Αυτό το άρθρο βασίζεται στη δημοσίευση “Προσφυγικές πολιτικές φόβου στοχεύουν ΜΚΟ“, που δημοσιεύθηκε αρχικά από την BlueLink Stories ως μέρος του εγχειρήματος “Μνήμες της Ευρώπης: Η κοινωνία των πολιτών υπό πίεση”, που υλοποιήθηκε από το Ίδρυμα BlueLink με συγχρηματοδότηση από το Πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης “Ευρώπη για τους Πολίτες”. Αναδημοσιεύεται μέσω συνεργασίας με το Global Voices. Γράφτηκε από την Ksenia Vakhrusheva.

Η πολιτική υστερία ενάντια στους πρόσφυγες, που εισέρχονται στην Ευρώπη, αυξάνεται, αν και η μετανάστευση στην περιοχή έχει μειωθεί από το 2017. Ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Ορμπάν υιοθέτησε τη σκληρότερη αντιμεταναστευτική στάση, ακολουθούμενος από πολιτικούς στο «Visegrád Four» ή V4 (Τσεχική Δημοκρατία, Ουγγαρία, Πολωνία και Σλοβακία).

Την Παγκόσμια Ημέρα των Προσφύγων, στις 20 Ιουνίου 2018, το Ουγγρικό Κοινοβούλιο υιοθέτησε ειρωνικά νομοθεσία, που ποινικοποιεί τη βοήθεια για αιτούντες άσυλο, πρόσφυγες ή μετανάστες χωρίς έγγραφα. Η πλειοψηφία των δύο τρίτων του τρέχοντος κυβερνώντος κόμματος Fidesz πέρασε το νέο άρθρο 353/A στον Ποινικό Κώδικα, που ορίζει ότι κάθε άτομο, που παρέχει νομική βοήθεια ή διανέμει φυλλάδια και άλλο υλικό σχετικά με τα δικαιώματα των προσφύγων και τις ευκαιρίες στέγασης, θα συλλαμβάνεται για “υποβοήθηση της παράνομης μετανάστευσης”.

Εάν διεξάγεται σε τακτική βάση ή στο πλαίσιο ενός οργανισμού ή δικτύου, η ποινή είναι έως και ένα έτος φυλάκισης. Η κυβέρνηση μπορεί επίσης να σταματήσει τη λειτουργία αυτών των οργανισμών, να σταματήσει ή να περιορίσει σοβαρά τις δραστηριότητές τους ή να τους επιβάλει πρόστιμο.

Η Επιτροπή της Βενετίας εξέδωσε μια λεπτομερή εξήγηση για το γιατί αυτός ο κώδικας παραβιάζει τις βασικές αρχές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, περιορίζει το έργο των μη κυβερνητικών οργανώσεων (ΜΚΟ) και παραβιάζει τα διεθνή πρότυπα και τα νομικά πρωτόκολλα. Λένε ότι ο νόμος δεν στοχεύει αποτελεσματικά την παράνομη μετανάστευση, για την οποία ισχύουν ήδη τακτικές διατάξεις βάσει του άρθρου 353.

Ο Ορμπάν, ο οποίος πιστεύει ότι ο Αμερικανός φιλάνθρωπος Τζορτζ Σόρος είναι υπεύθυνος για την υποβοήθηση της μετανάστευσης στην Ευρώπη, ονόμασε τη νομοθεσία “Stop Soros” και στοχεύει σαφώς στην Ουγγρική Επιτροπή του Ελσίνκι (HHC), μια ΜΚΟ που παρέχει νομική βοήθεια σε πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο, που χρηματοδοτείται από το Ίδρυμα Ανοιχτές Κοινωνίες του Σόρος. [Σημείωση του συντάκτη: Το Global Voices λαμβάνει επίσης χρηματοδότηση από το ίδιο ίδρυμα].

