Ποιο είναι το παιχνίδι της Ρωσίας στη Λευκορωσία;

Κρατικές σημαίες της Λευκορωσίας και της Ρωσίας στο Μινσκ, πρωτεύουσα της Λευκορωσίας, 2013. Φωτογραφία CC BY 4.0, Wikimedia Commons.

Ένα μήνα μετά τις προεδρικές εκλογές της Λευκορωσίας, η πολιτική κρίση της χώρας δεν δείχνει σημάδια μείωσης. Όταν ο Πρόεδρος Αλεξάντερ Λουκασένκο επιχείρησε να εξασφαλίσει έκτη συνεχόμενη θητεία, χιλιάδες Λευκορώσοι βγήκαν στους δρόμους, εξοργισμένοι για την ευλογοφανή καταγραφή της εκλογικής απάτης. Οι Αρχές αντέδρασαν συλλαμβάνοντας χιλιάδες πολίτες. Οι καταγγελίες βίας στα κέντρα κράτησης ώθησαν ακόμη περισσότερους Λευκορώσους στο να διαμαρτυρηθούν. Ως αποτέλεσμα, αυτές είναι πλέον οι μεγαλύτερες διαδηλώσεις στη Λευκορωσία από τότε που η χώρα απέκτησε την ανεξαρτησία της το 1991.

Ο Λουκασένκο, ο οποίος κυβέρνησε τη Λευκορωσία από το 1994, φαινόταν ότι έλαβε πάνω από το 80% των ψήφων, σε σύγκριση με μόλις 10% της αντιπάλου του, Σβιατλάνα Τσιχανόφσκαγια, η οποία έκτοτε διέφυγε στη γειτονική Λιθουανία. Ηγείται ενός συμβουλίου συντονισμού της αντιπολίτευσης και προτρέπει να αναγνωριστεί ως η νόμιμη πρόεδρος της Λευκορωσίας. Οι διαμαρτυρίες αλληλεγγύης υπέρ της Τσιχανόφσκαγια συνεχίζονται, απαιτώντας παραίτηση του Λουκασένκο. Το ίδιο ισχύει και για την ανθεκτικότητα της λευκορωσικής κυρίαρχης ελίτ, η οποία παρέμεινε πιστή στον Λουκασένκο.

Η Μόσχα παρακολουθεί με ενδιαφέρον και ο Λουκασένκο ψάχνει για υποστηρικτές.

Καθώς ο πολιορκημένος πρόεδρος έχει απογοητευτεί ολοένα και περισσότερο με τις διαμαρτυρίες, οι προσκλήσεις του προς τον μεγάλο γείτονα της Λευκορωσίας στην Ανατολή έχουν γίνει πιο τολμηρές. Το νόημα των συγκεντρώσεων του και η κάλυψη των κρατικών μέσων ενημέρωσης έχει γίνει όλο και περισσότερο φιλορωσικό, απεικονίζοντας τους διαδηλωτές ως αντιπάλους της ρωσικής γλώσσας και αδιόρθωτους εθνικιστές για λογαριασμό των ξένων δυνάμεων. Τα ΜΑΤ έχουν παραταχθεί για να υπερασπιστεί τα μνημεία πολέμου της σοβιετικής εποχής, αν και κανένα δεν φαίνεται να έχει βανδαλιστεί από διαδηλωτές και δεν υπάρχει δίψα μεταξύ της αντιπολίτευσης για “αποκομουνιστικοποίηση”.

Επιπλέον, όταν ο Ρώσος πρωθυπουργός Μιχαήλ Μισούστιν επισκέφθηκε το Μινσκ στις 3 Σεπτεμβρίου, η κυβέρνηση της Λευκορωσίας παρουσίασε μια ηχογράφηση, η οποία προφανώς υποκλάπηκε, μεταξύ Βερολίνου και Βαρσοβίας, υποστηρίζοντας τη θέση της ρωσικής κυβέρνησης σχετικά με τη δηλητηρίαση του Αλεξέι Ναβάλνι: ότι τα δεδομένα του νοσοκομείου είχαν παραποιηθεί. Ο Ναβάλνι, Ρώσος πολιτικός της αντιπολίτευσης, που μεταφέρθηκε στη Γερμανία, αφότου δηλητηριάστηκε σε αεροδρόμιο της Σιβηρίας, ήταν θύμα ενός νευρικού παράγοντα Novichok, σύμφωνα με τα ευρήματα του νοσοκομείου του Βερολίνου όπου υποβλήθηκε σε θεραπεία.

