Από τις υποσχέσεις για αλλαγή στην ολοκληρωτική καταστολή: Οι πολιτικές προβλέψεις της Τουρκίας
Εικόνα από την Arzu Geybullayeva μέσω του CanvaPro
Τον Απρίλιο του 2024, ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν υποσχέθηκε να επανορθώσει και να διορθώσει τα λάθη, που οδήγησαν στην ήττα του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) στις τοπικές εκλογές. «Αν κάναμε ένα λάθος, θα το διορθώσουμε», δήλωσε τότε ο πρόεδρος. Η ήττα ανέστρεψε το πολιτικό κλίμα ενόψει των επόμενων βουλευτικών εκλογών, που έχουν προγραμματιστεί για το 2028. Επανερχόμενοι στον Φεβρουάριο του 2025, γίνεται σαφές ότι η άποψη του κυβερνώντος κόμματος για τη διόρθωση των λαθών φαίνεται μάλλον διαφορετική.
Καταστολή των πολιτικών κομμάτων
Συνολικά, η αξιωματική αντιπολίτευση, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP), κέρδισε σε 35 από τις 81 επαρχίες στις τοπικές εκλογές. Οι υπόλοιπες επαρχίες μοιράστηκαν μεταξύ του ΑΚΡ (24 επαρχίες), του Κόμματος Λαϊκής Ισότητας και Δημοκρατίας (DEM, 10 επαρχίες), του Κόμματος Εθνικιστικού Κινήματος (MHP, 8 επαρχίες), του Κόμματος Νέας Ευημερίας (2 επαρχίες) και του Κόμματος Iyi (Καλό Κόμμα, 1 επαρχία). Έκτοτε, 21 δημαρχιακές έδρες που κέρδισε το Κόμμα Νέας Ευημερίας έχουν περάσει στον έλεγχο του κυβερνώντος κόμματος με τη μετακίνηση μελών από το NWP στο κυβερνών AKP. Οκτώ δήμαρχοι από το κόμμα DEM και δύο από το αντιπολιτευόμενο CHP αντικαταστάθηκαν από τους διορισμένους από την κυβέρνηση επιτρόπους.
Οι διορισμοί επιτρόπων είναι σύνηθες φαινόμενο και άρχισαν να εφαρμόζονται πολύ πριν από την απώλεια των τοπικών εκλογών από το κυβερνών κόμμα. Σύμφωνα με έγγραφα της τοπικής κοινωνίας των πολιτών, από το 2016, η κυβέρνηση έχει απομακρύνει 147 δημάρχους αντικαθιστώντας τους με διορισμένους από την κυβέρνηση επιτρόπους. Οι Κούρδοι δήμαρχοι συχνά αποτελούν την πλειοψηφία των στοχευμένων διορισμών επιτρόπων, καθώς και των συλλήψεων.
Το 2016, δικαστήρια υπέρ του Ερντογάν συνέλαβαν υψηλόβαθμα στελέχη του κόμματος DEM, όπως ο Σελαχατίν Ντεμιρτάς, με την ψευδή κατηγορία της οργάνωσης διαδηλώσεων «στις περιοχές της χώρας που κατοικούνται από Κούρδους, γνωστές ως “διαδηλώσεις του Κομπάνι”» το 2014. Καταδικάστηκε το Μάιο του 2024 σε περισσότερο από 40 χρόνια κάθειρξη και σε επιπλέον δυόμισι χρόνια τον Ιούλιο του 24.
Μετά τις πιο πρόσφατες βουλευτικές εκλογές, το κόμμα DEM εξασφάλισε 57 κοινοβουλευτικές έδρες. Κατά τις φετινές εκλογές της τοπικής αυτοδιοίκησης, οι υποψήφιοι του κόμματος κέρδισαν σε δέκα πόλεις, 58 επαρχιακές περιφέρειες και επτά επαρχίες. Μετά τις προηγούμενες τοπικές εκλογές, πολλοί από τους δημοκρατικά εκλεγμένους δημάρχους του κόμματος, 58 για την ακρίβεια, απομακρύνθηκαν και αντικαταστάθηκαν από τους διορισμένους από το κράτος διαχειριστές λόγω των υποτιθέμενων δεσμών τους με Κούρδους μαχητές. Πρόκειται για το απαγορευμένο Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν, ή PKK, το οποίο έχει χαρακτηριστεί τρομοκρατική ομάδα από την Τουρκία και τη Δύση.
Οι διορισμοί διαχειριστών ξεκίνησαν στο Χακάρι με την απομάκρυνση του συμπροέδρου του κόμματος DEM, Μεχμέτ Σιντίκ Ακίς, ο οποίος επίσης καταδικάστηκε σε 19 χρόνια και 6 μήνες φυλάκιση λόγω μιας υπόθεσης που κατατέθηκε εναντίον του το 2014. Ο Ακίς κατηγορήθηκε για «διαχείριση ένοπλης τρομοκρατικής οργάνωσης», «συμμετοχή σε ένοπλη τρομοκρατική οργάνωση» και «προπαγάνδα για μια οργάνωση».
