Η Οικία Σβρζο είναι ένα παλιό σπίτι στο Σεράγεβο, που χτίστηκε όταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία κυβέρνησε την περιοχή. Φωτογραφία: Velija Hasanbegović, μέσω Balkan Diskurs, χρησιμοποιείται με άδεια.

Αυτό το άρθρο της Amina Sejfić δημοσιεύθηκε αρχικά στο Balkan Diskurs, ένα εγχείρημα του Κέντρου Μετασυγκρουσιακής Έρευνας (PCRC). Μια επεξεργασμένη έκδοση έχει αναδημοσιευτεί από το Global Voices στο πλαίσιο συμφωνίας κοινής χρήσης περιεχομένου.

Η Οικία Σβρζο, που βρίσκεται στην καρδιά της παλιάς συνοικίας του Σεράγεβο, είναι ένα από τα πιο όμορφα απομεινάρια οθωμανικής αρχιτεκτονικής στην πρωτεύουσα της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης.

Αυτό το ιστορικό κτήριο του 18ου αιώνα διακρίνεται για τον αυθεντικό σχεδιασμό του, που συνδυάζει την πρακτικότητα και την κομψότητα της ζωής εκείνης της εποχής. Παλαιότερη οικία μιας εξέχουσας οικογένειας του Σεράγεβο, σήμερα λειτουργεί ως μουσείο και μια υπενθύμιση της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Η Οικία Σβρζο δεν είναι μόνο ένα αρχιτεκτονικό θαύμα, αλλά και ένα παράθυρο στο παρελθόν, αποκαλύπτοντας λεπτομέρειες της καθημερινής ζωής στην οθωμανική περίοδο.

Το σπίτι χτίστηκε από την εξέχουσα οικογένεια Γκλότζο του Σεράγεβο, το πιο διάσημο μέλος της οποίας ήταν ο Εφέντι Μουνίμπ Γκλότζο, ένας καλά μορφωμένος καδής (ισλαμικός δικαστής), που καταγόταν από μια οικογένεια αγάδων και ουλεμάδων, και βακούφ, τιμώμενο πρόσωπο που έκανε καλές πράξεις για την κοινότητα.  Κατασκεύασε ένα σύστημα ύδρευσης από τη γειτονιά του Σεντρενίκ μέχρι το τζαμί Τσούρτσιτς, ενώ αναπαλαίωσε και το βακούφι (δωρεά) του Γκαζί Χουσρέβ μπέη. Εκτός από αυτές τις συνεισφορές, ήταν επίσης ο ηγέτης μιας εξέγερσης κατά των οθωμανικών Αρχών. Αφού η οικογένεια έμεινε χωρίς άρρενες κληρονόμους, το σπίτι πέρασε στη διακεκριμένη οικογένεια Σβρζο μέσω οικογενειακών δεσμών.

«Μέχρι το 1952, η Οικία Σβρζο ήταν ένα ιδιωτικό κτίριο κατοικιών, όπου ζούσε η οικογένεια Σβρζο. Αργότερα, πουλήθηκε στην πόλη του Σαράγεβο, η οποία το πέρασε στο Μουσείο της πόλης του Σαράγεβο, ώστε να μπορέσει να εξοπλιστεί και να ανοίξει ως μουσείο. Μετά την ανακατασκευή και την επίπλωση, άνοιξε στο κοινό το 1965», εξήγησε η Άμρα Ματζάρεβιτς, σύμβουλος στο Δημόσιο Μουσείο του Σεράγεβο.

Σημείωσε ότι η μόνη αλλαγή στο κοινωνικό και πολιτιστικό πλαίσιο του σπιτιού με τα χρόνια ήταν η μετατροπή από οικιστικό χώρο σε μουσείο.

Η Οικία Σβρζο είναι ένα παλιό σπίτι στο Σεράγεβο που ιδρύθηκε όταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία κυβέρνησε την περιοχή. Φωτογραφία: Velija Hasanbegović, μέσω Balkan Diskurs, χρησιμοποιείται με άδεια.

Η Ματζάρεβιτς εξηγεί:

Izuzetno značajan potez tadašnjih gradskih vlasti je odluka da se kuća, odnosno stambeni kompleks, pretvori u muzejsku postavku. S obzirom da je porodica živjela u tom prostoru, te da su ostavili i značajan dio predmeta koji su i danas sastavni dio postavke, ali i da su sami održavali taj prostor, Svrzina kuća je bila jedan od bolje očuvanih stambenih cjelina iz 19. stoljeća i ranije u gradu.

Ήταν μια πολύ σημαντική κίνηση των τότε Αρχών της πόλης να μετατρέψουν το σπίτι σε μουσείο. Δεδομένου ότι η οικογένεια έμενε στο σπίτι, το συντήρησε η ίδια και άφησε πίσω του πολλά αντικείμενα, που παραμένουν αναπόσπαστο μέρος του χώρου, η Οικία Σβρζο αποτελεί μια από τις καλύτερα διατηρημένες οικιστικές μονάδες από τον 19ο αιώνα και νωρίτερα στην πόλη.