Το μήνυμα πίσω από αυτές τις κινήσεις είναι ξεκάθαρο: ο Λουκασένκο είναι ένας απαραίτητος σύμμαχος και το μόνο άτομο ικανό να διατηρήσει τη Λευκορωσία στην τροχιά της Ρωσίας.

Ωστόσο, τα πράγματα δεν είναι ποτέ τόσο απλά. Στις πρώτες μέρες της προεκλογικής εκστρατείας, ο Λουκασένκο δεν κατηγόρησε μόνο τη Δύση για ξένη παρέμβαση. Υποστήριξε εμμέσως ότι η ανάμιξη θα μπορούσε επίσης να προέλθει από την Ανατολή και ανέφερε στοιχεία για να το αποδείξει: Στα τέλη Ιουλίου, μισθοφόροι από τον Ρώσο στρατιωτικό εργολάβο Wagner συνελήφθησαν στη Λευκορωσία. Μόλις ξέσπασαν διαμαρτυρίες, τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης υπέρ του Κρεμλίνου δεν ήταν υπέρ του σκοπού τους. Ορισμένοι εξέχοντες ακτιβιστές της αντιπολίτευσης, όπως ο πρώην υποψήφιος για την προεδρία Valery Tsepkala, έφυγαν όχι στην ΕΕ αλλά στη Ρωσία.

Η Ρωσία και η Λευκορωσία έχουν πολλά κοινά. Η ρωσική γλώσσα κυριαρχεί στη δημόσια ζωή σε μεγάλο μέρος της Λευκορωσίας σήμερα, η οποία είναι μέλος διαφόρων στρατιωτικών και οικονομικών συμμαχιών υπό την ηγεσία της Ρωσίας, όπως ο CSTO (Οργανισμός της Συνθήκης Συλλογικής Ασφαλείας), η Ευρασιατική Οικονομική Ένωση και το κράτος της Ένωσης. Όταν ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν συνεχάρη τον Λουκασένκο μετά τις εκλογές, υπαινίχθηκε τις ελπίδες του ότι το Μινσκ θα δεσμευτεί τελικά πλήρως για κάθε ένα από τα παραπάνω. Αν αυτό ακούγεται αιχμηρό, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο Λουκασένκο έχει την ικανότητα για “ευρασιατική ανακατεύθυνση”, παίζοντας τους γείτονες της Λευκορωσίας στη Δύση, ΝΑΤΟ και ΕΕ, ενάντια στη Ρωσία για πολιτικό κέρδος. Σε αυτό, είναι ένας μεγάλος επιζών — τρέφεται από το ρωσικό φυσικό αέριο που διοχετεύεται σε όλη τη χώρα προς την Ευρώπη και προσφέρεται στο Μινσκ σε τιμές χαμηλότερες από την αγορά.

Σε μεγάλο βαθμό, η μελλοντική επιβίωση του Λουκασένκο βρίσκεται στα χέρια της Ρωσίας. Για να καταλάβω περισσότερα σχετικά με την επιλογή της Μόσχας — ή το δίλημμα — μίλησα με τον Yury Tsarik, επικεφαλής των ρωσικών και μετασοβιετικών μελετών του Κέντρου Στρατηγικών και Εξωτερικών Σπουδών Πολιτικής στο Μινσκ, της πρωτεύουσας της Λευκορωσίας:

Maxim Edwards: Δεν είναι μυστικό ότι οι σχέσεις μεταξύ του Μινσκ και της Μόσχας ήταν πολύ τεταμένες τα τελευταία χρόνια. Θα υπήρχε ελάχιστη αγάπη ανάμεσα στη ρωσική ελίτ αν ο Λουκασένκο έπρεπε να πάει. Εξαρτάται, φυσικά, από την εναλλακτική λύση. Μου φαίνεται ότι η Ρωσία θέλει μια μετάβαση στη Λευκορωσία, αλλά μια διαχειριζόμενη υπό τους όρους της και όχι μια κυριαρχία από διαδηλώσεις στους δρόμους. Ποια είναι η αξιολόγησή σας;

