Ο σταθμός παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας Lethaba έξω από το Sasolburg στο Φρι Στέιτ της Νότιας Αφρικής. Εικόνα από το Flickr. Άδεια CC BY-NC-ND 2.0

Παρά το γεγονός ότι διαθέτει 37 δισεκατομμύρια αποδεδειγμένα αποθέματα πετρελαίου και κατατάχθηκε ως ο έκτος μεγαλύτερος εξαγωγέας υγροποιημένου φυσικού αερίου παγκοσμίως το 2021, η Νιγηρία διαθέτει από τα χαμηλότερα ποσοστά κατά κεφαλήν κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας στον κόσμο. Η οικονομία της και ο ισχυρός επιχειρηματικός της τομέας σημαίνουν ότι εκατομμύρια εμπορικά βιώσιμες επιχειρήσεις τροφοδοτούνται με ακριβή ή/και αναξιόπιστη ενέργεια.

Η ισχυρή οικονομική δύναμη της Δυτικής Αφρικής παράγει μόνο περίπου 4.000 έως 5.000 μεγαβάτ ισχύος τις περισσότερες ημέρες για τους περισσότερους από 200 εκατομμύρια πολίτες της. Αυτή η έλλειψη αναγκάζει τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις να βασίζονται σε γεννήτριες ντίζελ και βενζίνης ή να εγκαθιστούν ηλιακούς συλλέκτες για ηλεκτρικό ρεύμα.

Το 2023, οι Νιγηριανοί ξόδεψαν 16,5 τρισεκατομμύρια νάιρα (περίπου 10,3 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ) για ηλεκτρική ενέργεια εκτός δικτύου, σχεδόν τα δύο τρίτα του συνολικού προϋπολογισμού της κυβέρνησης για το επόμενο έτος. Ωστόσο, αυτό αύξησε την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας μόνο σε περίπου 20 γιγαβάτ, καλύπτοντας λίγο περισσότερο από το μισό της εκτιμώμενης ζήτησης της χώρας.

Με περισσότερα από τέσσερα στα πέντε αστικά νοικοκυριά και επιχειρήσεις να βασίζονται σε γεννήτριες ορυκτών καυσίμων, η χώρα καταναλώνει καύσιμα αξίας περίπου 22 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως, χρήματα που, σύμφωνα με αναλυτές, θα μπορούσαν να είχαν διοχετευθεί σε συστήματα ανανεώσιμης ενέργειας ή στην επέκταση του δικτύου. 

Εξαγωγές εν μέσω ελλείψεων

Η Νιγηρία διαθέτει αποδεδειγμένα αποθέματα φυσικού αερίου άνω των 200 τρισεκατομμυρίων κυβικών ποδιών, τα μεγαλύτερα στην Αφρική και ένατα παγκοσμίως. Ωστόσο, εκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν καθημερινές διακοπές ρεύματος. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι ελλείψεις σε υποδομές και η κακή διαχείριση εμποδίζουν την αποτελεσματική χρήση.

Παραδόξως, η Νιγηρία προμηθεύει ηλεκτρική ενέργεια στις γειτονικές χώρες Μπενίν, Τόγκο και Νίγηρα μέσω της εταιρείας μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Τον Μάιο του 2024 η Ρυθμιστική Επιτροπή Ηλεκτρικής Ενέργειας της Νιγηρίας (NERC) έθεσε ανώτατο όριο στις εξαγωγές έως και 6% της παροχής του δικτύου της, προκειμένου να δοθεί προτεραιότητα στην τοπική ζήτηση. Το 2022 η Κεντρική Τράπεζα της Νιγηρίας (CBN) ανέφερε έσοδα 155,6 εκατομμυρίων δολαρίων από τις εξαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας.

Η παραγωγική ικανότητα ηλεκτρικής ενέργειας της Νιγηρίας ανέρχεται σήμερα σε περίπου 13.625 μεγαβάτ, αλλά μόνο το ένα τρίτο αξιοποιείται αποτελεσματικά, καθώς η μέση ημερήσια κατανάλωση είναι 4.500 μεγαβάτ.

