Κούρδοι μαχητές του PKK καίνε όπλα. Στιγμιότυπο από το βίντεο που αναρτήθηκε στο YouTube από το Reuters. Χρησιμοποιείται με άδεια.

Από την Stephanie Almughrabi 

Στις 27 Φεβρουαρίου του 2025, ο ηγέτης του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (PKK), Αμπντουλάχ Οτσαλάν, έκανε μία ιστορική δήλωση από την φυλάκισή του στο νησί Ιμραλί στην Τουρκία παροτρύνοντας  την ομάδα να σταματήσει όλες τις στρατιωτικές δραστηριότητες εναντίον της χώρας και να αυτοδιαλυθεί.

Όπως μεταδόθηκε από μέλη του Δημοκρατικού Λαϊκού Κόμματος (DEM) στην Κωνσταντινούπολη, αυτή του η δήλωση ώθησε του Κουρδικό Εργατικό Κόμμα να κηρύξει τέλος στην στρατιωτική αντίσταση διακόπτoντας πάνω από σαράντα χρόνια ένοπλης εξέγερσης.

Έπειτα από τη γραπτή δήλωση, ο Οτσαλάν παρουσιάστηκε στην πρώτη του εμφάνιση στον φακό μετά από 25 χρόνια στις 9 Ιουλίου επαναλαμβάνοντας την πρώτη του έκκληση στο κόμμα του να ηγηθεί μίας στρατηγικής αναπροσαρμογής για «δημοκρατική πολιτική και νομοθεσία».  

Θέτοντας την απόφαση σε κίνηση, τα μέλη του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος έβαλαν φωτιά στα όπλα τους σε ένα μεγάλο καζάνι στο κουρδικό τμήμα του Ιράκ, μία συμβολική τελετή που επέδειξε την ετοιμότητα των μελών να προχωρήσουν σε ειρηνευτικές συζητήσεις.

Το μονοπάτι της κουρδικής αντίστασης

Για να αντιληφθούμε τη σημασία της δήλωσης του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος, είναι απαραίτητο να εισέλθουμε βαθύτερα στην ιστορική τροχιά του κουρδικού αγώνα. Εν μέσω της επαναρύθμισης της Δυτικής Ασίας μετά την κατάρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στο τέλος του A’ Παγκοσμίου Πολέμου, εκατομμύρια Κούρδοι έμειναν απάτριδες και τους αρνήθηκαν την αυτονομία εντός μεταγενέστερων συνθηκών, όπως της Συνθήκης της Λωζάνης το 1923 και της επακόλουθης Κουρδικής Ανταρσίας του 1925 στην Τουρκία, της πρώτης αξιοσημείωτης κουρδικής εξέγερσης, η οποία συμβολικά και στρατηγικά διαμόρφωσε δεκαετίες του κουρδικού αγώνα.

Συριακό Κουρδιστάν (Ροζάβα): Ένα βιώσιμο μοντέλο αυτονομίας

Η Αυτόνομη Διοίκηση Βόρειας και Ανατολικής Συρίας, κοινώς γνωστή ως Ροζάβα, θεωρείται ως ένα από τα πιο διαρκή κουρδικά βιώματα αυτονομίας. Κατά τη διάρκεια του συριακού εμφυλίου το 2012, το Κόμμα Δημοκρατικής Ένωσης που σχετίζεται με το Κουρδικό Εργατικό Κόμμα, κατέλαβε εδάφη στη Βόρεια Συρία εγκαθιδρύοντας την αυτόνομη περιοχή της Ροζάβα.

Στις 10 Μαρτίου του 2025, οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις υπέγραψαν συμφωνία με τον Σύριο πρόεδρο Αχμάντ αλ-Σαράα προσφέροντας ένα πλαίσιο για την ενσωμάτωση «όλων των πολιτικών και στρατιωτικών θεσμών στη Βορειοανατολική Συρία».