Юрий Царик: Действительно, Александр Лукашенко как руководитель Беларуси перестал устраивать Москву, причём, уже довольно давно, после того, как отказался размещать российские войска и военные базы на территории Беларуси в ходе прошлых президентских выборов, в 2015 году. С тех пор российская сторона последовательно сокращала доступные ему финансовые потоки, связанные с постсоветской интеграцией, и выстраивала инфраструктуру прямого влияния на внутреннюю политику Беларуси, то есть, взаимодействия напрямую с различными социальными группами (включая белорусскую бюрократию) минуя А.Лукашенко.

Поэтому и в ходе кампании 2020 года Россия работала жёстко против белорусского лидера, всячески поддерживая протестную повестку, давая трибуну лидерам новой оппозиции и так далее. Некоторая трансформация имела место после достижения соглашения между Москвой и Минском по поводу возвращения в Россию задержанных в Беларуси «вагнеровцев». В обмен на это Кремль обещал признать выборы в Беларуси (победу А.Лукашенко) и умерить критику белорусских властей в российских медиа. Несколько позже, уже после жёсткого разгона протестов 9–12 августа, России удалось навязать получить решающее преимущество над белорусской стороной, навязать более выгодную для себя сделку, включавшую размещение российских медиа- и политических специалистов, что позволило установить рефлексивный контроль над действиями белорусских властей. В итоге сейчас Москва занята навязыванием А.Лукашенко выгодного ей сценария конституционной реформы и трансфера власти.

Yury Tsarik: Πράγματι, ο Αλεξάντερ Λουκασένκο δεν ταιριάζει πλέον στη Μόσχα ως ηγέτη της Λευκορωσίας. Αυτό ισχύει εδώ και πολύ καιρό, αφότου αρνήθηκε να τοποθετήσει ρωσικά στρατεύματα και στρατιωτικές βάσεις στο έδαφος της Λευκορωσίας κατά τις προηγούμενες προεδρικές εκλογές του 2015. Έκτοτε, η ρωσική πλευρά μείωσε τις χρηματοοικονομικές ροές προς τη Λευκορωσία που συνδέονται με έργα ολοκλήρωσης στον μετασοβιετικό χώρο, εργαζόμενη αντ’ αυτού σε μηχανισμούς που επηρεάζουν άμεσα την εσωτερική πολιτική της Λευκορωσίας. Αυτό σημαίνει άμεση αλληλεπίδραση με διάφορες ομάδες της κοινωνίας της Λευκορωσίας (συμπεριλαμβανομένης της κρατικής γραφειοκρατίας), παρακάμπτοντας τον Λουκασένκο.

Επομένως, κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του 2020 η Ρωσία εργάστηκε σκληρά ενάντια στον ηγέτη της Λευκορωσίας, παρέχοντας ισχυρή υποστήριξη στην ατζέντα των διαδηλωτών, μια πλατφόρμα στους ηγέτες του νέου αντιπολιτευόμενου κινήματος και ούτω καθεξής. Αυτό άλλαξε μόλις επετεύχθη συμφωνία μεταξύ της Μόσχας και του Μινσκ σχετικά με την επιστροφή των “Wagnerites” [Ρώσοι μισθοφόροι από την ομάδα PMC Wagner], οι οποίοι συνελήφθησαν στη Λευκορωσία [λίγο πριν τις εκλογές]. Σε αντάλλαγμα, το Κρεμλίνο υποσχέθηκε να αναγνωρίσει τα αποτελέσματα των εκλογών στη Λευκορωσία (δηλαδή τη νίκη του Λουκασένκο) και να μετριάσει την κριτική των αρχών της Λευκορωσίας στα ρωσικά μέσα ενημέρωσης. Λίγο αργότερα, αφού οι διαμαρτυρίες διασκορπίστηκαν με βία στις 9-12 Αυγούστου, οι ρωσικές αρχές ανέλαβαν αποφασιστικά την πρωτοβουλία και κέρδισαν το προβάδισμα έναντι των ομολόγων τους από τη Λευκορωσία. Επέβαλλαν μια πιο ευνοϊκή συμφωνία για τη Ρωσία, η οποία περιλάμβανε την άφιξη των ρωσικών μέσων ενημέρωσης και πολιτικών συμβούλων και τους επέτρεψε να αποκτήσουν αντανακλαστικό έλεγχο στις ενέργειες των αρχών της Λευκορωσίας. Ως αποτέλεσμα, η Μόσχα είναι τώρα απασχολημένη επιβάλλοντας συνταγματική μεταρρύθμιση στον Λουκασένκο, η οποία θα αποφέρει ακόμη περισσότερα πλεονεκτήματα.