Μεταξύ 2011 και 2021, πραγματοποιήθηκε καύση φυσικού αερίου αξίας περίπου 22,9 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ, το οποίο θα μπορούσε να τροφοδοτήσει εκατομμύρια νοικοκυριά, σύμφωνα με την Υπηρεσία Ανίχνευσης και Αντιμετώπισης Διαρροών Πετρελαίου της Νιγηρίας (NOSDRA). Η καύση σε πυρσό, η καύση φυσικού αερίου κατά την παραγωγή πετρελαίου πραγματοποιείται σε παγκόσμιο επίπεδο για περισσότερα από 160 έτη και συνεχίζει στη Νιγηρία από το 1950. Ο Νιγηριανός Ανιχνευτής καύσης αερίου, μια δορυφορική τεχνολογία που δημιουργήθηκε από τη NOSDRA, κατέγραψε 301 εκατομμύρια κυβικά πόδια (Mscf) καύσης φυσικού αερίου στη Νιγηρία το 2024, αρκετά για την παραγωγή 30,1 χιλιάδων γιγαβατωρών ηλεκτρικής ενέργειας για έως και 684 εκατομμύρια άτομα (40-50% ολόκληρης της αφρικανικής ηπείρου).

Η Νιγηρία παραμένει η δεύτερη χώρα παγκοσμίως όσον αφορά την καύση αερίου.

Εκτός από την σπατάλη, η καύση επιδεινώνει την κλιματική αλλαγή. Παρόλο που η Αφρική συμβάλλει σε λιγότερο από 4% στις παγκόσμιες εκπομπές CO2, η καύση φυσικού αερίου συμβάλλει στην υπερθέρμανση του πλανήτη. Το 2022 το BBC ανέφερε εκατομμύρια τόνους μη δηλωμένων εκπομπών σε πετρελαϊκά πεδία όπου δραστηριοποιούνται οι εταιρείες BP, Eni, ExxonMobil, Chevron και Shell. Αυτές οι εταιρείες, οι μεγαλύτερες εταιρείες εξόρυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου στην Αφρική, συχνά αναφέρονται ως οι πιο σημαντικοί συντελεστές της κλιματικής αλλαγής και έχουν δεσμευτεί, στο πλαίσιο μιας πρωτοβουλίας της Παγκόσμιας Τράπεζας από το 2015 να διακόψουν την τακτική καύση έως το 2030, με τη Shell να στοχεύει για το 2025.

Γιατί η Νιγηρία εξάγει ηλεκτρική ενέργεια σε γειτονικές χώρες

Οι χρήστες των κοινωνικών μέσων ενημέρωσης της Νιγηρίας συχνά αναρωτιούνται γιατί η χώρα εξάγει ηλεκτρική ενέργεια, ενώ δεν καλύπτει τις εγχώριες ανάγκες. Ένας χρήστης δήλωσε στο X:

While neighbouring countries benefit from consistent electricity, many Nigerians receive limited service, with “Band A” customers enjoying 20 to 22 hours daily

(theradar .ng)

— African Narrative (@afristats_polls) October 21, 2024

Ενώ οι γειτονικές χώρες επωφελούνται από σταθερή παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, πολλοί Νιγηριανοί λαμβάνουν περιορισμένες υπηρεσίες, με τους πελάτες της «Κατηγορίας Α» να απολαμβάνουν 20 έως 22 ώρες καθημερινά

Ένας άλλος αναρωτήθηκε:

Isn't it strange that Nigeria gives steady electricity to these countries but doesn't have it for itself?

— Bad Lieutenant (@badlieutanant) October 21, 2024

Δεν είναι παράξενο που η Νιγηρία παρέχει σταθερή ηλεκτρική ενέργεια σε αυτές τις χώρες και όχι στην ίδια;

Ωστόσο, η κυβέρνηση της Νιγηρίας αποκάλυψε το 2020 ότι η ηλεκτρική ενέργεια, που εξάγεται στον Νίγηρα, το Μπενίν και το Τόγκο, βασίζεται σε διμερείς συμφωνίες, με την προϋπόθεση ότι αυτές οι χώρες δεν θα φράξουν τα απαραίτητα νερά του ποταμού Νίγηρα, ο οποίος τροφοδοτεί τα βασικά υδροηλεκτρικά εργοστάσια της Νιγηρίας (Kainji, Shiroro και Jebba). Η συμφωνία αυτή θυμίζει τις διαμάχες για τον Νείλο μεταξύ Αιθιοπίας, Σουδάν και Αιγύπτου.