Ενδοκουρδικές σχέσεις: Προοπτικές ενότητας

Η μονομερής απόφαση του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος σημειώνει ένα σημείο καμπής στις σχέσης του κόμματος με τα κουρδικά ομόλογά του. Έχοντας χαρακτηριστεί από ιστορικές εντάσεις και αντικρουόμενες ιδεολογίες, η σχέση του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος με το Δημοκρατικό Κόμμα του Κουρδιστάν – το ηγετικό κόμμα του κουρδικού τμήματος του Ιράκ – είναι έτοιμη να βελτιωθεί, ειδικά με τις προοπτικές στρατιωτικής απομάκρυνσης από το κουρδικό τμήμα του Ιράκ.

Στις 12 Μαΐου του 2025, ο Νετσερβάν Μπαρζανί, πρόεδρος της Κουρδικής Περιφέρειας και ανώτερος ηγέτης του Δημοκρατικού Κόμματος του Κουρδιστάν, εξέδωσε δήλωση, που ανακοίνωνε «την ακλόνητη υποστήριξη της Κουρδικής Περιφέρειας για όλες τις προσπάθειες, που στοχεύουν στην επίτευξη μίας ειρηνικής λύσης της διαμάχης», και την ετοιμότητα του κόμματος να συνεισφέρει στην επίσπευση της ειρηνευτικής διαδικασίας.

«Στη Ροζάβα, οι βομβαρδισμοί του τουρκικού κράτους έχουν πάψει. Αυτό έχει ριζικά αλλάξει τον κοινωνικοπολιτικό της χώρο», είπε στο Global Voices ο Δρ. Jan Yasin Sunca, ερευνητής του FNRS σε κριτικές μελέτες ειρήνης και συρράξεων στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο στις Βρυξέλλες του Βελγίου. «Αλλά, το πιο σημαντικό είναι ότι οι Κούρδοι στο Ιράν, γνωστοί ως Ροτζιλάτ στα κουρδικά, έχουν σταδιακά πλησιάσει το Κόμμα Ελεύθερης Ζωής του Κουρδιστάν (PJAK), ένα κόμμα που ακολουθεί την ιδεολογία του Οτσαλάν και έχει απομακρυνθεί περαιτέρω από τα παραδοσιακά κόμματα στη Ροζάβα, όπως το Δημοκρατικό Κόμμα του Κουρδιστάν στο Ιράν ή το Κομάλα».

Σχέσεις Κούρδων-Τούρκων: Ιστορικές αλλαγές

Η δήλωση του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος είχε ιδιαίτερο αντίκτυπο στη σχέση του κόμματος με την Τουρκία και την σύμπλοκη ειρηνευτική διαδικασία που ακολουθεί.

Για δεκαετίες, η σύγκρουση αυτή έχει καθορίσει τόσο τις πολιτικές διασυνδέσεις όσο και τους στρατηγικούς ρόλους, εξ ου και η λύση της θα μπορούσε να αναδιαμορφώσει το πολιτικό status του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος και την επιρροή του στην εγχώρια νομιμότητα στην Τουρκία.

«Τα πλάνα της κυβέρνησης για αυτή τη διαδικασία, τα οποία διέρρευσαν πριν από μερικές εβδομάδες, αποκαλύπτουν ότι αποτελούνται από πέντε στάδια», είπε ο Sunca. «Τα αρχικά στάδια που σχετίζονται με την προετοιμασία της κοινής γνώμης και τη διάλυση του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος έχουν ήδη υλοποιηθεί. Ωστόσο, τα τελευταία δύο στάδια, που αφορούν νομικά, συνταγματικά και κοινωνικοπολιτικά θέματα, δεν είναι μονάχα τα πιο σημαντικά αλλά και τα πιο απαιτητικά».

Το ερώτημα του «Μεγάλου Κουρδιστάν»

Η διακοπή της ένοπλης αντίστασης πυροδότησε μία συζήτηση σχετικά με το αν η κουρδική αυτονομία παραμένει ρεαλιστικός στόχος. Σύμφωνα με το Reuters, το Κουρδικό Εργατικό Κόμμα έχει ιστορικά επαναπροσδιορίσει τους στόχους του από την ίδρυση ενός αυτόνομους κράτους στην επίτευξη «περισσότερων κουρδικών δικαιωμάτων και περιορισμένης αυτονομίας στη νοτιοανατολική Τουρκία». Επιπλέον, οι αναλυτές θεωρούν πως η συμφωνία μπορεί να προωθήσει την κουρδική ενότητα και το «Μεγάλο Κουρδιστάν», ωστόσο αυτό παραμένει ένα φιλόδοξο εγχείρημα.