ME: Τις τελευταίες εβδομάδες, οι Ρώσοι αξιωματούχοι απέκρουσαν αρκετά το συμβούλιο συντονισμού της αντιπολίτευσης, ή τουλάχιστον την Τσιχανόφσκαγια. Υπάρχουν εναλλακτικοί εταίροι στη Λευκορωσία, με τους οποίους μπορεί να συνεργαστεί η Μόσχα σε περίπτωση μετάβασης της εξουσίας;

Ю.Ц.: Российское руководство заинтересовано в максимальном ослаблении не только А.Лукашенко, но и Беларуси как государства. Это связано с тем, что такое ослабление является ключевым условием для выполнения именно Россией роли донора стабильности и безопасности на территории Беларуси, а также упрощённого доступа российских элитных групп к приватизации привлекательных активов белорусской экономики. В этом смысле Москва одинаково негативно воспринимает как А.Лукашенко, так и любого другого политика, который мог бы сплотить белорусское общество, стать мощным национальным лидером и в будущем потенциально бросить вызов доминированию России в Беларуси (как это в последние годы сделал А.Лукашенко). Отсюда и специфическое поведение Кремля: играть на противоречиях сторон, ослабляя их, и не делать ставку ни на одну из них. Российское руководство надеется в итоге получить в качестве представителя оппозиции знаковую компромиссную фигуру (вероятней всего – из числа бывших аппаратчиков), с которой будет готов разговаривать А.Лукашенко, для того, чтобы организовать политический диалог в цивилизованном русле и в своих интересах. Самодеятельность лидеров оппозиции, оформившихся в ходе политической борьбы и имеющих высоки кредит доверия от граждан Беларуси, для Москвы нежелательна.

YT: Η ρωσική ηγεσία ενδιαφέρεται όχι μόνο για την αποδυνάμωση του Λουκασένκο στο μέγιστο δυνατό βαθμό, αλλά και για τη Λευκορωσία ως κράτος. Αυτό συμβαίνει επειδή κάτι τέτοιο αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη Ρωσία να διαδραματίσει το ρόλο του [μοναδικού] εγγυητή ασφάλειας και σταθερότητας στη χώρα. Για τις ομάδες της ρωσικής ελίτ, απλοποιεί επίσης την ιδιωτικοποίηση ελκυστικών [κρατικών] περιουσιακών στοιχείων στην οικονομία της Λευκορωσίας. Υπό αυτήν την έννοια, η Μόσχα έχει αρνητική άποψη για τον Λουκασένκο και για οποιονδήποτε άλλο πολιτικό ικανό να ενώσει τη λευκορωσική κοινωνία και να γίνει ισχυρός εθνικός ηγέτης που θα μπορούσε ενδεχομένως να αμφισβητήσει την κυριαρχία της Ρωσίας στη Λευκορωσία, όπως έχει κάνει τα τελευταία χρόνια ο Λουκασένκο. Εξ’ ου και η προσέγγιση του Κρεμλίνου: να μην βασίζεται σε κανένα μεμονωμένο κόμμα, αλλά να παίζει τις αντιφάσεις τους και να τις αποδυναμώνει σε γενικές γραμμές. Ως αποτέλεσμα, η ρωσική ηγεσία ελπίζει να προωθήσει μια συμβολική φιγούρα ως αντιπρόσωπο της αντιπολίτευσης, πιθανότατα μεταξύ των πρώην κρατικών αχυρανθρώπων. Θα είναι κάποιος με τον οποίο ο Λουκασένκο είναι έτοιμος να μιλήσει, να διεξάγει πολιτικές διαπραγματεύσεις με πολιτισμένο τρόπο και σύμφωνα με τα δικά τους [δηλ. Ρωσικά] ενδιαφέροντα. Οι σημερινοί ηγέτες της αντιπολίτευσης, των οποίων η πρωτοβουλία έχει πάρει τη δική της μορφή κατά τη διάρκεια αυτής της πολιτικής αντιπαράθεσης και που απολαμβάνουν υψηλά επίπεδα εμπιστοσύνης από πολίτες της Λευκορωσίας, είναι ανεπιθύμητοι για τη Μόσχα.

