Φωτογραφία ευγενική προσφορά του Joseph Daher.

Πανεπιστήμια σε όλη την Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική βρίσκονται ολοένα και περισσότερο στο στόχαστρο για τον τρόπο που αντιμετωπίζουν ακαδημαϊκούς, που μιλούν κατά των ισραηλινών πολιτικών και εκφράζουν αλληλεγγύη με την Παλαιστίνη. Η περίπτωση του Joseph Daher, ενός Ελβετοσύριου ακαδημαϊκού στο Πανεπιστήμιο της Λωζάνης, είναι ένα τέτοιο παράδειγμα. 

Ο Daher, ένας ακαδημαϊκός που ειδικεύεται στην πολιτική της Δυτικής Ασίας, βρέθηκε στο επίκεντρο της διαμάχης, όταν το συμβόλαιό του ξαφνικά δεν ανανεώθηκε μετά από έρευνα σχετικά με τις δραστηριότητές του, που σχετίζονται με την αλληλεγγύη προς την Παλαιστίνη. 

Η απόλυσή του εγείρει ερωτήματα σχετικά με την ακαδημαϊκή ελευθερία και την αυξανόμενη ευαλωτότητα των ακαδημαϊκών, που συμμετέχουν σε πολιτικό διάλογο, ιδίως όταν αυτός περιλαμβάνει κριτική κατά του Ισραήλ εν μέσω ενός αυξανόμενου μοτίβου, όπου τα πανεπιστήμια υποκύπτουν σε εξωτερικές πιέσεις είτε από κυβερνήσεις, ΜΜΕ είτε από δωρητές, που οδηγεί σε λογοκρισία και καταστολή επικριτικών φωνών. 

Σε αυτή τη συνέντευξη, ο Daher μοιράζεται την εμπειρία του περιγράφοντας λεπτομερώς τα γεγονότα, που οδήγησαν στην απόλυσή του, και τις ευρύτερες επιπτώσεις για την ακαδημαϊκή ελευθερία στην Ευρώπη.

Walid El Houri (WH): Μπορείτε να μας εξηγήσετε τα γεγονότα που οδήγησαν στη μη ανανέωση του συμβολαίου σας;

Joseph Daher (JD): Έλαβα τα αποτελέσματα της έρευνας, που ξεκίνησε το πανεπιστήμιο, την επόμενη μέρα από την επιστροφή μου από τη Συρία. Δεν είχα επιστρέψει εδώ και 14 χρόνια. Και όταν άκουσα τα αποτελέσματα, κατάλαβα αμέσως ότι ήθελαν να με διώξουν την επόμενη μέρα.

Όλα ξεκίνησαν με τον γενοκτονικό πόλεμο στη Γάζα. Συμμετείχα σε προσπάθειες αλληλεγγύης προς την Παλαιστίνη βοηθώντας φοιτητές και φοιτήτριες να οργανωθούν και συμμετέχοντας σε συνέδρια και κινητοποιήσεις. Τον Μάρτιο, κατατέθηκε εσωτερική καταγγελία εναντίον μου αμφισβητώντας την ακαδημαϊκή μου εμπειρία για να μιλήσω για την Παλαιστίνη. Συνάδελφοί μου με υπερασπίστηκαν επικαλούμενοι τα δύο διδακτορικά μου και το ερευνητικό μου υπόβαθρο.

Αργότερα, κατά τη διάρκεια μιας φοιτητικής διαμαρτυρίας, δάνεισα την κάρτα πρόσβασής μου στο πανεπιστήμιο σε έναν φοιτητή για να ξεκουραστεί και να προσευχηθεί. Αν και αρχικά δεν ήταν πρόβλημα, μήνες αργότερα, το πανεπιστήμιο τη χρησιμοποίησε για να ξεκινήσει έρευνα αναθέτοντάς την σε μια ιδιωτική δικηγορική εταιρεία. Παρά το γεγονός ότι πολλοί καθηγητές δάνειζαν τις κάρτες τους ως συνήθη πρακτική, επιδίωξαν επιθετικά την συνέχιση της υπόθεσής μου. Τον Νοέμβριο, απαίτησαν λεπτομέρειες σχετικά με τις εξωτερικές μου συμβάσεις. Συμμορφώθηκα, αλλά δεν έλαβα απάντηση.