Η συμφωνία της 10ης Μαρτίου μεταξύ των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων και του Σύρου προέδρου Αχμάντ αλ-Σαράα είναι επίσης ενδεικτική της κουρδικής αλλαγής από τον αυτονομισμό στην πολιτική συμμετοχή. Γίνεται εμφανές, τότε, ότι το όραμα του Μεγάλου Κουρδιστάν παραμένει, όχι ως ένα εδαφικό έργο, αλλά ως μία ελπίδα για πολιτική αναγνώριση και πολιτιστική ενότητα μέσα σε καθιερωμένα όρια.

«Η επιθυμία για ένα Μεγάλο Κουρδιστάν μοιάζει απίθανη δεδομένου του πολιτικού κλίματος, και το δημοκρατικό, οικολογικό, συνομοσπονδιακό παράδειγμα της απελευθέρωσης των γυναικών του κυρίου Οτσαλάν έχει ξεπεράσει αυτή την λαχτάρα», λέει ο Ishak Milani στο Global Voices, πολιτικός επιστήμονας και συμπρόεδρος της Κουρδικής Λαϊκής Συνέλευσης. «Παρόλ’ αυτά, χάρη στις θυσίες του ένοπλου αγώνα και των Ανταρτών της Κουρδικής Ελευθερίας (του ενόπλου τμήματος του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος), ένας νέος χώρος για εμάς τους Κούρδους έχει ανοίξει για να μάθουμε και να αναπτύξουμε τη γλώσσα μας, την ιστορία μας, και τη φιλοσοφία μας».

«Η νέα γενιά, που έχει αποφοιτήσει από φιλελεύθερες πηγές και το πρόγραμμα σπουδών ενός καπιταλιστικού έθνους-κράτους, αναπτύσσει πιο εθνικιστικές και έντονες φιλοδοξίες, που επηρεάζονται από την άνοδο της δεξιάς σε παγκόσμιο επίπεδο», είπε ο Milani. «Ωστόσο, η συντριπτική πλειοψηφία της κουρδικής κοινωνίας, παρ’ όλη της την ανησυχία ως προς την εμπιστοσύνη του τουρκικού κράτους, χαιρετίζει και αγκαλιάζει την έκκληση του κυρίου Οτσαλάν για «Ειρηνική και Δημοκρατική Κοινωνία».

Διεθνής και τοπική απόκριση

Δηλώσεις από αξιωματούχους του Ιράκ και του Ιράν έχουν εκφράσει επιφυλακτική αισιοδοξία για την προοπτική της λύσης του μακροχρόνιου προβλήματος. Η ιρακινή προεδρία εξέδωσε μια δήλωση, που προτρέπει όλες τις πλευρές να «σεβαστούν την κυριαρχία, να υποστηρίξουν τα νόμιμα δικαιώματα και να δεσμευτούν για την ειρήνη». Ο εκπρόσωπος του ιρανικού Υπουργείου Εξωτερικών, Esmail Baghaei, εξέφρασε παραπλήσιες απόψεις στη δική του δήλωση.

Ο εκπρόσωπος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας των Ηνωμένων Εθνών, Brian Hughes την περιέγραψε σε μία δήλωσή του στο Voice of America ως μία ευκαιρία για την προώθηση συμμαχίας μεταξύ Τουρκίας-ΗΠΑ και ως μία ευκαιρία για την άμβλυνση των ανησυχιών της Τουρκίας για τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις και τις Μονάδες Προστασίας του Λαού, που υποστηρίζονται από τους Αμερικανούς στη Συρία.

Δημόσια αντίδραση

Οι λεπτότητες στις δημόσιες αντιδράσεις δείχνουν ανησυχίες για το πως η μετάβαση θα ξεδιπλωθεί και αν αυτή η κίνηση υποστηρίζεται από τα στρατηγικά κίνητρα του Ερντογάν, δηλαδή την παράταση της προεδρικής του θητείας.