ME: Ωστόσο, η δημοσκόπηση δείχνει ότι οι περισσότεροι Λευκορώσοι είναι αρκετά φιλο-Ρώσοι. Ένα πράγμα που θα μπορούσε να τους στρέψει ενάντια στη Ρωσία θα μπορούσε να είναι η βαριά παρέμβαση της Ρωσίας ή η υποστήριξη για την εγχώρια καταστολή. Αυτό γίνεται κατανοητό στη Μόσχα;

Ю.Ц.: В Москве прекрасно понимают риски, связанные с возможным прямым вмешательством в дела Беларуси на стороне Лукашенко. Поэтому такого вмешательства нет, а «помощь» со стороны России нацелена на установление контроля над внутриполитической повесткой и работой идеологической машины белорусского государства, а не на поддержку А.Лукашенко. Белорусский президент для Москвы является фигурой токсичной и утратившей легитимность.

Главной формой вмешательства России является навязывание А.Лукашенко конституционной реформы и того формата политического диалога, который выгоден Москве. В случае, если он будет сопротивляться, следует ожидать волну насилия между протестующими и властями и вооружённое вмешательство Кремля под видом «гуманитарной интервенции», которой в итоге будет радо белорусское общество и которую в итоге одобрит международное сообщество.

YT: Η Μόσχα γνωρίζει πολύ καλά τους κινδύνους που συνεπάγεται η άμεση παρέμβαση στη Λευκορωσία για τη στήριξη του Λουκασένκο. Γι’ αυτό δεν υπάρχει παρέμβαση αυτού του είδους. Η “βοήθεια” της Ρωσίας στοχεύει στην καθιέρωση ελέγχου επί της εσωτερικής πολιτικής ατζέντας και του ιδεολογικού [PR] συστήματος του κράτους της Λευκορωσίας, όχι απαραίτητα για την προσωπική υποστήριξη του Λουκασένκο. Για τη Μόσχα, ο πρόεδρος της Λευκορωσίας έχει γίνει μια τοξική φιγούρα που έχει χάσει τη νομιμότητα.

Η κύρια μορφή της ρωσικής παρέμβασης είναι η επιβολή της συνταγματικής μεταρρύθμισης στον Λουκασένκο, καθώς και η απαίτηση μιας μορφής πολιτικού διαλόγου που θα ωφελήσει τη Μόσχα. Εάν αντισταθεί σε αυτά τα αιτήματα, μπορούμε να περιμένουμε ένα κύμα βίας μεταξύ των διαδηλωτών και των αρχών, ακολουθούμενο από ένοπλη παρέμβαση του Κρεμλίνου υπό το πρόσχημα της “ανθρωπιστικής βοήθειας”, η οποία θα μπορούσε τελικά να ευχαριστήσει τη λευκορωσική κοινωνία και να πάρει την ευλογία της διεθνούς κοινότητας.

ME: Πριν από τις εκλογές, ο Λουκασένκο είχε υποδείξει ότι η Ρωσία ήταν υπεύθυνη για πολιτικές ταραχές, επισημαίνοντας συλλήψεις Ρώσων πολιτών. Τώρα, οι αρχές προσπαθούν να συγκρίνουν με κάποιο τρόπο τις διαμαρτυρίες με την επανάσταση της Ουκρανίας το 2014, είτε ως μια προσπάθεια συγκέντρωσης συμπάθειας από τη Ρωσία είτε λόγω του αυξανόμενου ρόλου που διαδραματίζουν τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης και το προσωπικό των δημοσίων σχέσεων. Αυτό φτάνει ως τη Μόσχα;

Ю.Ц.: Все прекрасно понимают, что разговоры о роли Литвы, Польши, Украины в белорусском политическом кризисе – это чистой воды пропаганда, имеющая весьма отдалённое отношение к реальному положению дел. В нынешнем политическом кризисе в Беларуси была заинтересована Москва и она сыграла ключевую роль в инициировании данного кризиса, как об этом и заявляло ранее белорусское руководство.