Ο νόμος τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιουλίου 2018, με ερωτήματα και από το κόμμα Jobbik και από το σοσιαλιστικό κόμμα σχετικά με το πώς θα λειτουργούσε πραγματικά ο νόμος. Οι ουγγρικές ΜΚΟ εξακολουθούν να είναι ασαφείς σχετικά με το πώς ο νέος νόμος θα επηρεάσει το έργο τους.

Σε δελτίο Τύπου μετά την έγκριση του αντιμεταναστευτικού νόμου, η HHC δήλωσε:

[We] will continue to provide legitimate and free-of-charge legal assistance to asylum-seekers and will seize all available legal and advocacy opportunities to challenge this law that breaches fundamental rights and [European Union] EU law.

[Εμείς] θα συνεχίσουμε να παρέχουμε νόμιμη και δωρεάν νομική συνδρομή στους αιτούντες άσυλο και θα εκμεταλλευτούμε όλες τις διαθέσιμες νομικές ευκαιρίες και ευκαιρίες υπεράσπισης για να αμφισβητήσουμε αυτόν τον νόμο, που παραβιάζει τα θεμελιώδη δικαιώματα και το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

“Η πιο γελοία νομοθεσία που έχουμε δει εδώ και καιρό”

Ο αντιμεταναστευτικός νόμος πυροδότησε έντονη συζήτηση μεταξύ των πολιτικών κομμάτων της Ουγγαρίας, καθώς και των πολιτών. Τα δύο μεγάλα πολιτικά κόμματα της Ουγγαρίας, το κυβερνών κόμμα Fidesz και το ακροδεξιό κόμμα Jobbik, υποστηρίζουν και τα δύο το νόμο, κατέχοντας το 80% των εδρών στο κοινοβούλιο.

Το τρίτο μεγαλύτερο κόμμα, το Ουγγρικό Σοσιαλιστικό Κόμμα (MSZP), θεωρεί άχρηστο τον νόμο για την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης. Ο πρόεδρος του MSZP, Bertalan Tóth, λέει:

Το συμφέρον αυτής της κυβέρνησης είναι να διατηρήσει αυτό το πρόβλημα ζωντανό αντί να το λύσει.

Ο Δημοκρατικός Συνασπισμός (DK) αντιτάχθηκε επίσης στο νόμο με τον πρόεδρο Ferenc Gyurcsany να το αποκαλεί “όχι μόνο πολιτικό αλλά ιστορικό αμάρτημα” και

μια επίθεση σε ανθρώπους, που αναζητούν ασφαλές καταφύγιο από διώξεις και σε όσους επιτελούν αξιοθαύμαστο έργο βοηθώντας τους.

Παραδόξως, ακόμη και ο αρχηγός του Jobbik, Márton Gyöngyösi, στο σχόλιό του στο BlueLink.info, αναγνώρισε ότι

αυτή είναι η πιο γελοία νομοθεσία που έχουμε δει εδώ και καιρό.

Λέει ότι το κόμμα του αντιμετώπισε ένα “δύσκολο δίλημμα”, πριν ψηφίσει το νομοσχέδιο, που παραμένει άλυτο. Παραδέχεται:

… τα πραγματικά μέτρα παραλείφθηκαν από το νέο νομοσχέδιο, ενώ προστέθηκαν αρκετά νέα στοιχεία, σχετικά με δικαστικές μεταρρυθμίσεις ή συνταγματική τροποποίηση. Επομένως, το βλέπουμε ως ένα σαφώς πολιτικά κίνητρο νομοθεσίας, που μόνος στόχος του είναι να ικανοποιήσουμε τους ψηφοφόρους του Fidesz, που περιμένουν επιθετική ρητορική από την κυβέρνηση. Κατά τη γνώμη μας, τα μέτρα, που προβλέπονται από αυτόν τον νόμο, είναι γελοία και δεν είναι πιθανό να έχουν πραγματικό αποτέλεσμα. Η ψηφοφορία για αυτήν τη νομοθεσία δεν είχε πραγματική σημασία.

