#ΙστορίεςΠουΕμπνέουν. Γνωρίστε δέκα ακτιβιστές/ριες που χρησιμοποιούν ψηφιακά μέσα για να ενδυναμώσουν και να προωθήσουν τις γλώσσες των Μάγια στο Μεξικό.

Φωτογραφία του Roger Israel Kuyoc Tuz από τον Mildred Yadira Moo Chan, χρησιμοποιείται με άδεια.

Διαβάστε τη συναρπαστική ιστορία ενός από τους αποδέκτες της Υποτροφίας για τον ψηφιακό ακτιβισμό για τη γλώσσα των Μάγια του έτους 2024, που διοργανώθηκε από το Rising Voices. Σε αυτό το κείμενο ο συγγραφέας μοιράζεται την ακτιβιστική ιστορία του και το εγχείρημα, με το οποίο επιχειρεί να προωθήσει τη μητρική του γλώσσα στην κοινότητά του και στο διαδίκτυο.

Η γλώσσα των Μάγια είναι ένα μέσο για να διασώσουμε τη γνώση των παππούδων και των γιαγιάδων μας. Μέσω αυτής μπορούμε να μάθουμε τα μυστικά της παραδοσιακής κουζίνας, της αστρονομίας, της γεωργίας και των φυσικών θεραπειών. Η καταγραφή της γνώσης των προγόνων που υπάρχει στη γλώσσα των Μάγια αποτελεί σημαντική κληρονομιά για τις μελλοντικές γενιές. Χάρη στη μετάδοση αυτής της γνώσης επιβίωσαν οι γιαγιάδες μας, οι παππούδες μας, οι γονείς μας και ακόμα και εμείς οι ίδιοι/ες.

Ονομάζομαι Roger Israel Kuyoc Tuz. Γεννήθηκα στην πόλη Τιτσιμίν στο Γιουκατάν του Μεξικού και μεγάλωσα στην κοινότητα Τζονότ Καρετέρο, που ανήκει στον δήμο του Τιτσιμίν, ένα μικρό μέρος με περισσότερο από μισό αιώνα ιστορίας, όπου μέχρι και σήμερα διατηρούνται ζωντανά διαφορετικά έθιμα και παραδόσεις. Οι άνθρωποι που ζουν στην κοινότητα προέρχονται από άλλους δήμους, όπως τους δήμους Μέριντα, Βαγιαδολίδ, Τιτσιμίν, Μοτούλ. Επιπλέον, υπάρχουν άνθρωποι από άλλες πολιτείες, που εργάζονται εδώ στη γεωργία ή την κτηνοτροφία, καθώς η γη είναι ιδανική για καλλιέργεια.

Το κοινοτικό πάρκο του Τζονότ Καρετέρο. Φωτογραφία από τον Roger Israel Kuyoc Tuz, χρησιμοποιείται με άδεια.

Οι γονείς μου μού έμαθαν να εργάζομαι στα καλαμποκοχώραφα και για αρκετά χρόνια συμμετείχα σε εγχειρήματα για την προώθηση της γλώσσας των Μάγια του Γιουκατάν. Άρχισα να μιλάω τη γλώσσα των Μάγια με τους γονείς μου, όταν ήμουν μωρό. Μου ήταν πολύ δύσκολο να μάθω να μιλάω ισπανικά, γι’ αυτό έμαθα να διαβάζω μόλις στην έκτη τάξη. Σκεφτόμουν να εγκαταλείψω το σχολείο, επειδή δεν έβρισκα κανένα νόημα στη μάθηση και, επίσης, δυσκολευόμουν να αναπτύξω σχέσεις με τους συμμαθητές μου, γιατί ήξερα ελάχιστα ισπανικά. Όταν ξεκίνησα το λύκειο, έπαιρνα χαμηλούς βαθμούς, αλλά με στήριξαν πολύ οι αδερφές μου και άρχισα να διαβάζω μυθιστορήματα και κόμικς για να βελτιώσω την επικοινωνία μου.

Η ιστορία μου ως ψηφιακός ακτιβιστής

Από την εφηβική μου ηλικία είχα πάθος με τη μαγειρική και ιδιαίτερα με τα φαγητά του Γιουκατάν. Σε παραδοσιακά φεστιβάλ έμαθα τη συνταγή κοτσινίτα πιμπίλ. Η μητέρα μου μού έμαθε να μαγειρεύω ρεκάδο μπλάνκο [λευκό μείγμα μπαχαρικών], που θεωρείται η μαγειρική βάση της κουζίνας του Γιουκατάν. Εκτός από τη γαστρονομία, έχω και γνώσεις παραδοσιακής ιατρικής.

Προετοιμασία πιπιάν. Φωτογραφία: Manuel Santiago May Kuyoc, χρησιμοποιείται με άδεια.

Οι γιαγιάδες μου και οι παππούδες μου μού έμαθαν να σέβομαι τα έθιμα και τις παραδόσεις του Γιουκατάν, γι’ αυτό και η δουλειά μου είναι να τα ασκώ και να τα καταγράφω με τη βοήθεια μιας κάμερας, επειδή θεωρώ ότι αποτελούν σπουδαία κληρονομιά και πρέπει διατηρηθούν για τις μελλοντικές γενιές. Σε κάθε πολιτιστική εκδήλωση παίρνω συνέντευξη από τους ηλικιωμένους στη γλώσσα των Μάγια για να κατανοήσω σε βάθος κάθε συμβολικό στοιχείο.