«Геополитический поворот» в работе белорусской пропаганды связан с достигнутыми соглашениями по «вагнеровцам» и по итогам жёсткого разгона протестов, о чём мы говорили выше. Соответственно, и российское влияние на государственную пропаганду в Беларуси тоже нацелено не на поддержку А.Лукашенко, а на разжигание розни в белорусском обществе и исключении возможности достижения согласия между властями и протестующими без посредничества Москвы.

YT: Όλοι καταλαβαίνουν ότι όλες οι συζητήσεις για το ρόλο της Λιθουανίας, της Πολωνίας και της Ουκρανίας στην πολιτική κρίση της Λευκορωσίας είναι καθαρά προπαγάνδα που απέχει πολύ από την πραγματική κατάσταση επί τόπου. Είναι η Μόσχα που έχει αποδειχθεί ότι ενδιαφέρεται για την τρέχουσα πολιτική κρίση στη Λευκορωσία και έπαιξε βασικό ρόλο στην έναρξη της. Νωρίτερα εντός της κρίσης, η ηγεσία της Λευκορωσίας το παραδέχτηκε.

Η “γεωπολιτική στροφή” στη Λευκορωσική [κρατική] προπαγάνδα συνδέεται με συμφωνίες που επιτεύχθηκαν για τους “Wagnerites” και με τη σκληρή καταστολή των διαδηλώσεων, όπως αναφέρθηκε προηγουμένως. Κατά συνέπεια, η ρωσική επιρροή στην κρατική προπαγάνδα στη Λευκορωσία δεν αποσκοπεί στη στήριξη του Λουκασένκο αλλά στην υποκίνηση μίσους εντός της λευκορωσικής κοινωνίας και στον αποκλεισμό της δυνατότητας της κυβέρνησης και των διαδηλωτών να καταλήξουν σε συμφωνία χωρίς τη μεσολάβηση της Μόσχας.

ME: Οι συγκρίσεις μεταξύ Λευκορωσίας και Ουκρανίας δεν είναι σπάνιες (και γίνονται τόσο αρνητικά όσο και θετικά), αλλά τα γεγονότα στο Μινσκ μου υπενθυμίζουν περισσότερο τις διαμαρτυρίες Bolotnaya της Ρωσίας το 2011 κατά της εκλογικής απάτης ή την “Βελούδινη Επανάσταση” της Αρμενίας το 2018, η οποία ανέτρεψε τον Πρόεδρο Σερζ Σαρκισιάν. Η αρμενική υπόθεση έδειξε ότι όταν ένας Ρώσος σύμμαχος έχει περιορισμένο περιθώριο γεωπολιτικών ελιγμών, η Μόσχα είναι πιο ευτυχισμένη να ανεχθεί τις εσωτερικές πολιτικές αλλαγές. Θα ήταν άνετο το Κρεμλίνο με ένα παρόμοιο σενάριο στη Λευκορωσία;

Ю.Ц.: Безусловно, Москва заинтересована в частичной демократизации и модернизации Беларуси, но при условии ослабления белорусского государства и сокращения стратегической автономии Минска. На самом деле, Россия часто использует прогрессивные устремления граждан различных стран для достижения своих внешнеполитических целей. Если в Армении российская сторона просто не видела для себя угрозу, то в Узбекистане поддержка Москвой Шавката Мирзиёева была сознательной ставкой на отход от архаики каримовского периода. Можно также вспомнить смещение Курманбека Бакиева ранее в Кыргызстане и другие примеры.

В этом смысле Беларусь с её пророссийским большинством, составляющим порядка двух третей общества, вполне может стать более демократическим и при этом пророссийским государством.

