Στιγμιότυπο οθόνης του περιεχομένου του Wilfred Villca στο Tiktok σε μια εικόνα της πόλης Σούκρε στη Βολιβία. Κολάζ της Melissa Vida για το Global Voices.

Φωτογραφία του Wilfredo Villca, χρήση με άδεια.

Ο Wilfredo Villca είναι ιθαγενής της κοινότητας Τότορα στο Ποτοσί της Βολιβίας και επί του παρόντος ζει στη Σούκρε. Η πορεία του ως δημιουργού περιεχομένου στην γλώσσα κέτσουα ξεκίνησε πριν χαρακτηριστεί ως «ψηφιακός ακτιβισμός» και προήλθε από μια βαθιά αγάπη για τη γλώσσα του και τη δέσμευση να τη διδάσκει τόσο εντός όσο και εκτός του ψηφιακού κόσμου. Όπως εξηγεί σε συνέντευξή του στο Rising Voices:

Todo comenzó como auxiliar de la materia de quechua en la universidad. Me di cuenta que al dejar tarea al grupo, la hacían en la variante peruana del quechua, que no es lo mismo que la nuestra de Bolivia. Yo les decía “¿De dónde han sacado esto?” Y respondían “Pues de Internet, es así como dicen en Internet”.

Όλα ξεκίνησαν όταν ήμουν βοηθός στο μάθημα κέτσουα στο πανεπιστήμιο. Συνειδητοποίησα ότι, όταν έδινα εργασία στην ομάδα, την έκαναν στην περουβιανή παραλλαγή της κέτσουα, η οποία δεν είναι ίδια με τη δική μας βολιβιανή παραλλαγή. Τους έλεγα: «Από πού το πήρες αυτό;» Και απαντούσαν: «Από το Διαδίκτυο, έτσι το λένε στο Διαδίκτυο».

Ο Wilfredo έριξε μια ματιά στο ψηφιακό περιεχόμενο, που υπήρχε ήδη στην περουβιανή παραλλαγή στο διαδίκτυο, και το 2019 ξεκίνησε το δικό του ταξίδι με δυναμικές και διαδραστικές μορφές στα κανάλια του στο TikTok και στο YouTube για να διδάξει την παραλλαγή της κέτσουα, που ομιλείται στο περιβάλλον του. Και το γεγονός είναι ότι, όταν μιλάμε για την κέτσουα, μιλάμε πραγματικά για μια γλωσσική οικογένεια με διάφορες παραλλαγές, που διανέμονται σε όλο το Περού, τον Ισημερινό, την Κολομβία, τη Βολιβία, την Αργεντινή, τη Χιλή και τη Βραζιλία. Η βολιβιανή παραλλαγή είναι μία από τις 36 αυτόχθονες γλώσσες της χώρας και η πιο ευρέως ομιλούμενη, ακολουθούμενη από την αϊμάρα. Ωστόσο, με σχεδόν δυόμισι εκατομμύρια ομιλητές, θεωρείται από την UNESCO ως μια ευάλωτη γλώσσα.

Από αυτή την αυτοδίδακτη προέλευση, ο Wilfredo έμαθε εργαλεία επεξεργασίας, φωτογραφίας και σχεδίασης για να δημιουργεί το περιεχόμενο στη βολιβιανή κέτσουα, που μοιράζεται τώρα στο διαδίκτυο. Σήμερα έχει περισσότερους από 110.000 ακόλουθους στον λογαριασμό του στο TikTok και σχεδόν 16.000 στο κανάλι του στο YouTube, μέσω του οποίου διδάσκει τη γλώσσα συνοδευόμενη από τραγούδια καλλιτεχνών Κέτσουα όπως η Luzmila Carpio και ο Los Kjarkas, καθώς και άλλες μορφές πολιτιστικής έκφρασης, που για αυτόν αποτελούν μέρος της μαθησιακής διαδικασίας. Εξηγεί:

Siempre enseño la lengua desde cómo se entiende en la cultura, porque hablamos de una cultura de reciprocidad. La cultura quechua es dulce, y tiene principios de ama llulla, ama quilla, ama suwa, es decir, “no seas mentiroso, no seas flojo, no seas ladrón”. Todo eso involucra cuestiones de respeto en los diálogos de la vida cotidiana.

Πάντα διδάσκω τη γλώσσα από τη σκοπιά του πώς γίνεται κατανοητή στον πολιτισμό, γιατί μιλάμε για μια κουλτούρα αμοιβαιότητας. Η κουλτούρα των Κέτσουα είναι γλυκιά και έχει τις αρχές του «ama llulla, ama quilla, ama suwa», που σημαίνει, «μην λες ψέματα, μην είσαι τεμπέλης, μην είσαι κλέφτης». Όλα αυτά εμπεριέχουν ζητήματα σεβασμού στους διαλόγους της καθημερινότητας.

Στο παρακάτω βίντεο, ο Villca διδάσκει πώς χρησιμοποιείται το ρήμα “kay” (“είμαι”) με τη βοήθεια τραγουδιών στα κέτσουα. Για αυτόν, πολιτισμός και γλώσσα πάνε χέρι-χέρι.

Ως ομιλητής Κέτσουα, ο Wilfredo διαπιστώνει ότι στα εκπαιδευτικά ιδρύματα, ορισμένες πρακτικές κάνουν τη διδασκαλία της γλώσσας πιο δύσκολη, όταν διδάσκεται χωριστά από το πολιτιστικό της πλαίσιο. Αναζητά τρόπους βελτίωσης των τεχνικών διδασκαλίας με δημιουργικό και προσιτό τρόπο χρησιμοποιώντας ψηφιακά μέσα. Για παράδειγμα, εξηγεί ότι ορισμένοι δάσκαλοι, που δεν ομιλούν τη γλώσσα Κέτσουα, διδάσκουν τη γλώσσα ακολουθώντας το μοντέλο μη αυτόχθονων γλωσσών όπως τα αγγλικά.