Τον Δεκέμβριο, αντιμετώπισα μια τετράωρη ανάκριση. Μάλιστα, προσπάθησαν να χρησιμοποιήσουν εναντίον μου μια ανάρτηση στο Facebook του Ιησού να φοράει κεφίγια, προκειμένου να παρατείνουν την έρευνα, αλλά στη συνέχεια την σταμάτησαν. Στις 17 Ιανουαρίου, ενημερώθηκα για τα αποτελέσματα της έρευνας. Τα ευρήματα της υπόθεσης βασίστηκαν κυρίως σε μία ψευδή μαρτυρία, ενώ άλλες αγνοήθηκαν. Κάναμε έφεση, αλλά την επόμενη μέρα την απέρριψαν. Στις 31 Ιανουαρίου, με έκριναν υπαίτιο, αλλά επέλεξαν να μην με τιμωρήσουν. Αντ’ αυτού, απλώς αρνήθηκαν να ανανεώσουν το ήδη υπογεγραμμένο συμβόλαιό μου για το επόμενο εξάμηνο.

WH: Έχει λάβει το πανεπιστήμιο κάποια επιπλέον μέτρα;

JD: Το πανεπιστήμιο έχει την υποχρέωση να προστατεύει τους υπαλλήλους του από δημόσιες επιθέσεις.

Ήμουν ήδη υπό επίθεση λόγω της θέσης μου για την Παλαιστίνη, με εκστρατείες εναντίον μου στα δεξιά ΜΜΕ. Ακόμη και ένας τοπικός βουλευτής στο καντόνι μου ζήτησε δημόσια την απόλυσή μου.

Σε προηγούμενες περιπτώσεις, όταν καθηγητές που συμμετείχαν σε ακτιβισμό για το κλίμα έγιναν στόχος δεξιών ΜΜΕ, το πανεπιστήμιο τους υπερασπίστηκε. Δικαίως! Είπαν: «Αυτοί οι καθηγητές είναι ειδικοί στον τομέα τους. Δεν μπορούν επομένως να χαρακτηριστούν μόνο ως ακτιβιστές, είναι επιστημονικοί εμπειρογνώμονες».

Αλλά στην περίπτωσή μου, δημοσιεύθηκαν αρκετά δυσφημιστικά άρθρα εναντίον μου — συμπεριλαμβανομένων κατηγοριών ότι είμαι αντισημίτης ή «δεν είμαι πραγματικός καθηγητής» — και το πανεπιστήμιο κλήθηκε να σχολιάσει. Και απάντησαν: «Ουδέν σχόλιο».

Αυτή, λοιπόν, είναι μια άλλη διάσταση σε όλη αυτή την υπόθεση.

WH: Πιστεύετε ότι αυτή η καταστολή συνδέεται με την άνοδο της δεξιάς ή μήπως υπάρχει κάτι βαθύτερο;

JD: Η καταστολή δεν προέρχεται μόνο από την ακροδεξιά. Βλέπουμε αυτό που αποκαλώ «νεοφιλελεύθερο αυταρχισμό». Ηγέτες όπως ο Μακρόν, ο Μπάιντεν και άλλοι που, αν και δεν ανήκουν στην ακροδεξιά, έχουν επίσης επιδείξει εξαιρετική καταστολή απέναντι στα κινήματα διαμαρτυρίας.

Αν κοιτάξετε τον τρόπο με τον οποίο χειρίστηκαν τις διαμαρτυρίες του κινήματος Οι Ζωές των Μαύρων Μετράνε, για παράδειγμα, ή πιο πρόσφατα, το κίνημα αλληλεγγύης προς την Παλαιστίνη, είναι σαφές ότι δεν πρόκειται απλώς για ένα δεξιό φαινόμενο.

