Εικόνες των δημοσιογράφων της Abzas Media που χρησιμοποιούνται με άδεια. Παρουσιάζεται μια εικόνα τους με φόντο το λογότυπο της Abzas, που δημιουργήθηκε από την Arzu Geybullayeva χρησιμοποιώντας το Canva Pro.

Στις 20 Ιουνίου, το Δικαστήριο του Μπακού για Σοβαρά Εγκλήματα επέβαλε ποινές σε βασικά μέλη του ανεξάρτητου ειδησεογραφικού πρακτορείου – και συνεργάτη περιεχομένου του Global Voices –  Abzas Media στοχοποιώντας δημοσιογράφους, που έχουν καλύψει θέματα διαφθοράς, κοινωνικής αδικίας και καθημερινών προβλημάτων των πολιτών του Αζερμπαϊτζάν.

Μέλη της ομάδας του Abzas, καθώς και δύο από τους συνεργάτες του μέσου, οι οποίοι βρίσκονται όλοι προφυλακισμένοι από τον Νοέμβριο του 2023, καταδικάστηκαν σε πολυετείς ποινές φυλάκισης.

Ποινές φυλάκισης εννέα ετών επιβλήθηκαν στον Διευθυντή Ούλβι Χασανλί και στην αρχισυντάκτρια Σεβίντς Βαγκιφγκίζι, καθώς και στον ανεξάρτητο ερευνητή δημοσιογράφο Χαφίζ Μπαμπαλί και στον ανεξάρτητο οικονομολόγο Φαρίντ Μεχραλιζαντέχ. Οι δημοσιογράφοι Ναργκίζ Αμπσαλάμοβα και Ελνάρα Γκασίμοβα καταδικάστηκαν σε οκταετείς ποινές, ενώ ο αναπληρωτής διευθυντής Μαχαμάντ Κεκάλοβ καταδικάστηκε σε επτάμισι χρόνια φυλάκισης.

Η ιστορία των συλλήψεων

Τον Νοέμβριο του 2023, το κράτος του Αζερμπαϊτζάν στοχοποίησε την Abzas Media και συνέλαβε τους δημοσιογράφους της με ψευδείς κατηγορίες διαφθοράς. Γνωστό για τις ατρόμητες έρευνες του για διαφθορά, που καλύπτουν τα πάντα, από συμφωνίες ακινήτων που συνδέονται με την κυβέρνηση έως διαφθορά, που συνδέεται με την προεδρική οικογένεια, το μέσο δέχτηκε ξαφνικά έφοδο, όταν οι Αρχές έκαναν έφοδο στα γραφεία του, ισχυριζόμενες κατηγορίες για λαθρεμπόριο βάσει του άρθρου 206.3.2 του Ποινικού Κώδικα της χώρας.

Οι συλλήψεις των δημοσιογράφων πραγματοποιήθηκαν λίγους μήνες πριν από τις πρόωρες προεδρικές εκλογές της 8ης Φεβρουαρίου 2024, στις οποίες ο νυν πρόεδρος, Ιλχάμ Αλίγιεφ, εξασφάλισε άλλη μια επταετή θητεία, δεδομένης της σχεδόν παντελούς απουσίας νόμιμης πολιτικής αντιπολίτευσης.

Τους μήνες που ακολούθησαν τις συλλήψεις, υπήρξε διεθνής καταδίκη, καθώς και νομικές προσπάθειες για την απελευθέρωσή τους υπό κατ’ οίκον περιορισμό, ένα αίτημα που απορρίφθηκε.

Κατά τη διάρκεια της κράτησής τους, η Βαγκιφγκίζι, η Αμπσαλάμοβα και η Γκασίμοβα ανέφεραν ότι υπέστησαν διάφορες μορφές κακομεταχείρισης, συμπεριλαμβανομένης σωματικής επίθεσης από το προσωπικό της φυλακής. Επίσης, μίλησαν σε συγγενείς και δικηγόρους τους για απειλές, προσβολές και ξυλοδαρμούς μέσα στο κέντρο κράτησης: όχι μόνο εναντίον τους, αλλά και εναντίον άλλων κρατουμένων.

Όταν δεν ελήφθησαν μέτρα για τη διερεύνηση της κακοποίησης, η ομάδα της Abzas Media ανακοίνωσε ότι δεν θα παρευρισκόταν πλέον στις ακροάσεις.

