Jan Faber, συνδιοργανωτής του διαγωνισμού μετάφραση, ανοίγει την τελετή βράβευσης. Στην οθόνη πίσω του βρίσκεται το κείμενο του GV στη γλώσσα γιορούμπα. Φωτογραφία: Filip Noubel, χρήση με άδεια.

Όταν ο συγγραφέας του Global Voices (GV) Dércio Tsandzana έγραψε ένα άρθρο στα τέλη του 2018 σχετικά με ένα πλήρωμα πτήσης στη Μοζαμβίκη μόνο με γυναίκες, δε φανταζόταν καν ότι το άρθρο του θα αποκτούσε δεύτερη ζωή ως κείμενο-βάση σε έναν παγκόσμιο διαγωνισμό μετάφρασης, που διοργανώθηκε στην Τσεχική Δημοκρατία.

Το άρθρο του Dércio, αρχικά γραμμένο στα πορτογαλικά, είχε ήδη καλύτερη τύχη από ό,τι ο μέσος όρος των άρθρων στο GV, έχοντας μεταφραστεί σε 13 γλώσσες, συμπεριλαμβανομένων των αραβικών, πολωνικών, γιορούμπα, ελληνικών και κινεζικών. Ο Dércio θυμάται τη γένεση της ανάρτησης: “Έμαθα την είδηση για αυτό το πλήρωμα μέσω μιας ομάδας συζήτησης στο WhatsApp, ενώ παρακολουθούσα ένα συνέδριο στη Γκάνα για το Διαδίκτυο. Αποφάσισα επιτόπου να γράψω το άρθρο εκείνο το βράδυ. Είναι πραγματικά τεράστια έκπληξη, που από όλες τις δημοσιεύσεις, επελέγη αυτή για τον διαγωνισμό για μετάφραση στα τσεχικά!”

Τον Φεβρουάριο του 2019, δύο ιδρύματα με έδρα την Πράγα, το Ινστιτούτο Γλωσσών και Προπαρασκευαστικών Σπουδών (OPJOP) (τμήμα του Πανεπιστημίου του Καρόλου) και το τσεχικό γραφείο της Γενικής Διεύθυνσης Μετάφρασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (DGT) επικοινώνησαν με το GV για να ζητήσουν άδεια να χρησιμοποιήσουν ένα κείμενό του για τον παγκόσμιο διαγωνισμό μετάφρασης στα τσεχικά, τώρα στο τέταρτο έτος. Ο διαγωνισμός προσφέρει σε ξένους σπουδαστές τσεχικών την ευκαιρία να δοκιμάσουν τις δεξιότητές τους στη μετάφραση από τις μητρικές τους γλώσσες προς τα τσέχικα. Φέτος, αυτός ο κατάλογος περιλάμβανε ομιλητές αραβικών, κινεζικών, γαλλικών, ιταλικών, πολωνικών, ρωσικών και σλοβενικών.

Οι φιναλίστ κλήθηκαν να παρακολουθήσουν ένα διήμερο συνέδριο και την τελετή απονομής των βραβείων στην Πράγα στις 11 και 12 Απριλίου. Ήμουν παρών στην τελετή υπό την ιδιότητά μου ως Διευθύνων Αρχισυντάκτης του GV, και παρουσίασα τα βραβεία και τα διπλώματα στους νικητές. Επίσης, πήρα συνέντευξη από δύο από τους νικητές σχετικά με τις εμπειρίες τους από τη μετάφραση ενός άρθρου GV και για το γιατί αποφάσισαν να αφιερωθούν στην εκμάθηση μιας δύσκολης γλώσσας όπως η τσεχική.

Η Vesna Dragar κι η Sofia Rogozhnikova στην 3η και 1η θέση αντίστοιχα. Φωτογραφία: Filip Noubel, χρήση με άδεια.