Οι Κούρδοι ακτιβιστές και influencers του TikTok έχουν δηλώσει ότι η απελευθέρωση του Οτσαλάν και των Κούρδων φυλακισμένων ως μέρος της συμφωνίας δίχως εγγυήσεις για τη συμμετοχή των Κούρδων στην πολιτική και στους θεσμούς είναι ανεπαρκής.

Επιπλέον, κυρίως Κούρδοι χρήστες του Reddit πυροδότησαν μία ουσιαστική συζήτηση, που αφορά τη δήλωση του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος να πάψει τον ένοπλο αγώνα, όπως διαφαίνεται στο r/kurdistan, όπου εξέφρασαν αντικρουόμενες απόψεις. Οι χρήστες συζήτησαν επίσης τη μετάβαση από τη στρατιωτική εμπλοκή στη δόμηση δημοκρατικού έθνους εντός της Τουρκίας και είπαν ότι ο αφοπλισμός μπορεί να συνοδευτεί από συγκεκριμένες ουσιαστικές πολιτικές δράσεις.

«Εφόσον οι δημοκρατικές πλατφόρμες παραμένουν αποτελεσματικές και η γενοκτονία και αφομοίωση δεν επιβάλλονται στον κουρδικό λαό, η επανεμφάνιση ένοπλης διένεξης μεταξύ τούρκων είναι εκτός συζήτησης, είπε ο Milani. «Σε αυτό το πλαίσιο, είναι ζωτικής σημασίας οι άνθρωποι, τα κράτη και οι οργανώσεις που επλέκονται σε αυτό το θέμα να παρακολουθούν τη νομική διαδικασία και να δρουν ως διαιτητές».

Η δήλωση του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος ενήργησε ως καταλύτης για μια σειρά εργαστηρίων με επικεφαλής νέους, εκστρατείες μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, και ψηφιακές εκδηλώσεις που στοχεύουν στην ενίσχυση του εσωτερικού διαλόγου, της μη βίαιης υπεράσπισης και της συμμετοχής των πολιτών σε ειρηνευτικές διαδικασίες.

Σε ένα διαδικτυακό σεμινάριο που διεξήχθη από το Παγκόσμιο Μωσαϊκό Εναλλακτικών, το Jineoloji και την Ακαδημία Δημοκρατικού Μοντερνισμού στις 23 Μαρτίου του 2025, οι συμμετέχοντες συζήτησαν το εξελισσόμενο πολιτικό προτσές του Κουρδιστάν και το μέλλον της δόμησης ενός δημοκρατικού έθνους.

Στις 24 Ιουνίου του 2025, το Πρόγραμμα Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής του Chatham House διοργάνωσε ένα online σεμινάριο με τον τίτλο «Κουρδική ειρήνη: Τι σημαίνει για την Τουρκία, τους Κούρδους και την περιοχή;» φιλοξενώντας Κούρδους ακτιβιστές και φοιτητές που θα απαντούσαν σε ερωτήματα περί του αφοπλισμού. Ωστόσο, η επιτυχία αυτών των πρωτοβουλιών παραμένει εξαρτημένη από τα αποτελέσματα των ειρηνευτικών συνομιλιών που θα διαμορφώσουν το πολιτικό τοπίο της περιοχής.

Η Stephanie Almughrabi κατέχει πτυχίο MBA κι ένα BA στη Δημοσιογραφία Πολυμέσων με δευτερεύουσα ειδίκευση στις Δημόσιες Σχέσεις και τις Διαφημίσεις από το Λιβανέζικο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο. Πιστεύει ακράδαντα στη δύναμη των κοινοτικά διαχειριζόμενων μέσων για τη σύνδεση των ανθρώπων σε πολύπλοκες πραγματικότητες και στην ενίσχυση υποεκπροσωπούμενων φωνών. Μέσω της γραφής, έχει σκοπό να προωθήσει στοχαστικό διάλογο και να παρακινήσει τους αναγνώστες να ασχοληθούν βαθύτερα με τις ποικίλες πτυχές των ιστορικών και βιωμένων πραγματικοτήτων.