Οι εκπρόσωποι του Fidesz δεν απάντησαν στην ερώτηση για σχόλιο τη στιγμή της δημοσίευσης αυτού του άρθρου.

Όσοι αντιτίθενται στον νόμο λένε ότι δεν ταιριάζει με την πραγματικότητα των σημερινών στατιστικών, που δείχνουν σημαντική μείωση του αριθμού των προσφύγων, που εισέρχονται στην Ουγγαρία. Περίπου 20.000 άτομα το 2017 αποκλείστηκαν από την είσοδο στο συνοριακό φράχτη ή μεταφέρθηκαν με συνοδεία στα εξωτερικά σύνορα. Σύμφωνα με το HHC, 267 πρόσφυγες έλαβαν προστασία το 2018 απορρίπτοντας τουλάχιστον 326 αιτούντες κυρίως από το Αφγανιστάν, το Ιράκ και τη Συρία.

Αντιμεταναστευτικό συναίσθημα εξαπλώνεται

Στη γειτονική Σλοβακία, περίπου το 79% των πολιτών, που ρωτήθηκαν, αναφέρουν αρνητικές αντιλήψεις για τη μετανάστευση. Αυτά τα συναισθήματα υποκινήθηκαν στη συνέχεια από τους πολιτικούς για να κερδίσουν υποστήριξη κατά τις κοινοβουλευτικές εκλογές, που πραγματοποιήθηκαν τον Μάρτιο του 2016.

Ωστόσο, από τον Αύγουστο του 2015, η κυβέρνηση διαβουλεύεται τακτικά με ΜΚΟ βοηθώντας τους μετανάστες και διέθεσε 500.000 ευρώ για άμεση ανθρωπιστική βοήθεια, καθώς και για τρέχοντα έργα. Το 2016, η κυβέρνηση δημιούργησε ένα αποθεματικό ταμείο 20 εκατομμυρίων ευρώ για θέματα σχετικά με τη μετανάστευση.

Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, η Σλοβακία έχει έναν από τους χαμηλότερους αριθμούς αιτούντων άσυλο μεταξύ όλων των χωρών της ΕΕ.

Η Alena Krempaska, διευθύντρια προγράμματος στο Ινστιτούτο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στη Σλοβακία, επιβεβαίωσε σε ένα σχόλιο στο BlueLink.info ότι η σλοβακική κυβέρνηση υποστηρίζει ΜΚΟ, που ασχολούνται με θέματα μετανάστευσης. H Ένωση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έλαβε επιχορήγηση από το Υπουργείο Εσωτερικών το 2016 για συνεργασία με μετανάστες. Ωστόσο, η Krempaska τα βλέπει όλα ως “πολιτικό παιχνίδι, ως διαφωνία και όχι ως πραγματικά βήματα”.

Οι ΜΚΟ κάνουν τη δουλειά και πέφτει το φταίξιμο πάνω τους

Οι κυβερνήσεις της CEE τείνουν να συμμορφώνονται με τα διεθνή και κοινοτικά πρότυπα παρέχοντας κεφάλαια σε ΜΚΟ, που παρέχουν ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών υποστήριξης προσφύγων, όλες δωρεάν στους πελάτες τους. Ωστόσο, από την Πολωνία έως τη Βουλγαρία, η βοήθεια φαίνεται διαφορετική σε ολόκληρη την περιοχή ανάλογα με το πόσο καλά συνεργάζονται οι ΜΚΟ και οι κρατικές Αρχές.

