Η δημιουργικότητα είναι πολιτική: Πέντε μαθήματα από την υπόθεση του δημοσιογράφου στο Καζακστάν
Εικονογράφηση: Ντανιγιάρ Μουσίροφ. Χρησιμοποιείται κατόπιν αδείας.
Αυτό το άρθρο της Αϊσούλ Τοϊσιμπέκ δημοσιεύτηκε από το ειδησεογραφικό μέσο Vlast.kz στις 15 Απριλίου 2025. Η επιμελημμένη έκδοση του υλικού δημοσιεύεται στο Global Voices στο πλαίσιο συμφωνίας ΜΜΕ.
Στον ακτιβιστή Τεμιρλάν Γιένσεμπεκ δεν επιτράπηκε να παρευρεθεί στην ίδια του τη δίκη. Αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει κεντρικό αστείο στη σατιρική ιστοσελίδα του Γιένσεμπεκ, την Qaznews24, ωστόσο, δυστυχώς είναι αλήθεια.
Στις 11 Απριλίου στο Αλμάτι, ο δικαστής Μπεϊνεγκούλ Καϊσίνα έβγαλε την απόφαση για την υπόθεση του δημοσιογράφου και διαχειριστή της ιστοσελίδας σατιρικών ειδήσεων, η οποία ήταν: πέντε χρόνια περιορισμός της ελευθερίας του, απαγόρευση της άσκησης της δημοσιογραφικής και εκδοτικής του δραστηριότητας και άλλα. Στην μικρή αίθουσα, όπου επί τρεις ημέρες διεξαγόταν η σημαντική αυτή δικαστική διαδικασία, δεν έβρισκες θέση ούτε για τον κατηγορούμενο.
Η αρθρογράφος του Vlast.kz Αϊσούλ Τοϊσιμπέκ πέρασε τις δύο πρώτες ημέρες του δικαστηρίου έξω από το Δικαστικό Μέγαρο και στο άρθρο της αποφαίνεται σχετικά με τα μαθήματα, που αποκόμισε από αυτήν τη διαδικασία.
Μάθημα 1ο. Η δημιουργικότητα είναι πολιτική
«Το προσωπικό είναι πολιτικό» (The Personal is Political) αποτελεί ένα από τα πιο γνωστά σλόγκαν του φεμινιστικού κινήματος, το οποίο έγινε δημοφιλές τις δεκαετίες του '60 και του '70 στον 21ο αιώνα. Για δεκαετίες, αυτό το σλόγκαν ενέπνευσε δεκάδες και εκατοντάδες παραλλαγές. Αποτελεί σημαντική κληρονομιά στη μάχη για τα δικαιώματα των γυναικών, χωρίς την οποία θα ήταν δύσκολο να φανταστούμε το «διατομεακό φεμινισμό» και άλλα σύγχρονα κοινωνικά κινήματα. Θα το αναδιατυπώσω: «η δημιουργικότητα είναι πολιτική».
Η δημιουργικότητα είναι η ικανότητα να δημιουργείς κάτι καινούργιο, η ικανότητα να πηγαίνεις πέρα από τα πρότυπα και να κάνεις τολμηρές και λειτουργικές ιδέες πραγματικότητα. Το πώς ντυνόμαστε, το τι πιστεύουμε, το τι τρώμε το πρωί, η ηθική μας και οι κοινωνικοί κανόνες, όλα αυτά τα σκέφτηκε κάποτε ένας δημιουργικός άνθρωπος ή μία ομάδα ανθρώπων και εκατομμύρια τα υιοθέτησαν.
Η πράξη της δημιουργίας αποτελεί πάντα μία πρόκληση. Προς το θείο, το εγγενές, το τυχαίο, το παραδοσιακό. Χωρίς αυτήν δεν μπορεί να υπάρξει ανάπτυξη, διότι δημιουργώντας κάτι καινούργιο, αλλάζουμε τη ζωή. Πρόκειται συνήθως για αλλαγές, αδιόρατες στο μάτι, που αναπτύσσονται σιγά-σιγά, όπως οι μικροσκοπικοί σπόροι στο χώμα. Και έτσι όπως ακριβώς, αυτοί τα σπόροι είναι ικανοί να αλλάξουν το τοπίο, και οι δημιουργοί μακροπρόθεσμα αλλάζουν την χώρα. Άλλωστε κάτι με τόση επιρροή μπορεί να βρίσκεται εκτός πολιτικής;
Η δημιουργικότητα σε μία απομακρυσμένη περιοχή (κοινότητα), αποτελεί πολιτική. Άλλοτε περισσότερο, άλλοτε λιγότερο ριζοσπαστικά, αλλά πάντα τολμηρά και ειλικρινά, ο 29χρονος Τεμιρλάν Γιένσεμπεκ μερικά χρόνια νωρίτερα βρήκε έναν δημιουργικό τρόπο να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα στο Καζακστάν. Το σατιρικό περιεχόμενο, το οποίο άρχισε να δημοσιεύει μερικά χρόνια νωρίτερα, πέτυχε ξεκάθαρα τον σκοπό του. Ο λογαριασμός του Qaznews24 έχει 75.000 ακολούθους. Η αντίδραση της κυβέρνησης; Η απομόνωση. Ο Τεμιρλάν συνελήφθη στις 17 Ιανουαρίου 2025, προφυλακίστηκε, ενώ η δίκη διεξάχθηκε σε απομακρυσμένη περιοχή χωρίς δικαίωμα απευθείας μετάδοσης και χωρίς την ελεύθερη παρουσία ακροατηρίου.