Η εξάρτηση της Νιγηρίας στα ορυκτά καύσιμα

Η Νιγηρία ανακάλυψε για πρώτη φορά πετρέλαιο στο Oloibiri το 1956. Ως ο μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου και φυσικού αερίου στην Αφρική, οι διαδοχικές κυβερνήσεις της Νιγηρίας έχουν υποστηρίξει τα ορυκτά καύσιμα ως τη ραχοκοκαλιά της εθνικής ανάπτυξης. Ο πλούτος από το πετρέλαιο έχει συγκεντρωθεί σε λίγες μόνο οικογένειες και έχει ουσιαστικά εγκλωβίσει τη χώρα σε ενεργειακή μονοκαλλιέργεια. 

Από γεωγραφική άποψη, η Νιγηρία απολαμβάνει καλές καιρικές συνθήκες, ηλιοφάνεια και ήπιο κλίμα, ενώ πολλές μελέτες δείχνουν ότι η χώρα θα μπορούσε να παράγει πολύ περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια από ό,τι χρειάζεται μέσω ηλιακής ενέργειας.

Σε μια προσπάθεια να αποκεντρώσει τον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, η Νιγηρία υπέγραψε τον νόμο περί ηλεκτρικής ενέργειας 2023, επιτρέποντας σε πολιτείες, εταιρείες και ιδιώτες να παράγουν και να διαχειρίζονται την ηλεκτρική τους ενέργεια ανεξάρτητα. Εφαρμόστηκε ένα σύστημα χρεώσεων βάσει υπηρεσιών το 2020, το οποίο κατατάσσει τους πελάτες σε ζώνες από A έως E, προσφέροντας 20 ώρες ηλεκτρικής ενέργειας ή περισσότερες στα νοικοκυριά της ζώνης Α με υψηλότερες τιμές, ενώ πολλοί κάτοικοι της ζώνης Ε λαμβάνουν μόλις τέσσερις ώρες την ημέρα. Οι επικριτές λένε ότι το σύστημα εδραιώνει την ανισότητα, μετατρέποντας την ηλεκτρική ενέργεια από δημόσια υπηρεσία σε πολυτέλεια για όσους μπορούν να πληρώσουν. 

Σε εθνικό επίπεδο, σχεδόν το ήμισυ της ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώνεται παράγεται από ιδιώτες, κυρίως με γεννήτριες. Σύμφωνα με την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία (NBS), οι γεννήτριες αντιπροσωπεύουν το 48,6% της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας στη Νιγηρία, κοστίζοντας στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις περισσότερα από 5 δισεκατομμύρια δολάρια σε καύσιμα ετησίως. Η έκθεση για την κατασκευή ηλιακών πάνελ στη Νιγηρία αναφέρει ότι, από τον Ιούλιο του 2024, περίπου 500.000 νοικοκυριά χρησιμοποιούν πλέον οικιακά ηλιακά συστήματα.

Περιφερειακές συγκρίσεις

Η Αφρική στο σύνολό της αποτελεί μια από τις κύριες αγορές για τις ηλιακές τεχνολογίες και διαθέτει ήδη το 30% των κρίσιμων ορυκτών, που απαιτούνται για την κατασκευή τεχνολογιών χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Το 2021 55,5% της τελικής κατανάλωσης ενέργειας της Αφρικής προήλθε από ανανεώσιμες πηγές, ποσοστό υψηλότερο από αυτό της Ευρώπης, της Βόρειας Αμερικής ή της Ασίας. Το Μαρόκο, για παράδειγμα, έχει επιτύχει πλήρη πρόσβαση στην ηλεκτρική ενέργεια χρησιμοποιώντας αιολική και ηλιακή ενέργεια και ορισμένες ορυκτές πηγές ενέργειας. Η Τυνησία έχει επιτύχει παρόμοια κάλυψη, αν και παράγει την ηλεκτρική της ενέργεια κυρίως από φυσικό αέριο. Η Κένυα επεκτείνει την πρόσβαση στην ηλεκτρική ενέργεια μέσω ενός προγράμματος ηλιακής ενέργειας με χρέωση κατά τη χρήση, ενώ η Γκαμπόν αναφέρει ποσοστά πρόσβασης στην ηλεκτρική ενέργεια άνω του 90 τοις εκατό, κυρίως σε αστικές περιοχές.