Αφορά τη φίμωση της διαφωνίας και τον έλεγχο των αφηγήσεων.

Ας μην ξεχνάμε ότι μια από τις πρώτες περιπτώσεις απαγόρευσης διαδηλώσεων υπέρ της Παλαιστίνης στην Ευρώπη ήταν στη Γαλλία το 2014, κατά τη διάρκεια ενός από τους πολέμους στη Γάζα, και τότε ήταν «σοσιαλιστική» η κυβέρνηση.

Πιστεύω ότι συνδέεται περισσότερο με ένα ευρύτερο παγκόσμιο πλαίσιο. Από την οικονομική κρίση του 2008, υπάρχει αυξανόμενη δυσαρέσκεια για το οικονομικό και πολιτικό σύστημα. Δυστυχώς, όμως, η αριστερά δεν μπόρεσε να οργανωθεί αποτελεσματικά ή να παρουσιαστεί ως βιώσιμη εναλλακτική λύση. Ως αποτέλεσμα, η πολιτική σκηνή κυριαρχείται ολοένα και περισσότερο από δύο δυνάμεις: τον νεοφιλελεύθερο αυταρχισμό – προσωπικότητες όπως Μακρόν και Μπάιντεν – και την ακροδεξιά.

Αυτή είναι μια παγκόσμια τάση, που συνδέεται με τον καπιταλισμό σε κρίση, μια κρίση δημοκρατικών δικαιωμάτων και μια ευρύτερη υποχώρηση των ελευθεριών.

Και η Παλαιστίνη παίζει βασικό ρόλο σε αυτή την καταστολή. Έχει χρησιμοποιηθεί ως όπλο για την αποδόμηση οποιασδήποτε κατασκευής μιας αριστερής εναλλακτικής λύσης.

WH: Ποιοι είναι οι κίνδυνοι όσον αφορά τον ρόλο του ακαδημαϊκού χώρου και των πανεπιστημίων; 

JD: Όπως γνωρίζετε, ο ακαδημαϊκός χώρος δεν είναι ουδέτερος χώρος. Υπήρξε πάντα πεδίο αγώνα καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας.

Τα ακαδημαϊκά ιδρύματα αντικατοπτρίζουν τους ευρύτερους πολιτικούς και κοινωνικούς αγώνες, που λαμβάνουν χώρα στην κοινωνία. Αν εξετάσετε πώς αμφισβητήθηκαν κυρίαρχα ακαδημαϊκά παραδείγματα — όπως ο Οριενταλισμός — δεν συνέβη μεμονωμένα. Η οριενταλιστική ακαδημαϊκή δραστηριότητα αμφισβητήθηκε κυρίως από κινήματα όπως η Ρωσική Επανάσταση και οι αγώνες αποαποικιοποίησης, τα οποία με τη σειρά τους αναδιαμόρφωσαν τον ακαδημαϊκό λόγο. Ομοίως, το κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα βρήκε επίσης έκφραση στον ακαδημαϊκό χώρο.

Σήμερα, γινόμαστε μάρτυρες ενός άλλου μετώπου σε αυτόν τον αγώνα — ενάντια σε διανοούμενους, ακαδημαϊκούς, φοιτητές και καλλιτέχνες, που υψώνουν τη φωνή τους για την Παλαιστίνη.

Ταυτόχρονα, ο ακαδημαϊκός κόσμος δέχεται επιθέσεις από πολλαπλές κατευθύνσεις. Από τη μία πλευρά, βλέπουμε την αυξανόμενη ιδιωτικοποίηση των πανεπιστημίων, η οποία τα ωθεί να δίνουν προτεραιότητα σε τομείς, που παράγουν έσοδα, συχνά εις βάρος των κρίσιμων κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών. Από την άλλη πλευρά, βλέπουμε άμεσες επιθέσεις στα δημοκρατικά δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένης της ακαδημαϊκής ελευθερίας.