Στο νεαρό απαγγέλθηκε κατηγορία για «υποκίνηση διεθνοτικής διαμάχης», σύμφωνα με το άρθρο 174 του Ποινικού Κώδικα του Καζακστάν.
Ο Τεμιρλάν Γιένσεμπεκ στο δικαστήριο. Φωτογραφία: Όλγα Λογκίνοβα
Μάθημα 2ο. Η οικογένεια αποτελεί πηγή δύναμης
Ο πατέρας του Τεμιρλάν, Μαράτ Τουργκιμπάι, από την αρχή υποστήριζε το γιο του και ήταν ανοιχτός με το κοινό. Εκτός από αυτό, έγινε δημόσιος συνήγορος υπεράσπισης του Τεμιρλάν και μαζί με τη δικηγόρο του Τεμιρλάν, Ζανάρ Μπαλγκαμπάγιεβα, κατέθεσε στη δικαστήριο, ενώ στον ίδιο τον Γιένσεμπεκ δεν του επιτράπηκε καν να παρευρεθεί στη διαδικασία.
Εκτός της αίθουσας, στην οποία εξεταζόταν η υπόθεση, υπέρ του Τεμιρλάν μάχοταν και μάχεται η αρραβωνιαστικιά του, Μαρία Κόντσεβα. Στις 10 Απριλίου, η αστυνομία συνέλαβε την ίδια και άλλους ακτιβιστές και τους επέβαλε πρόστιμο.
Κανείς δεν πρέπει να αντιμετωπίζει μόνος του τη δικαιοσύνη του Καζακστάν. Η κοινότητα του Τεμιρλάν μας έδειξε το παράδειγμα, πως να μην το επιτρέπουμε αυτό.
Μάθημα 3ο. Φίλοι και σύντροφοι θα έρθουν για βοήθεια
Η υπόθεση του Τεμιρλάν Γιένσεμπεκ δεν είναι η μοναδική πολιτική δίωξη στο Καζακστάν, ωστόσο αυτό που την ξεχωρίζει σε σχέση με τις υπόλοιπες υποθέσεις είναι ότι υπάρχει οργανωμένο δίκτυο υποστήριξης. Οι συμμετέχουσες και οι συμμετέχοντες του κινήματος Οϊάν, Καζακστάν (Oyan, Qazaqstan) μαζί με την ιστοσελίδα-πρακτορείο σατιρικών ειδήσεων Qaznews24, από τις 17 Ιανουαρίου 2025, διεξήγαγαν ενημερωτική και δημόσια εκστρατεία για την υποστήριξη του Γιένσεμπεκ. Πέντε άτομα, αμέσως μετά από τη σύλληψή του, προχώρησαν σε ατομικές διαδηλώσεις.
Κατά τη διάρκεια τριών μηνών, όσο ο Τεμιρλάν Γιένσεμπεκ περίμενε την ολοκλήρωση της έρευνας, φίλοι και φίλες τού έγραφαν γράμματα, του πήγαιναν τροφή και πράγματα στο κρατητήριο και πήγαιναν στο δικαστήριο για να παρακολουθούν προσωπικά τη διαδικασία.
Μάθημα 4ο. Η απήχηση έχει αξία
Στις πολιτικά υποκινούμενες δικαστικές διαδικασίες δεν είναι μόνο η διαδικασία σημαντική, αλλά και η προσοχή που της δίνεται. Η απουσία απευθείας μετάδοσης, η άρνηση της διασφάλισης ότι ο Τεμιρλάν θα παρευρισκόταν στο δικαστήριο, η άρνηση της πρόβασης ακροατηρίου στη διαδικασία, όλα αυτά ήταν προσπάθειες να εξαλείψουν τον Τεμιρλάν και την υπόθεσή του από τη δημοσιότητα και να θάψουν την ιστορία του στην ειδησεογραφική ροή της καθημερινότητας.
Η δημόσια προσοχή αποτελεί ένα από τα λίγα μέσα, το οποίο παραμένει ακόμη στη διάθεση των πολιτών, όταν δικαστήρια, ανακριτές και αστυνομία δρουν ως ενιαίος κατασταλτικός μηχανισμός.