Σύμφωνα με τη Radostina Pavlova, νομική εμπειρογνώμονα της Voice in Bulgaria, οι βουλγαρικές Αρχές συχνά βοηθούν οργανώσεις στήριξης μεταναστών, που πρέπει να χρηματοδοτήσει το κράτος. Η πρόσβαση σε πόρους της Κρατικής Υπηρεσίας για τους Πρόσφυγες (SAR) είναι δύσκολη, καθώς συχνά εξαρτάται από ένα αυστηρό χρονοδιάγραμμα, που δεν ευθυγραμμίζεται με τις ανάγκες σε πραγματικό χρόνο. Η Pavlova σημειώνει, ωστόσο, ότι

το Υπουργείο Εσωτερικών έχει βελτιωθεί σημαντικά τα τελευταία δύο χρόνια και πολλές οργανώσεις εργάζονται τώρα στα κλειστά κέντρα μεταναστών, που βρίσκονται υπό την εποπτεία του.

Μια έκθεση του Συμβουλίου της Ευρώπης, που δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο του 2018, επιβεβαιώνει αυτό το δίλημμα χρηματοδότησης και η ίδια η SAR σημείωσε στην ετήσια έκθεσή της ότι η συνεργασία μεταξύ τοπικών και διεθνών ΜΚΟ και κρατικών Αρχών είναι περιορισμένη, αφήνοντας ένα τεράστιο βάρος φροντίδας στις ΜΚΟ.

Μετά τα νέα μέτρα κατά της μετανάστευσης της Ουγγαρίας, η Pavlova ανησυχεί ότι το ίδιο θα μπορούσε να συμβεί και στη Βουλγαρία. Ενώ οι αριθμοί προσφύγων της Βουλγαρίας έχουν επίσης μειωθεί σημαντικά από το 2017, οι βουλγαρικές Αρχές εξακολουθούν να παρακολουθούν τα τουρκικά σύνορα, όπου λένε ότι ένας νεόκτιστος φράκτης με σύστημα επιτήρησης δεν λειτουργεί πάντα και οι πρόσφυγες μπορούν να διασχίσουν παράνομα.

Ανεπιθύμητοι

Ενώ πολλές κυβερνήσεις της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης αναγνωρίζουν την ανάγκη χρηματοδότησης δραστηριοτήτων στήριξης προσφύγων, οι ΜΚΟ θρηνούν την έλλειψη υποστήριξης για το έργο τους επί τόπου, με τις κυβερνήσεις να προτιμούν να υποστηρίζουν εξωτερικές δραστηριότητες σε ζώνες κρίσης.

Ο Samer Masri του Ιδρύματος Ελεύθερη Συρία στην Πολωνία αναγνώρισε στο σχόλιό του στο BlueLink.info ότι οι πολωνικές ΜΚΟ αντιμετωπίζουν δυσκολίες στη συνεργασία με τις κρατικές Αρχές, παρόλο που το ίδρυμά του λαμβάνει τουλάχιστον τα μισά κεφάλαιά του από το πολωνικό Υπουργείο Εξωτερικών:

Πραγματοποιούμε προγράμματα, που συνάδουν με την πολιτική της πολωνικής κυβέρνησης…Επίσης, χαρακτηρίζουμε το έργο μας ως δώρο από το μεγάλο πολωνικό έθνος στους Σύριους…και χρησιμοποιούμε πολωνικά εθνικά σύμβολα…Έτσι, αρέσουμε σε όλους και μπορούμε να κάνουμε ό,τι θέλουμε και φυσικά θα λάβουμε υποστήριξη, εάν τη χρειαζόμαστε.

Κατά τη σύνοδο κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τον Ιούνιο του 2018, η πλειοψηφία των ηγετών υποστήριξε πολιτικές για την πρόληψη της μετανάστευσης στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων τακτικών όπως η ενίσχυση των σχέσεων με χώρες “καταγωγής και διέλευσης”, η διακοπή των παράνομων διαβάσεων συνόρων και η υποστήριξη εγκαταστάσεων προσφύγων στην Τουρκία – διατήρηση των προσφύγων έξω από τα “χωράφια” της Ευρώπης.