Ναι, λοιπόν, ο ακαδημαϊκός χώρος αποτελεί πεδίο μάχης — όπως και άλλοι τομείς της κοινωνίας. Και αυτό είναι επικίνδυνο, επειδή πιστεύω ότι ο πρωταρχικός ρόλος των ακαδημαϊκών θα πρέπει να είναι η ανάπτυξη κριτικής γνώσης, η κριτική της κοινωνίας με σκοπό τη βελτίωσή της, η υπεράσπιση των δημοκρατικών και κοινωνικών δικαιωμάτων.

Ακόμη και οι χάρτες των πανεπιστημίων αντικατοπτρίζουν αυτήν την αποστολή. Γι’ αυτό επικρίνω αυτά τα ιδρύματα – δεν τηρούν καν τις δικές τους αρχές. Πολλά πανεπιστήμια έχουν ρητές δεσμεύσεις για ακαδημαϊκή συμμετοχή και ελευθερία, ωστόσο ποινικοποιούν και καταστέλλουν ακαδημαϊκούς, των οποίων οι θέσεις, όπως η δική μου, βασίζονται άμεσα στην έρευνα και την επιστημονική εξειδίκευση.

Αυτό αποτελεί ένα εξαιρετικά επικίνδυνο προηγούμενο για το μέλλον των πανεπιστημίων και την παραγωγή κριτικής γνώσης, που θα πρέπει να μεταδοθεί στο φοιτητικό κοινό και στην κοινωνία γενικότερα.

JD: Νομίζω ότι υπάρχουν πολλές θεσμικές δικλείδες ασφαλείας, που θα μπορούσαν να τεθούν σε εφαρμογή για την αποτροπή τέτοιου είδους καταστάσεων.

Αλλά οι θεσμικές προστασίες από μόνες τους δεν επαρκούν. Γι’ αυτό, πριν από λίγους μήνες, αρχίσαμε να οργανωνόμαστε εντός του πανεπιστημίου.

Οι καθηγητές ξεκίνησαν έναν σύλλογο — παράλληλα με το συνδικάτο — όχι μόνο για να υπερασπιστούν τα ατομικά μας δικαιώματα, αλλά και για να υποστηρίξουν συναδέλφους που αντιμετωπίζουν παρόμοια καταστολή. Εκδώσαμε δηλώσεις αλληλεγγύης, όχι μόνο για την Παλαιστίνη αλλά και για άλλες περιπτώσεις.

Έτσι, εκτός από τους επίσημους νομικούς μηχανισμούς, χρειαζόμαστε συλλογική οργάνωση. Οι καθηγητές πρέπει να κινητοποιηθούν στο πλαίσιο των συνδικάτων, να συνεργαστούν με τους φοιτητές και να χτίσουν ισχυρά δίκτυα αλληλεγγύης για να αντισταθούν σε αυτά τα κατασταλτικά μέτρα.

Ταυτόχρονα, πρέπει να αμφισβητήσουμε τους θεσμούς, που συνεχίζουν να συνεργάζονται με ισραηλινά πανεπιστήμια, που παραβιάζουν δημοκρατικά δικαιώματα — όπως ακριβώς θα αντιτασσόμασταν σε συνεργασίες με θεσμούς, που εμπλέκονται σε παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε άλλες χώρες. Δεν «εξαιρούμε» λοιπόν το Ισραήλ, κάτι που θα ήταν σκόπιμο να αγνοήσουμε τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από μέρους του.

Τελικά, αυτό που χρειάζεται είναι πίεση από τα κάτω. Στην περίπτωσή μου, για παράδειγμα, κανένας από τους διαδικαστικούς κανόνες δεν τηρήθηκε — όλα ήταν αυθαίρετα από την αρχή μέχρι το τέλος. Γι’ αυτό οδηγούμε το πανεπιστήμιο στα δικαστήρια. Αλλά οι νομικές μάχες από μόνες τους δεν αρκούν. Χρειαζόμαστε διαρκή συλλογική πίεση από το εσωτερικό του πανεπιστημιακού συστήματος και πέρα ​​από αυτό.