Η Οικία Σβρζο είναι ένα αυθεντικό δείγμα παραδοσιακής βοσνιακής αρχιτεκτονικής, με κλασικά στοιχεία, όπως ένα σιντριβάνι που χρησιμοποιούνταν για καθαρισμό, πριν μπει κάποιο άτομο στο σπίτι. Σημαντικά αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά του συγκροτήματος περιλαμβάνουν τη διαίρεση του σε ανδρωνίτες (σελαμλίκ) και γυναικωνίτες (χαρεμλίκ), καθώς και στους ανοιχτούς χώρους που βλέπουν στην αυλή και τον κήπο: στην είσοδο (χαγιάτ), τα μπαλκόνια (καμαρίγια) και λιακωτά, που βλέπουν στο δρόμο. Το εσωτερικό είναι εξοπλισμένο με ξύλινα τραπέζια (μιντέρ) και καθιστικά τοίχου (μουσανταράμ). Ένα άλλο μοναδικό χαρακτηριστικό είναι το σπα ενσωματωμένο σε αυτά δίπλα στον χωμάτινο φούρνο. Άλλα έπιπλα του σπιτιού, όπως η τραπεζαρία (σοφράς), τα στρώματα ύπνου, τα μικρά σκαμπό (πεσκούνο) και ο βραστήρας καφέ με κάρβουνο (μαγκάλι), είναι κινητά και μπορούν να ρυθμιστούν ανάλογα με τις ανάγκες.

Όπως εξήγησε η Ματζάρεβιτς, η Οικία Σβρζο βρίσκεται σε ένα κατοικημένο τμήμα της πόλης και είναι ένα από τα λίγα κτίσματα που διατηρούνται στην αρχική του μορφή. Όπως όλα τα σπίτια που χτίστηκαν εκείνη την περίοδο, περιβάλλεται από έναν ψηλό τοίχο που βλέπει στο δρόμο, σχεδιασμένο να κρύβει τον πλούτο των ιδιοκτητών εξωτερικά για λόγους ιδιωτικότητας και σεμνότητας. «Εκεί βρίσκεται η μεγαλύτερη σημασία του», τόνισε η Ματζάρεβιτς.

Το σπίτι επέζησε από τον Πρώτο και τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, καθώς και από τον πόλεμο στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Αν και έχει αντέξει και ανανεώθηκε σε διάφορες κοινωνικοπολιτικές εποχές, η διατήρηση αυτού του πολύτιμου εθνικού μνημείου είναι γεμάτη προκλήσεις.

Οι επισκέπτες μπορούν να επιθεωρήσουν τους ξεχωριστούς χώρους διαβίωσης ανδρών, γυναικών και υπηρετών. Φωτογραφία: Velija Hasanbegović, μέσω Balkan Diskurs, χρησιμοποιείται με άδεια

Η Ματζάρεβιτς εξηγεί:

Ovo je vrlo star objekat, građen tada pristupačnim materijalima, ćerpićem i ćeremidom, te s dosta drveta. Održavanje je jako teško i skupo, s obzirom da se radi i o nacionalnom spomeniku. Obnova mora zadržati izvorni izgled objekta i istovremeno produžiti njegov vijek trajanja.

Αυτό είναι ένα πολύ παλιό κτίριο, χτισμένο με τα υλικά που ήταν διαθέσιμα εκείνη την εποχή – τούβλα από πηλό, κεραμίδια στέγης και πολύ ξύλο. Η συντήρηση είναι πολύ δύσκολη και δαπανηρή, δεδομένου ότι είναι και εθνικό μνημείο. Η ανακαίνιση πρέπει να διατηρήσει την αρχική εμφάνιση του κτιρίου και ταυτόχρονα να παρατείνει τη διάρκεια ζωής του.

Η προστασία των υφασμάτων είναι ιδιαίτερα δύσκολη, καθώς αυτά εκτίθενται σε εξωτερικά στοιχεία στο μουσείο. Εναπόκειται σε εμάς, όπως επισημαίνει η Ματζάρεβιτς, να προστατεύσουμε επαρκώς τα υπάρχοντα χαρακτηριστικά και να αναζητούμε συνεχώς νέα αυθεντικά παραδείγματα.

Σήμερα, η Οικία Σβρζο είναι ένα από τα πιο δημοφιλή μουσεία στο Σεράγεβο και ένας σημαντικός τουριστικός προορισμός, που παρουσιάζει την πόλη με ιδιαίτερο πρίσμα. Επιπλέον, διαδραματίζει σημαντικό εκπαιδευτικό ρόλο, παρέχοντας την ευκαιρία σε φοιτητές αρχιτεκτονικής και τέχνης να εξερευνήσουν τα μοναδικά χαρακτηριστικά του, ενώ παράλληλα προσφέρει δημιουργικά και εκπαιδευτικά εργαστήρια για νεότερους επισκέπτες.

Το σπίτι χρησιμεύει επίσης ως χώρος για πολιτιστικές εκδηλώσεις, όπως προωθήσεις, συναυλίες και θεατρικές παραστάσεις. Παράλληλα, η υπαίθρια αυλή και οι χώροι του κήπου διατίθενται για ειδικές εκδηλώσεις, συμπεριλαμβανομένων γάμων και δεξιώσεων, με αυστηρή τήρηση των προϋποθέσεων διατήρησης των εκθεμάτων.