Ακολούθησε η κράτηση του δημάρχου του CHP του δήμου Εσενγιούρτ της Κωνσταντινούπολης, Αχμέτ Οζέρ, τον Οκτώβριο του 2024. Στη θέση του διορίστηκε ένας επίτροπος.
Τους επόμενους μήνες, απολύθηκαν οι δήμαρχοι των δήμων Μαρντίν, Μπάτμαν, Χαλφετί, Tούντζελι, Οβατζίκ, Βαν Μπαχσαράι, Ακντενίζ της επαρχίας Μερσίνης, Μπεσίκτας της Κωνσταντινούπολης, και Σύρτης. Είτε αντικαταστάθηκαν από διορισμένους από την κυβέρνηση επιτρόπους είτε συνελήφθησαν, είτε καταδικάστηκαν σε μακρές ποινές φυλάκισης.
Τον Ιανουάριο, ο ηγέτης του κόμματος Νίκη (Zafer), Ουμίτ Οζντάγκ, συνελήφθη με την κατηγορία της «προσβολής του προέδρου» και της «υποκίνησης μίσους και εχθρότητας μεταξύ του κοινού».
Ο Ο δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου αντιμετωπίζει πλέον περισσότερα από 20 χρόνια φυλάκισης εάν καταδικαστεί. Πιο πρόσφατα, ξεκίνησε έρευνα εναντίον του, επειδή φέρεται να «απείλησε» τον εισαγγελέα της Κωνσταντινούπολης Ακίν Γκιουρλέκ και την οικογένειά του. Η υποτιθέμενη απειλή σχετίζεται με ένα σχόλιο που έκανε ο Ιμάμογλου κατά τη διάρκεια ενός πάνελ για το νόμο και την πολιτικοποίηση του δικαστικού σώματος στην Τουρκία.
Ο δημοφιλής δήμαρχος, ο οποίος εξασφάλισε τη νίκη στις πρόσφατες τοπικές εκλογές, αντιμετωπίζει ήδη μια πιθανή πολιτική απαγόρευση λόγω μιας άλλης υπόθεσης που βρίσκεται σε εξέλιξη εναντίον του, επειδή φέρεται να προσέβαλε δημόσιους υπαλλήλους σε μια ομιλία που εκφώνησε μετά τη νίκη του στις δημοτικές εκλογές της Κωνσταντινούπολης το 2019. Το ανώτατο εφετείο πρέπει να επικυρώσει την ετυμηγορία, αλλά μέχρι τότε ο Ιμάμογλου παραμένει δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης.
Ένα τοπικό μέσο, το Aposto, κατέγραψε πώς, μετά το διορισμό τους, οι επίτροποι σε 11 δήμους αφαίρεσαν όλες τις αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το περιεχόμενο των ιστότοπων από τη θητεία των προηγουμένως εκλεγμένων δημάρχων. Οι επίτροποι δεν άγγιξαν τις αναρτήσεις από την περίοδο του ΑΚΡ, τόνισε το πρακτορείο.
Καταστολή της κοινωνίας των πολιτών και όχι μόνο
Εκτός από τα πολιτικά πρόσωπα, οι αρχές έχουν επίσης στοχοποιήσει μια ομάδα ατόμων, συμπεριλαμβανομένων δημοσιογράφων, εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών, επιχειρηματιών και πολλών άλλων.
Τον Φεβρουάριο του 2025, ο πρόεδρος του Τουρκικού Συνδέσμου Βιομηχανίας και Επιχειρήσεων (TÜSİAD), Ορχάν Τουράν και ο πρόεδρος του Ανώτατου Συμβουλευτικού Συμβουλίου (YİK), Ομέρ Αράς ανακρίθηκαν μετά τις παρατηρήσεις που έκαναν κατά τη διάρκεια της Γενικής Συνέλευσης του TÜSİAD. Οι Τουράν και Αράς μίλησαν για τις συλλήψεις, τα δικαιώματα των γυναικών, τους διορισμούς διαχειριστών και τη νομική και οικονομική καταστροφή. Το κυβερνών AKP απάντησε αμέσως. Ο υπουργός Δικαιοσύνης της Τουρκίας, Γιλμάζ Τουνκ, κατηγόρησε τους Αράς και Τουράν ότι προσπαθούν να χειραγωγήσουν τη δικαιοσύνη και την πολιτική. Η Γενική Εισαγγελία της Κωνσταντινούπολης δήλωσε σε ανακοίνωσή της ότι και οι δύο ομιλίες αποσκοπούσαν στη διατάραξη της δημόσιας ειρήνης.
Τον Ιανουάριο, η ηγεσία του Δικηγορικού Συλλόγου της Κωνσταντινούπολης κατηγορήθηκε για «τρομοκρατική προπαγάνδα». Ένα από τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου του συλλόγου, ο δικηγόρος Φιράτ Εποζντεμίρ, συνελήφθη με την κατηγορία της «συμμετοχής σε τρομοκρατική οργάνωση».