Μέχρι το καλοκαίρι του 2024, ο εισαγγελέας είχε κλιμακώσει τις κατηγορίες, ώστε να περιλαμβάνουν παράνομες επιχειρηματικές δραστηριότητες, ξέπλυμα χρήματος και φοροδιαφυγή, κατηγορίες που θα μπορούσαν να επιφέρουν ποινές φυλάκισης έως και 12 ετών.

Η διεθνής κοινότητα εναντίον των ισχυρισμών του Αζερμπαϊτζάν

Τοπικές και παγκόσμιες οργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ελευθερία του Τύπου έχουν καταδικάσει τόσο τις συλλήψεις όσο και την πρόσφατη καταδίκη ως πολιτικά υποκινούμενα αντίποινα κατά της θαρραλέας ερευνητικής δημοσιογραφίας.

Εν τω μεταξύ, οι Αρχές του Αζερμπαϊτζάν διατήρησαν την εξωτερική τους αφήγηση: αυτές οι φυλακίσεις ήταν νόμιμες τιμωρίες για εγκληματική συμπεριφορά, όχι λογοκρισία της διαφωνίας. Η πιο διαβόητη από αυτές τις δηλώσεις ήρθε όταν ο Πρόεδρος Ιλχάμ Αλίγιεφ, απαντώντας σε ερωτήσεις κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου στη Γερμανία ενόψει της COP29, απάντησε ότι ορισμένοι εκπρόσωποι των ΜΜΕ, «που λαμβάνουν παράνομα χρηματοδότηση από το εξωτερικό», συνελήφθησαν στο πλαίσιο του νόμου και ότι «δεν υπάρχει λογοκρισία» στο Αζερμπαϊτζάν.

Σύμφωνα με την επίσημη αφήγηση από την έναρξη των συλλήψεων, τα ΜΜΕ που συνδέονται με την κυβέρνηση έχουν παρουσιάσει όλους τους συλληφθέντες δημοσιογράφους, ακτιβιστές της κοινωνίας των πολιτών και υπερασπιστές των δικαιωμάτων ως εγκληματίες στα ρεπορτάζ τους.

Ατομικές δηλώσεις, ένα μήνυμα

Στις 20 Ιουνίου 2025, κατά την τελευταία ακροαματική διαδικασία των δημοσιογράφων, ο καθένας από αυτούς έκανε ισχυρές δηλώσεις. Λέγοντας ότι «δεν μετανιώνει για τη σύλληψή του», ο Χασανλί θρήνησε την απώλεια «ελευθερίας στο όνομα της ελευθερίας του λόγου και της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας»:

Ο Ιλχάμ Αλίγιεφ μπορεί να είναι σε θέση να μας αφαιρέσει τη σωματική μας ελευθερία, αλλά δεν μπορεί να μας αφαιρέσει τις σκέψεις μας, την ελευθερία της έκφρασης ή τη φωνή μας. Κάθε φορά που γράφουμε για ένα θέμα, νιώθουμε μια βαθιά αίσθηση σκοπού. Μας δίνει ηθική ικανοποίηση και την πεποίθηση ότι μπορεί να έχουμε παίξει έναν μικρό ρόλο στην επίλυση ενός μεγαλύτερου προβλήματος. Γι’ αυτό, είμαστε ευγνώμονες στο επάγγελμά μας.

Η αρχισυντάκτρια Βαγκιφγκίζι συμφώνησε με τον διευθυντή της λέγοντας:

Τα αρχεία της έρευνας υποστηρίζουν ότι η επιχείρηση εναντίον της ομάδας Abzas Media ξεκίνησε με βάση πληροφορίες από «αξιόπιστη πηγή». Αλλά ποια είναι αυτή η «αξιόπιστη πηγή»; Οι ανακριτικές Αρχές και το δικαστήριο αρνήθηκαν να μας πουν. Αλλά ξέρουμε. Αυτή η «αξιόπιστη πηγή» είναι ο Πρόεδρος Ιλχάμ Αλίγιεφ, επειδή οι υποθέσεις διαφθοράς που ερευνήσαμε έφτασαν σε αυτόν και στον στενό κύκλο του.

