογική επιρροή του γερμανικού εξπρεσιονισμού στο έργο του.

Σήμερα, δημιουργεί τα έργα του στο Εργαστήρι-Γκαλερί Barranca Gráfica, το οποίο διαθέτει δύο γραφεία και μία γκαλερί τέχνης. Το γραφείο στο Μεξικό βρίσκεται στην περιοχή Κοντέσα, ένα από τα πιο σημαντικά πολιτιστικά κέντρα στην Πόλη του Μεξικού. Το γραφείο στις ΗΠΑ βρίσκεται στο Όκλαντ της Καλιφόρνιας, όπου ζει σήμερα ο Ruelas. Ο καλλιτέχνης διαχειρίζεται και τους δύο χώρους.

Πριν από περίπου έναν χρόνο, είχα την ευκαιρία να εργαστώ στο εργαστήρι Barranca Gráfica στο Μεξικό και να τον συναντήσω. Στην ακόλουθη συνέντευξη ξεδιπλώνεται η πρόσφατη συνομιλία μου με τον Manuel Ruelas σχετικά με το τι επηρεάζει το έργο του και το καλλιτεχνικό του όραμα.

«Δυστυχίες της πίστης» (“Misfortunes of faith”). Χαρακτικό σε ανάγλυφο, 50 x 70 εκ., 2019, η φωτογραφία χρησιμοποιείται με άδεια του καλλιτέχνη.

Alejandro Barreto: Το έργο σου είναι γεμάτο σάτιρα. Ενάντια σε τι στρέφεται η κριτική του Manuel Ruelas;

MR: El sentido del humor y la sátira es algo inherente en la cultura mexicana, crecemos, vivimos, y morimos con él, el humor ha servido de vehículo para atacar y sobrellevar las miserias y dolencias del país. En mi caso, este se dio de manera natural y casual, me dio la posibilidad de mantener una postura crítica y política ante los acontecimientos históricos. El contexto social, la mezcla de pobreza, violencia y corrupción se convierten en una realidad en México, una defensa constante en una ciudad que termina por volver rudos a sus ciudadanos. En México hay culto a las luchas y a la  rivalidad de todo tipo, la industria del deporte, la política, la religión y la televisión. Trato de captar un fenómeno del cual somos parte; el infortunio en la sociedad, que va desde enfermarse, o volverse más pobre, violento o corrupto dentro de ella, por ende, el límite del infortunio es la muerte, por eso siempre es recurrente este concepto en mi trabajo.

Η αίσθηση του χιούμορ και η σάτιρα είναι εγγενείς στη μεξικανική κουλτούρα. Με αυτές μεγαλώνουμε, ζούμε και πεθαίνουμε. Το χιούμορ έχει χρησιμεύσει ως όχημα για την καταπολέμηση και την αντιμετώπιση των δυσκολιών και των παθογενειών αυτής της χώρας. Στην περίπτωσή μου, αυτό συνέβη με φυσικό και τυχαίο τρόπο, μου έδωσε τη δυνατότητα να διατηρήσω μια κριτική και πολιτική θέση σχετικά με τα ιστορικά γεγονότα. Το κοινωνικό πλαίσιο, ένα μείγμα φτώχειας, βίας και διαφθοράς, έχει γίνει πραγματικότητα στο Μεξικό, [είναι] μια συνεχής άμυνα σε μια πόλη που καταλήγει να σκληραγωγεί τους πολίτες της. Στο Μεξικό υπάρχει μια λατρεία για τις διαμάχες και τις αντιπαλότητες κάθε είδους, στην αθλητική βιομηχανία, την πολιτική, τη θρησκεία και την τηλεόραση. Προσπαθώ να συλλάβω ένα φαινόμενο, του οποίου είμαστε μέρος: τη δυστυχία στην κοινωνία, είτε πρόκειται για ασθένειες είτε για φτώχεια, βία ή διαφθορά. Και η απόλυτη δυστυχία είναι ο θάνατος, γι’ αυτό είναι ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο στα έργα μου.