Επτά δημοσιογράφοι και εκπρόσωποι ΜΜΕ από φιλοκουρδικά ΜΜΕ κρατήθηκαν σε διάφορες επαρχίες της Τουρκίας και αργότερα συνελήφθησαν για «συμμετοχή σε τρομοκρατική οργάνωση». Ξεχωριστά, τρεις άλλοι δημοσιογράφοι, η Σεϊχάν Αβσάρ, ο Αχμέτ Ντογκάν Ακίν και ο Καντάν Γιλντίζ, τέθηκαν υπό έρευνα με την κατηγορία της «τρομοκρατικής προπαγάνδας μέσω του Τύπου και των ΜΜΕ» και της «δημόσιας διάδοσης παραπλανητικών πληροφοριών μέσω του Τύπου και των ΜΜΕ».
Τουλάχιστον τρεις δημοσιογράφοι κλήθηκαν για ανάκριση σχετικά με το ρεπορτάζ τους, ενώ η δημοσιογράφος Σιρίν Πεϊζίν δήλωσε ότι ξεκίνησε έρευνα εναντίον της με την κατηγορία της «τρομοκρατικής προπαγάνδας». Τρεις άλλοι εργαζόμενοι στα ΜΜΕ και δημοσιογράφοι —ο Μπαρίς Πεχλιβάν, ο Σερχάν Ασκέρ και η Σέντα Σελέκ— συνελήφθησαν τον Ιανουάριο του 2025.
«Η δημοσιογραφία δεν είναι έγκλημα και καμία πίεση ή παρενόχληση δεν μπορεί να φιμώσει την αλήθεια», αναφέρει μια κοινή δήλωση 17 οργανώσεων για την ελευθερία του Τύπου και τα ανθρώπινα δικαιώματα που ζητά την απελευθέρωση όλων των άδικα συλληφθέντων δημοσιογράφων. Οι αρχές έχουν στοχοποιήσει 23 δημοσιογράφους και εκπροσώπους των μέσων ενημέρωσης τους τελευταίους μήνες, σύμφωνα με την Ένωση Τούρκων Δημοσιογράφων.
Τον Ιανουάριο, η αστυνομία συνέλαβε μια μάνατζερ ταλέντων που εκπροσωπεί καλλιτέχνες και ηθοποιούς, την Άισε Μπαρίμ, εγκαλώντας την ότι ήταν μία από τους «διοργανωτές» των διαδηλώσεων στο Πάρκο Γκεζί το 2013, με την κατηγορία της «απόπειρας ανατροπής της κυβέρνησης ή παρεμπόδισή της από την εκτέλεση των καθηκόντων της».
Σε συνέντευξή του στο Turkey Recap, ο Χουρσάν Ασλί Ακσόι, ο επικεφαλής του Κέντρου Εφαρμοσμένων Τουρκικών Μελετών (CATS Network), δήλωσε: «Η κυβέρνηση προσπαθεί να καταστείλει όσο περισσότερο μπορεί από όλες τις πλευρές για να φιμώσει τις φωνές κατά των [κουρδικών διαπραγματεύσεων]. Στέλνουν το μήνυμα σε διάφορα τμήματα της κοινωνίας ή ιδεολογικές ομάδες ότι η κυβέρνηση είναι κατασταλτική και ισχυρή και μπορεί να κάνει ό,τι θέλει».
Στο πρόσφατο άρθρο του για το Global Voices, ο Σινάν Σιντί εξήγησε τι διακυβεύεται όσον αφορά την πρόσφατη προσέγγιση του κυβερνώντος κόμματος με τους Κούρδους:
Ενώ ο πρόεδρος δεν μπορεί να είναι υποψήφιος στην επόμενη προεδρική εκλογή το 2028, σύμφωνα με το Σύνταγμα της Τουρκίας, υπάρχουν δύο σενάρια στα οποία αυτό μπορεί να αλλάξει. Στο πρώτο σενάριο, ο πρόεδρος Ερντογάν και το AKP θα πρέπει να εξασφαλίσουν 400 ψήφους στο κοινοβούλιο για να αλλάξουν το σύνταγμα. Το κοινοβούλιο της Τουρκίας, η Μεγάλη Εθνοσυνέλευση, αποτελείται από 600 έδρες. Αυτή τη στιγμή, το ΑΚΡ και ο κύριος σύμμαχός του, το Κόμμα Εθνικιστικού Κινήματος (MHP), κατέχουν 313 έδρες. Έτσι, η προώθηση μιας συνταγματικής τροποποίησης με κοινοβουλευτική ψηφοφορία θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από το αν το κυβερνών κόμμα και ο πρόεδρος μπορούν να εξασφαλίσουν την υποστήριξη των εκπροσώπων άλλων πολιτικών κομμάτων.
Στο δεύτερο σενάριο, το κοινοβούλιο μπορεί να προκηρύξει πρόωρες εκλογές. Αλλά ακόμη και σε αυτό το σενάριο απαιτούνται 360 κοινοβουλευτικές ψήφοι.