Los estudiantes preguntan cómo pueden decir “hola” y el profesor dice imaynaya, pero aquí las personas quecha-hablantes sabemos que “hola” en quechua, pues no es parte de nuestra cultura. Cuando tú estás ahí y quieres saludar en la comunidad, dices Imaynalla tatay, imaynalla mamay. Tatay y mamay significa papá y mamá, y es finamente una cuestión cultural de respeto.

Οι μαθητές ρωτούν πώς μπορούν να πουν «γεια» και ο καθηγητής λέει «imaynaya», αλλά εδώ οι ομιλητές κέτσουα γνωρίζουν ότι το «γεια» στα κέτσουα δεν είναι μέρος της κουλτούρας μας. Όταν είστε εκεί και θέλετε να χαιρετήσετε κάποιον στην κοινότητα, λέτε «Imaynalla tatay, imaynalla mamay». Τα «tatay» και «mamay» σημαίνουν πατέρας και μητέρα και είναι βασικά ένα πολιτισμικό ζήτημα σεβασμού.

Ο Wilfredo μοιράζεται γεγονότα της καθημερινότητάς του παράλληλα με τη γλώσσα, γιατί για αυτόν πάνε χέρι-χέρι. Αυτό, εξηγεί, χάνεται επίσης στις δημόσιες πολιτικές, που θεωρούν μόνο μια «κανονικοποιημένη» ή θεσμοθετημένη βολιβιανή κέτσουα, η οποία αποδεικνύεται πιο ακαδημαϊκή ή αυτό που ορισμένοι θεωρούν ελίτ κέτσουα.

La lengua para mí es parte de la vida cotidiana, no simplemente es cuestión de comunicación, sino que también tiene que ver con cuestión de la expresividad, y cómo es que hablas, el hecho de hablar con cierta persona y en cierto tono.

Η γλώσσα για μένα είναι μέρος της καθημερινότητας. Δεν είναι απλώς θέμα επικοινωνίας, έχει να κάνει και με ζητήματα εκφραστικότητας και πώς μιλάς, το γεγονός ότι μιλάς με ένα συγκεκριμένο άτομο ή με συγκεκριμένο τόνο.

@wilfitu

¿Sabes qué dije al final? #parati #quechua #quechuaboliviano @wilfitu_yachachiq

♬ Francisquita – Los Kjarkas

Αν και είναι αλήθεια ότι ορισμένες μορφές διδασκαλίας διευκολύνονται καλύτερα αυτοπροσώπως παρά μέσω οθόνης, για τον Wilfredo τα ψηφιακά εργαλεία μπορούν να αξιοποιηθούν με διάφορους τρόπους. Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει είναι κυρίως η χρονική και η οικονομική βιωσιμότητα και γι’ αυτό είναι σημαντικό για τον ίδιο να ξεκαθαρίσει ότι δεν είναι influencer, αλλά μάλλον δημιουργός περιεχομένου. Εξηγεί:

Los influencers se graban con la cámara y ya están ahí. O sea, son influencers y parten de ahí. En mi caso tengo que dedicarle varias horas a pensar y planear, tengo que hacer ahí el guión, grabarme, editar, subtitular. Yo soy la preproducción, producción y postproducción de cada contenido.

Οι influencers καταγράφουν κάτι με την κάμερά τους και εκεί είναι. Δηλαδή, είναι influencers και το παίρνουν από εκεί. Στην περίπτωσή μου, πρέπει να αφιερώσω πολλές ώρες στη σκέψη και στον προγραμματισμό. Πρέπει να κάνω ένα σενάριο, να ηχογραφήσω τον εαυτό μου, να επεξεργαστώ και να υποτιτλίσω. Είμαι η προπαραγωγή, η παραγωγή και η μεταπαραγωγή κάθε κομματιού περιεχομένου.

Ο Wilfredo εμπλέκεται επίσης σε κινηματογραφικές διαδικασίες, από τη δημιουργία, την υποκριτική και τη σκηνοθεσία. Ονειρεύεται να δημιουργήσει μια ταινία μεγάλου μήκους που ήδη δουλεύει, η οποία θα καλύπτει παραδοσιακές ιστορίες και αφηγήσεις, που γνωρίζει από τη γιαγιά του. Επιπλέον, ενδιαφέρεται να δείξει στον κόσμο ότι η κέτσουα βρίσκεται στις πόλεις.

No quiero folclorizar el quechua, sino que se vea como algo natural. No solamente hablado en la parte rural, sino que también es hablado en la urbanidad y más allá.

Δεν θέλω να λαϊκίζω την κέτσουα, θέλω να την δούμε σαν κάτι φυσικό. Όχι μόνο ομιλείται σε αγροτικές περιοχές, αλλά και σε αστικές περιοχές και όχι μόνο.

Ο Wilfredo είναι κοινωνιολόγος και μαζί με τον κινηματογράφο και το ψηφιακό περιεχόμενο, ονειρεύεται να επηρεάσει τις δημόσιες πολιτικές υπέρ των γλωσσών. Ονειρεύεται επίσης ότι στη Βολιβία οι άνθρωποι θα αισθάνονται περήφανοι που μιλούν κέτσουα και ότι το ταξίδι του ως δημιουργός περιεχομένου μπορεί να συμβάλει σε αυτόν τον ορίζοντα. Αν θέλετε να μάθετε κέτσουα ή να μάθετε περισσότερα για τον Wilfredo, ακολουθήστε το κανάλι του στο YouTube και δείτε αυτήν την ανάρτηση ή τους λογαριασμούς του Rising Voices.