Ολοκλήρωσα τις προπτυχιακές μου σπουδές στον τομέα της επικοινωνίας στην πόλη Βαγιαδολίδ στο Γιουκατάν, επειδή έχω πάθος με τη φωτογραφία και τη λογοτεχνία. Έπειτα έκανα μεταπτυχιακές σπουδές στα παιδαγωγικά, όπου έμαθα εργαλεία σχετικά με τη συναισθηματική νοημοσύνη, τα οποία μου επιτρέπουν τώρα να εργάζομαι ως καθηγητής πανεπιστημίου στον τομέα της γλώσσας και της επικοινωνίας.

Με τα ψηφιακά εργαλεία που έμαθα κατά τη διάρκεια των σπουδών μου, εργάστηκα για την καταγραφή του πολιτισμού των Μάγια μέσω οπτικοακουστικού υλικού. Αυτό το υλικό διαμοιράζεται μέσω των κοινωνικών δικτύων τονίζοντας τη σημασία της ομιλίας της γλώσσας των Μάγια στην κοινότητα.

Ένα από τα πιο σημαντικά εγχειρήματα στα οποία συμμετείχα είναι το Corpus Lingüístico T’aansil, κατά το οποίο κατέγραψα τη γλώσσα των Μάγια στο ανατολικό τμήμα του Γιουκατάν. Χάρη σε αυτό το εγχείρημα, είχα τη δυνατότητα να επισκεφτώ διάφορους δήμους της περιοχής, να μάθω και να αναλύσω τις παραλλαγές της γλώσσας των Μάγια, να τις μεταγράψω και να τις μεταφράσω στα ισπανικά. Εντοπίσαμε και καταγράψαμε λέξεις που βρίσκονταν στα πρόθυρα της εξαφάνισης. Πήρα συνέντευξη από παιδιά, εφήβους και ηλικιωμένους, που μοιράστηκαν μαζί μου τις γνώσεις τους και τις καθημερινές τους εμπειρίες. Χάρη στη συμμετοχή μου σε αυτό το πρότζεκτ, είχα την πρωτοβουλία να δημιουργήσω στο Facebook τη σελίδα Red Indígena Maya [Δίκτυο Αυτόχθονων Μάγια].

U Muuk’ Kaambal («Η δύναμη της μάθησης»)

Εξακολουθώ να ενδιαφέρομαι για την καταγραφή και την προώθηση της γλώσσας των Μάγια και επί του παρόντος αναπτύσσω το εγχείρημα «U Muuk’ Kaambal», ώστε τα κορίτσια, τα αγόρια και οι έφηβοι/ες να μπορούν να ενισχύσουν την επικοινωνία της γλώσσας των Μάγια στα ψηφιακά μέσα. U Muuk’ Kaambal σημαίνει «η δύναμη της μάθησης».

Εργαστήρι βιντεοσκόπησης με ομιλητές/ριες της γλώσσας των Μάγια. Φωτογραφία: César Can. Χρησιμοποείται με άδεια.

Στα εργαστήρια θα εξηγήσω τις βασικές αρχές της γραφής της γλώσσας των Μάγια, ώστε τα άτομα που συμμετέχουν να μπορούν να αποκωδικοποιήσουν τις πληροφορίες, που θα ερευνήσουμε στην κοινότητα. Επίσης, θα μπορέσουν να μάθουν περισσότερα για τις πιο συχνά χρησιμοποιούμενες φράσεις και λέξεις στην περιοχή, έτσι ώστε, όταν εξηγούν ένα θέμα σχετικό με τη γαστρονομία, τη γεωργία, την ιατρική ή τα έθιμα, να γνωρίζουν αρκετούς όρους για να το περιγράψουν.

Το εγχείρημα αποσκοπεί στη δημιουργία εκπαιδευτικών ταινιών μικρού μήκους, όπου τα παιδιά θα εκπαιδευτούν σε εργαλεία, όπως η δημιουργία σεναρίου, τα κύρια στοιχεία της κινηματογράφησης και οι διαδικασίες οπτικοακουστικού μοντάζ. Θα χρησιμοποιήσω τις πλατφόρμες Facebook και TikTok για να μοιραστώ τα αποτελέσματα των εργαστηρίων, καθώς είναι σημαντικό να συνεχίσουμε να κάνουμε τη γλώσσα των Μάγια ορατή στους ψηφιακούς χώρους.

Αυτό το εγχείρημα θα πραγματοποιηθεί το 2025 στο πλαίσιο του Προγράμματος για τον ψηφιακό ακτιβισμό για τη γλώσσα των Μάγια του Rising Voices, που στηρίζει κοινοτικές πρωτοβουλίες για την ενίσχυση, τη διατήρηση και την αναβίωση των γλωσσών των Μάγια. Ευελπιστώ ότι, χάρη σε αυτή τη δουλειά, περισσότεροι νέοι άνθρωποι θα εμπνευστούν και θα αποκτήσουν τα εργαλεία για την υλοποίηση πρότζεκτ, που θα προωθούν τις αυτόχθονες γλώσσες στα ψηφιακά μέσα.

Η αποφασιστικότητά μου με βοήθησε να γίνω ψηφιακός ακτιβιστής για τη γλώσσα των Μάγια, καταγράφοντας και διασώζοντας τη γνώση που περιέχει η γλώσσα μου μέσω της φωτογραφίας, των βίντεο και του ήχου. Το όνειρό μου είναι ότι οι μελλοντικές γενιές θα σέβονται και θα ενισχύουν τον πολιτισμό των Μάγια.