«Κώδικας» (“Codex”). Ξυλογραφία, 2019, η φωτογραφία χρησιμοποιείται με άδεια του καλλιτέχνη.

AB: Κατά τη γνώμη σου, τι θέση καταλαμβάνει η τέχνη του δρόμου στη σημερινή παγκόσμια κοινωνία;

MR: Democratizó los escaparates, cualquier artista o persona que quisiera decir o pintar algo puede hacerlo, llevó el mensaje a públicos que quizá nunca habían ido a un museo o galería. El gran problema para mí en la actualidad, es que ahora los grandes capitales se dieron cuenta de ello y lo ha convertido en un producto comercial y elitista, un recuso  para la gentrificación, lo cual lo vuelve estéril y meramente decorativo, un fondo ideal para “selfies” y publicidad a gran escala. Aún así, hay grandes artistas de él, firmes y congruentes con su postura.

MR: [Η τέχνη του δρόμου] έκανε τις προθήκες πιο δημοκρατικές. Κάθε καλλιτέχνης/ις ή άτομο που θέλει να πει ή να ζωγραφίσει κάτι μπορεί να το κάνει και, με αυτόν τον τρόπο, το μήνυμα μεταφέρεται σε κοινό που ίσως δεν έχει πάει ποτέ σε μουσείο ή σε γκαλερί. Το κύριο πρόβλημα για μένα σήμερα είναι ότι οι μεγάλες πρωτεύουσες το συνειδητοποίησαν αυτό και το έχουν μετατρέψει σε ένα εμπορικό και ελιτίστικο προϊόν, ένα μέσο εξευγενισμού, που το καθιστά στείρο και απλώς διακοσμητικό, ένα ιδανικό φόντο για «selfies» και διαφημίσεις μεγάλης κλίμακας. Ακόμα κι έτσι όμως, υπάρχουν σπουδαίοι καλλιτέχνες και σπουδαίες καλλιτέχνιδες που παραμένουν σταθεροί/ές και συνεπείς στην αντίληψή τους για την τέχνη.

AB: Σήμερα ζεις στις Ηνωμένες Πολιτείες. Έχει αλλάξει αυτό την αντίληψή σου για την μεξικανοαμερικανική κουλτούρα σε σύγκριση με όταν ζούσες στο Μεξικό;

MR: El punto de partida y la conexión con la cultura méxico-americana para mí fue el concepto de Nepantla, una palabra indígena náhuatl muy importante para nosotros los mexicanos que significa “en el medio” “entremedio”, entonces, la experiencia de vivir en Estados Unidos, me ha llevado indagar por los caminos de la añoranza; la propia y la colectiva desde “en medio”, ese concepto está muy presente en mi trabajo. Al mismo tiempo voy recolectando historias sobre segregación, xenofobia y racismo, pero también de la superación personal, organización, colectividad y lucha.

MR: Για μένα, το σημείο εκκίνησης και η σύνδεση με τη μεξικανοαμερικανική κουλτούρα ήταν η έννοια του Nepantla, μια πολύ σημαντική, για εμάς τους Μεξικανούς, λέξη των ιθαγενών Ναουάτλ, που σημαίνει «στη μέση», «μεταξύ». Έτσι, η εμπειρία της ζωής στις Ηνωμένες Πολιτείες με οδήγησε να εξερευνήσω τα μονοπάτια της νοσταλγίας, τόσο της δικής μου όσο και της συλλογικής, από τη «μέση». Οπότε αυτή η έννοια είναι πολύ παρούσα στο έργο μου. Παράλληλα, συλλέγω ιστορίες για τον διαχωρισμό, την ξενοφοβία και τον ρατσισμό, αλλά και για την προσωπική εξέλιξη, την οργάνωση, τη συλλογικότητα και την πάλη.