Σύντροφοι και συντρόφισσες του Τεμιρλάν διοργανώνουν πράξη διαμαρτυρίας έξω από το Δικαστικό Μέγαρο. Φωτογραφία από την Όλγα Λογκίνοβα, η οποία χρησιμοποιείται κατόπιν αδείας.
Εάν η υπόθεση λάβει εκτεταμένη δημοσιότητα και την προσοχή της κοινωνίας, τότε το σύστημα πρέπει να λάβει υπόψη τo δημόσιο αίσθημα. Αυτό δεν κάνει αυτόματα το δικαστήριο δίκαιο, ωστόσο μπορεί να έχει επίδραση στην πορεία της διαδικασίας. Ακόμη και αν η απόφαση είναι καταδικαστική, η δημόσια πίεση μπορεί να έχει επίδραση στη διάρκεια, στις συνθήκες κράτησης, στην πορεία της έφεσης.
Για αυτόν το λόγο, η απήχηση αποτελεί ακόμη έναν τρόπο προστασίας, ατελή, αλλά ουσιαστικό. Λαμβάνονται υπόψη τα πάντα: τα likes, τα σχόλια, οι αναδημοσιεύσεις, οι αναρτήσεις, οι κοινοποιήσεις, οι διαμαρτυρίες, οι δηλώσεις. Διατηρώντας την προσοχή στη διαδικασία, η κοινή γνώμη λέει στο σύστημα: «Βλέπουμε και καταλαβαίνουμε».
Η απόφαση του δικαστή Καϊσίνα να επισπεύσει τη δικαστική διαδικασία οφείλεται προφανώς στην προσπάθεια να εμποδίσει τους συντρόφους του Τεμιρλάν να οργανωθούν, το οποίο επισημαίνει τη σημασία της συμμετοχής της κοινωνίας.
Η δικηγόρος Ζανάρ Μπαλγκαμπάγιεβα. Φωτογραφία από την Όλγα Λογκίνοβα. η οποία χρησιμοποιείται κατόπιν αδείας.
Μάθημα 5ο. Είναι φυσιολογικό να φοβάσαι, μη φυσιολογικό είναι να παραμένεις αδρανής
Κατά τη διάρκεια της συζήτησης, ο Τεμιρλάν απευθύνθηκε στο δικαστήριο λέγοντας ότι η ποινική δίωξη της στάσης του αποτελεί απειλή για τη δημοσιογραφία στο Καζακστάν. «Εάν λάβετε εναντίον μου αυτούς τους περιορισμούς, τότε οι συνάδελφοί μου δημοσιογράφοι, δυστυχώς, θα φοβούνται να ασκήσουν την επαγγελματική τους δραστηριότητα».
Αυτό το δικαστήριο δεν αποτελεί μόνο μία υπόθεση ενάντια στον Τεμιρλάν. Είναι η σύγκρουση δύο αξιακών συστημάτων. Η μία πλευρά αντιπροσωπεύει ένα σύστημα, που βασίζεται στην ανθρώπινη ζωή, στην ελευθερία και στην αξιοπρέπεια. Η άλλη πλευρά αντιπροσωπεύει ένα σύστημα, μέσα στο οποίο ο άνθρωπος είναι απλώς ένα εργαλείο μίας χρήσης. Αυτή η απόφαση δεν αφορά μόνο στην ανεξαρτησία της δημοσιογραφίας στο Καζακστάν, αλλά και στην ελευθερία έκφρασης και δημιουργίας.
Τώρα είναι η στιγμή να προσδιορίσουμε, σε ποιο σύστημα θέλουμε να ανήκουμε.
Και προτού να κάνουμε την επιλογή μας, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι στο σύστημα, όπου η ζωή του ανθρώπου δεν εκτιμάται, δεν υπάρχουν ασφαλή θέματα ούτε προθεσμία παραγραφής.
Ακόμη και αν τώρα η δουλειά σας δεν ενοχλεί τις Αρχές, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν βρίσκεται σε κίνδυνο.
Η (επιμελητική τέχνη, όπου οι καλλιτέχνες πρέπει να κάνουν αυτολογοκρισία, αποτελεί ένα είδος πνευματικού θανάτου. Σε τέτοιες συνθήκες, η κουλτούρα οδεύει προς την παρακμή, ενώ το ακροατήριο καθίσταται φτωχότερο τόσο συναισθηματικά όσο και υλικά.
Αυτό το άρθρο αποτελεί κομμάτι της Γέφυρας, που φιλοξενεί πρωτότυπη γραφή, απόψεις, σχολιασμούς και έρευνα μέσα από τη μοναδική οπτική γωνία της κοινότητας του Global Voices. · Όλα τα άρθρα
Αυτό το άρθρο προέρχεται από το GV Advocacy, ένα έργο του Global Voices με δική του ιστοσελίδα, που υπερασπίζεται την ελεύθερη έκφραση και πολεμά την διαδικτυακή λογοκρισία. · Όλα τα άρθρα