Ο δημοσιογράφος Μαχαμάντ Κεκάλοβ πρόσθεσε:

Σήμερα, κάνω δώρο το «1984» του Τζορτζ Όργουελ στους δικαστές και τους εισαγγελείς. Μην ανησυχείτε, δεν εισήχθη λαθραία. Ο αδερφός μου το αγόρασε νόμιμα. Διαβάστε το και θα δείτε ακριβώς τι ζούμε. Όσο για τα «τελευταία μου λόγια», τα τελευταία μου λόγια έρχονται μόνο με τον θάνατο. Αυτά δεν είναι ακόμα δικά μου.

Η Αμπσαλάμοβα, η συνάδελφός του, ξέσπασε σε γέλια:

Ο δικαστής Ρασίμ Σαντίχοφ είπε κάποτε κατά τη διάρκεια μιας ακρόασης: «Γελάστε όσο θέλετε – θα δούμε ποιος θα γελάσει τελευταίος». Λοιπόν, σήμερα είναι το τέλος κι όμως εμείς ακόμα γελάμε. Αυτό είναι το μόνο που μπορεί να κάνει κανείς, όταν έχει να αντιμετωπίσει τέτοιους δικαστές. Σε αυτή την ηλικία, δεν μπορούν καν να πουν την αλήθεια και, όταν νέοι σαν εμάς το κάνουν, τους λούζει κρύος ιδρώτας. Το να τους βλέπουμε να καταρρέουν μας κάνει να γελάμε.

Σαν αληθινή δημοσιογράφος, η Γκασίμοβα πρόσθεσε:

Οι εντολές που λαμβάνετε αντιμετωπίζονται σαν εντολές και, αντί να επιλέξετε την ανεξαρτησία, υποκύπτετε στην παρανομία. Αυτό δεν σας διαφέρει από εκείνους που δίνουν τις εντολές. Μην λέτε λοιπόν «απλώς ακολουθούσα εντολές» και προσπαθείτε να καθησυχάσετε τη συνείδησή σας. Αυτή η δικαιολογία δεν ευσταθεί.

Ο συνεργάτης του Radio Free Europe και οικονομολόγος Φαρίντ Μεχραλιζαντέχ, εν τω μεταξύ, ήταν αποφασιστικός:

Θα μπορούσαν να μας καταδικάσουν σε ισόβια κάθειρξη, αν ήθελαν. Θα μπορούσαν να αλλάξουν τον ποινικό κώδικα και να επαναφέρουν τη θανατική ποινή, να μας στείλουν στην αγχόνη. Γιατί σε χώρες όπου το κράτος δικαίου και η δικαστική ανεξαρτησία δεν σημαίνουν τίποτα, οι δίκες είναι απλώς ένα ακόμη μέρος του ψεύτικου χαμόγελου μιας αυταρχικής κυβέρνησης. Αλλά η αλήθεια δεν μπορεί να είναι μερική. Η αλήθεια είναι μία και η αλήθεια είναι ότι δεν έχω διαπράξει κανένα έγκλημα. Αργά ή γρήγορα, θα αθωωθούμε από τον νόμο.

Αφού οι κατηγορούμενοι είπαν την άποψή τους, οι δικαστές έφυγαν από την αίθουσα του δικαστηρίου για να συσκεφθούν. Όταν επέστρεψαν και διάβασαν την ετυμηγορία, όλοι οι κατηγορούμενοι γύρισαν την πλάτη τους στους δικαστές και κράτησαν αφίσες, που απεικόνιζαν τις έρευνες για διαφθορά σε βάρος μελών της οικογένειας του Προέδρου Ιλχάμ Αλίγιεφ.

Καθώς ακουγόταν η ετυμηγορία, η ομάδα απήγγειλε ένα ποίημα του Αζέρου συγγραφέα Αλί μπέη Χουσεΐνζαντε:

Στην άκρη των χειλιών μου
βρίσκεται η απέραντη αλήθεια.
Ούτε με άφησαν να μιλήσω
ούτε μου έκοψαν τη γλώσσα.

Ξέρετε, ω ανόητοι,
τι έχετε κάνει σε αυτή τη γη;
Δεν αφήνετε κανέναν να ησυχάσει,
δεν αφήνετε κανέναν να ξυπνήσει.

Η πένα μου δεν κατάφερε να ξυπνήσει
Αυτόν τον Τούρκο και τον ξένο.
Δεν με άφησαν να γράψω
ούτε μου έσπασαν την πένα.