«Καπνίζων μαύρος καθρέφτης» (“Smoking Black Mirror”). Λινογραφία, 15 x 20 εκ., η φωτογραφία χρησιμοποιείται με άδεια του καλλιτέχνη.

AB: Υπάρχουν πολλές αναφορές στην ποπ κουλτούρα και τον εδαφικό λόγο στα έργα σου. Πώς λειτουργούν αυτές οι δύο έννοιες για εσένα ως καλλιτέχνη;

MR: Funcionan partiendo del mito antiguo de la migración de Aztlán de los “Mexicas” o “Aztecas” [hacia donde queda la Ciudad de México hoy], la migración y la construcción de la identidad-territorio. La gente de Aztlán, los Aztecas, tuvo que abandonar su hogar en busca de la tierra prometida por los dioses. Por órdenes del dios de la guerra y el sol, Huitzilopochtli,  iniciaron una peregrinación hasta encontrar un águila devorando a una serpiente, posada sobre un nopal para fundar México-Tenochtitlán, [la actual Ciudad de México]. Esto para mí, es un valor cultural transfronterizo y de migración, con el que quise construir puentes entre lo propio y lo ajeno, la mezcla de la iconografía de los signos aztecas pero idealizados por la cultura de barrio o popular y reinterpretada a la luz de la nueva cultura de consumo de masas. Los elementos consumistas populares y los de culto en el imperio Azteca. Nombres, personajes comunes y marcas presentes en nuestra cultura colectiva. Estos ejercicios de apropiación y e hibridación me han hecho buscar nuevos significados a los iconos, reformulando sus narrativas y dándole nuevas maneras de representación.

MR: Βασίζονται στον αρχαίο μύθο της μετανάστευσης των Μεξικανών ή των Αζτέκων από το Αζτλάν [στο σημείο όπου βρίσκεται σήμερα η Πόλη του Μεξικού] και στην κατασκευή της εδαφικής ταυτότητας. Οι άνθρωποι του Αζτλάν, οι Αζτέκοι, έπρεπε να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους σε αναζήτηση της γης που υποσχέθηκαν οι θεοί. Με εντολή του θεού του πολέμου και του ήλιου, Ουιτζιλοπότστλι, ξεκίνησαν ένα προσκύνημα μέχρι που συνάντησαν έναν αετό που καταβρόχθιζε ένα φίδι, σκαρφαλωμένο σε μια φραγκοσυκιά, και ίδρυσαν το Μέχικο-Τενοτστιτλάν [σημερινή Πόλη του Μεξικού]. Αυτή η ιστορία, για μένα, έχει πολιτισμική, διασυνοριακή και μεταναστευτική αξία, με την οποία ήθελα να δημιουργήσω γέφυρες μεταξύ του εαυτού και του «άλλου», ένα μείγμα της εικονογραφίας των συμβόλων των Αζτέκων, αλλά εξιδανικευμένων μέσα από την τοπική ή τη λαϊκή κουλτούρα και επανερμηνευμένων υπό το πρίσμα της νέας κουλτούρας της μαζικής κατανάλωσης. Τα δημοφιλή καταναλωτικά στοιχεία και εκείνα που η αυτοκρατορία των Αζτέκων λάτρευε. Ονόματα, κοινοί χαρακτήρες και σύμβολα που υπάρχουν στη συλλογική μας κουλτούρα. Αυτές οι απόπειρες οικειοποίησης και υβριδισμού με έκαναν να αναζητήσω νέα νοήματα των εικόνων, αναδιατυπώνοντας τις αφηγήσεις τους και δίνοντάς τους νέους τρόπους αναπαράστασης.

«Δυαδικότητα» (“Duality”). Λινογραφία, 15 x 10 εκ., η φωτογραφία χρησιμοποιείται με άδεια του καλλιτέχνη.

Μπορείτε να δείτε περισσότερα έργα του καλλιτέχνη στον λογαριασμό του στο Instagram.