Νομίζω ότι η διοίκηση του πανεπιστημίου υπέθεσε ότι μπορούσε να κάνει ό,τι ήθελε και ότι δεν θα υπήρχε καμία αντίσταση — αλλά αυτό δεν ισχύει.

Γιατί σήμερα είμαι εγώ. Αύριο μπορεί να είναι οποιοσδήποτε από τους συναδέλφους μου.

WH: Ως κάποιος συριακής καταγωγής, πώς βλέπετε αυτή την ολίσθηση προς τον αυταρχισμό στην Ευρώπη, ειδικά μετά την πτώση του συριακού καθεστώτος; 

JD : Δεν ζούμε υπό πλήρως αυταρχική διακυβέρνηση στην Ευρώπη — έχουμε ακόμα χώρο να υπερασπιστούμε τους εαυτούς μας. Αλλά αυτό που ανησυχεί είναι οι συνεχείς επιθέσεις στα θεμελιώδη δημοκρατικά και κοινωνικά δικαιώματα.

Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, έχουμε δει μια σταθερή άνοδο του ρατσισμού και της ξενοφοβίας. Και ναι, είναι βαθιά ανησυχητικό.

Αλλά ταυτόχρονα, δεν είχα ποτέ αυταπάτες για τη λεγόμενη «φιλελεύθερη δημοκρατία». Μεγάλωσα κυρίως στην Ευρώπη. Και ως πολιτικός ακτιβιστής, ποτέ δεν ρομαντικοποίησα τη δυτική δημοκρατία. Δεν με εκπλήσσει λοιπόν εντελώς το γεγονός ότι, σε μια στιγμή βαθιάς πολιτικής και οικονομικής κρίσης, βλέπουμε αυτό το επίπεδο καταστολής.

Αυτό που είναι ανησυχητικό, ωστόσο, είναι ότι πολλοί από εμάς, που μελετάμε την πολιτική δυναμική και τον αυταρχισμό, που έχουμε αφιερώσει χρόνια στην ανάλυση αυτών των ζητημάτων στη Δυτική Ασία, τώρα βλέπουμε όλο και περισσότερα πρότυπα καταστολής στην Ευρώπη και την Ελβετία.

Είχα φίλους — πολιτικούς ακτιβιστές που υπέστησαν καταστολή στη Συρία — που επικοινώνησαν μαζί μου σοκαρισμένοι. Τι συμβαίνει; Με ρώτησαν αν υπήρχε κάτι που θα μπορούσαν να κάνουν για να με στηρίξουν.

Και από τις 7 Οκτωβρίου, νομίζω ότι οποιεσδήποτε εναπομένουσες ψευδαισθήσεις σχετικά με τη δυτική φιλελεύθερη δημοκρατία έχουν διαλυθεί. Για πρώτη φορά, άκουσα συναδέλφους – κυρίως ακαδημαϊκούς στον Λίβανο – να λένε πράγματα όπως: «Είμαστε χαρούμενοι που δεν βρισκόμαστε στην Ευρώπη ή στις ΗΠΑ αυτή τη στιγμή».

Ναι, λοιπόν, αυτό αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης, επιταχυνόμενης τάσης. Πολλοί άνθρωποι αισθάνονται πλέον ότι γίνεται ολοένα και πιο δύσκολο να κάνουν ακαδημαϊκή εργασία, να μιλούν ελεύθερα, σε αυτές τις πολιτικές συνθήκες.

Και τελικά, ποιο είναι το έγκλημά μας; Λέμε «όχι» στη γενοκτονία.

Φυσικά, η αλληλεγγύη με την Παλαιστίνη είναι ένα διεθνιστικό καθήκον, αλλά αφορά επίσης την υπεράσπιση των δημοκρατικών δικαιωμάτων στις δυτικές κοινωνίες. Η Παλαιστίνη έχει γίνει από πολλές απόψεις μια πολιτική πυξίδα για όποιον επιδιώκει να προωθήσει μια δημοκρατική, ισότιμη και κοινωνική κοινωνία.