Τον Φεβρουάριο του 2025 η Νιγηρία εξασφάλισε χρηματοδότηση ύψους 950 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ για το πρόγραμμα Κατανεμημένης πρόσβασης μέσω της επέκτασης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (DARES), το οποίο στοχεύει στην παροχή ηλεκτρικής ενέργειας σε 17,5 εκατομμύρια άτομα. Η Υπηρεσία Ηλεκτροδότησης της Υπαίθρου έλαβε επίσης 100 δισεκατομμύρια νάιρα (65 εκατομμύρια δολάρια) για την ηλιακή ηλεκτροδότηση δημόσιων ιδρυμάτων.

Η είσοδος του University College Hospital (UCH), του πρώτου πανεπιστημιακού νοσοκομείου της Νιγηρίας. Αύγουστος 2025. Εικόνα της Adesewa Olofinko. Χρήση με άδεια.

Το κόστος των διακοπών ρεύματος

Η ενεργειακή κρίση στη Νιγηρία έχει σοβαρό ανθρώπινο κόστος. Τον Αύγουστο του 2025 το Global Voices επισκέφθηκε το University College Hospital στο Ιμπαντάν, όπου οι διακοπές ρεύματος ανάγκασαν το προσωπικό να βασίζεται σε γεννήτριες κατά τη διάρκεια χειρουργικών επεμβάσεων. Το 2024, το νοσοκομείο αποκόπηκε από το δίκτυο για περισσότερες από 100 ημέρες λόγω χρέους ύψους 400 εκατομμυρίων νάιρα (260.000 δολάρια). 

«Οι χειρουργικές επεμβάσεις αναβλήθηκαν. Οι ασθενείς πέθαιναν. Ήταν μια φρικτή εμπειρία», δήλωσε μια νοσοκόμα που ζήτησε να παραμείνει ανώνυμη.

Μέρος των εγκαταστάσεων του University College Hospital στο Ιμπαντάν, Νιγηρία. Αύγουστος 2025. Εικόνα της Adesewa Olofinko. Χρήση με άδεια.

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) εκτιμά ότι η Νιγηρία χάνει ετησίως 29 δισεκατομμύρια δολάρια λόγω της αναξιόπιστης παροχής ηλεκτρικής ενέργειας, περίπου το 5,8% του ΑΕΠ της. Τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις ξοδεύουν 14 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως σε γεννήτριες και καύσιμα και οι κατασκευαστές χάνουν έως και 10,1 τρισεκατομμύρια νάιρα ετησίως, σύμφωνα με την Αφρικανική Τράπεζα Ανάπτυξης. Τα έξοδα αυτά αυξάνουν τις τιμές, τροφοδοτούν τον πληθωρισμό και εμποδίζουν την παραγωγικότητα, ειδικά στην αναπτυσσόμενη οικονομία περιστασιακής απασχόλησης της Νιγηρίας.

Το παράδοξο της ενεργειακής κρίσης της Νιγηρίας είναι έντονο. Με μέση ηλιοφάνεια 6,25 ωρών ημερησίως και ηλιακό δυναμικό 5,5 kWh/m² την ημέρα, η χώρα είναι ευλογημένη με το ανανεώσιμο δυναμικό για την υποστήριξη ηλιακής υποδομής μεγάλης κλίμακας. Ωστόσο, καθώς ο νέος πληθυσμός της Νιγηρίας προβλέπεται να φτάσει τους 392 εκατομμύρια ανθρώπους το 2050 και να συνεχίσει να αυξάνεται, η χώρα παραμένει ιδιαίτερα ευάλωτη στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Ένα δίκτυο καθαρής ενέργειας θα είναι απαραίτητο για την καταπολέμηση αυτών των επιπτώσεων.