Η Sofia Rogozhnikova, που κέρδισε το πρώτο βραβείο στον διαγωνισμό, εξήγησε:

Όλα ξεκίνησαν με τη μητέρα μου, που μάθαινε τσέχικα σε ηλικία 16 ετών, ως κομμάτι της Σοβιετικής-Τσεχοσλοβακικής Φιλίας. Πήγα σε θερινό σχολείο στα 15 μου και αποφάσισα να ζήσω και να σπουδάσω στην Πράγα. Πήρα πτυχίο στις μεταφραστικές σπουδές από το Πανεπιστήμιο του Καρόλου της Πράγας και πρόσθεσα και τα ιταλικά ως τρίτη μου γλώσσα. Σπούδασα επίσης στην Ιταλία και συμμετείχα με το μεταφραστικό τεστ στα ιταλικά. Πλέον μεταφράζω και διδάσκω τσέχικα ως ξένη γλώσσα. Το κείμενο δεν είχε τόσο πολλές δυσκολίες, αλλά έχει κάποιους τεχνικούς όρους και στο διαγωνισμό μας επέτρεπαν τη χρήση μόνο εκδομένων λεξικών.

Η Vesna Dragar, που βγήκε τρίτη, μου είπε:

Επέλεξα τα τσέχικα ως “σπάνια” γλώσσα στο Πανεπιστήμιό μου στη Λιουμπλιάνα, επειδή ήμουν λάτρης της τσέχικης λογοτεχνίας: του “Καλού Στρατιώτη Σβέικ”, αλλά και του Κούντερα και του Χραμπάλ. Πέρυσι, συμμετείχα στον διαγωνισμό και το κείμενό μας ήταν η ιστορία της Κοκκινοσκουφίτσας, οπότε τώρα δεν περίμενα ένα κείμενο για τη Μοζαμβίκη!

Σύμφωνα με τον Jan Faber, διευθυντή του DGT στην Πράγα και μεταφραστή αγγλικών και πολωνικών:

Φέτος είχαμε 29 συμμετέχοντες από τη Σλοβενία, την Πολωνία, τη Γαλλία, τη Ρωσία, την Ιταλία και την Αίγυπτο. Το Κινεζικό Πανεπιστήμιο παραιτήθηκε τελικά, καθώς δεν μπορούσαν να εξασφαλίσουν αρκετά τυπωμένα λεξικά προς χρήση κατά τη διάρκεια του διαγωνισμού. Δεν επιτρέπουμε διαδικτυακές πηγές και είμαστε πολύ αυστηροί με αυτό, γιατί δίνει σε όλους τους συμμετέχοντες μια ίση βάση εκκίνησης. Για να μην αναφέρω ότι με το Διαδίκτυο, ο πειρασμός να χρησιμοποιήσεις “παράνομα” βοηθήματα μάλλον είναι πολύ ισχυρός. Οι σπουδαστές ενθουσιάστηκαν που έμαθαν για το GV και μια από τις συμμετέχουσες από την Πολωνία θα κάνει παρουσίαση για το GV στους συναδέλφους της στο Πανεπιστήμιο του Κοπέρνικου στο Τορούν. Οι 10 φιναλίστ, που προσκλήθηκαν στην Πράγα, συμμετείχαν σε ένα εργαστήριο μετάφρασης, όπου δοκίμασαν σε μικρές ομάδες να μεταφράσουν στα τσέχικα ένα διάσημο παραμύθι των Αδερφών Γκριμ.

Ερωτηθείσα αν γνώριζε νωρίτερα για το GV, η Rogozhnikova παραδέχτηκε ότι ο διαγωνισμός ήταν η πρώτη της επαφή, αλλά πρόσθεσε:

Σίγουρα θα το τσεκάρω το GV, επειδή μου αρέσει να συγκρίνω πηγές πληροφοριών για να αποφύγω την ψευδή πληροφόρηση. Μπορώ να ελέγχω ειδήσεις σε διαφορετικές γλώσσες και το GV προσφέρει μια μεγάλη επιλογή και όλα συγκεντρωμένα σε ένα μέρος.