YT: Η Μόσχα ενδιαφέρεται αναμφίβολα για τον μερικό εκδημοκρατισμό και τον εκσυγχρονισμό της Λευκορωσίας, αλλά μόνο υπό την προϋπόθεση ότι το κράτος της Λευκορωσίας θα αποδυναμωθεί και θα μειωθεί η στρατηγική του αυτονομία. Στην πραγματικότητα, η Ρωσία χρησιμοποιεί συχνά τις προοδευτικές φιλοδοξίες των πολιτών διαφόρων χωρών για την προώθηση των στόχων της εξωτερικής πολιτικής της. Στην Αρμενία [το 2018], η Μόσχα απλά δεν είδε καμία απειλή για τα συμφέροντά της. Στο Ουζμπεκιστάν [μετά το θάνατο του μακροχρόνιου Προέδρου Ισλάμ Καρίμοφ το 2016], η Μόσχα υποστήριξε τον [διάδοχο του Κάριμοφ] Σαβκάτ Μιρζιγιάγιεφ ως παρέκκλιση από την αρχαϊκή διακυβέρνηση της περιόδου του Καρίμοφ. Θα μπορούσαμε επίσης να αναφέρουμε την ανατροπή του προέδρου της Κιργιζίας Κουρμανμπέκ Μπακίγιεφ [το 2016], μαζί με άλλα παραδείγματα.

Υπό αυτήν την έννοια, η Λευκορωσία, με φιλορωσική πλειοψηφία που περιλαμβάνει περίπου τα δύο τρίτα της κοινωνίας, θα μπορούσε κάλλιστα να γίνει τόσο δημοκρατικό όσο και πιο φιλορωσικό κράτος.

ME: Ο Λουκασένκο θα πρέπει να πληρώσει ένα τίμημα για την υποστήριξη του Κρεμλίνου. Ο Πούτιν εκφράζει ολοένα και περισσότερο τις ελπίδες του για την τελική εξασφάλιση βαθύτερης ολοκλήρωσης μεταξύ Λευκορωσίας και Ρωσίας. Ποιο θα είναι αυτό το τίμημα;

Ю.Ц.: В силу того, что, по мнению Москвы, А.Лукашенко потерял легитимность как правитель Беларуси, подписание стратегических соглашений, в том числе – в военно-политической сфере, с ним нецелесообразно. Поэтому ценой за весьма условную (см. выше) поддержку Кремля будет участие Кремля в определении будущего Беларуси в целом, включая конституционную реформу и трансфер власти. А.Лукашенко потерпел поражение в противостоянии с Москвой на этапе избирательной кампании и особенно – в ходе подавления протестов. Теперь Москва говорит: «Горе побеждённым!». Варианты у белорусского руководства ещё остаются, но реальная вероятность достойного их выхода из нынешнего кризиса с каждым днём снижается.

YT: Όπως το βλέπει η Μόσχα, ο Λουκασένκο έχει χάσει τη νομιμότητα. Λόγω αυτού του γεγονότος, δεν είναι σκόπιμο η Ρωσία να υπογράψει σημαντικές στρατηγικές συμφωνίες μαζί του αυτήν τη στιγμή, συμπεριλαμβανομένης της στρατιωτικής και πολιτικής σφαίρας. Ως εκ τούτου, το τίμημα για την πολύ υπό όρους στήριξη του Κρεμλίνου είναι το εξής: μεγαλύτερος ρόλος της Ρωσίας στον καθορισμό του μέλλοντος της Λευκορωσίας στο σύνολό της, συμπεριλαμβανομένης της συνταγματικής μεταρρύθμισης και της μετάβασης της εξουσίας. Ο Λουκασένκο έχασε αυτόν τον αγώνα με τη Μόσχα κατά τη διάρκεια της εκλογικής εκστρατείας, και αυτό έγινε ακόμη πιο ξεκάθαρο κατά την καταστολή των μαζικών διαδηλώσεων. Τώρα η Μόσχα λέει: Αλίμονο στους χαμένους! Η ηγεσία της Λευκορωσίας έχει ακόμα μερικές επιλογές, αλλά οι ευκαιρίες της να βρει μια συμφέρουσα διέξοδο από αυτήν την κρίση γίνονται ολοένα και πιο αδύναμες.

ME: Φαίνεται ότι η Μόσχα έχει συχνά διχαστεί μεταξύ της ανάγκης να αποκτήσει πίστη από τη Λευκορωσία και να πάρει καλύτερη αξία για τα χρήματα από τη Λευκορωσία. Μεγάλο μέρος της κοινωνικής σταθερότητας της Λευκορωσίας εξαρτάται από έμμεσες επιδοτήσεις από τη Ρωσία, η οποία τελικά κατέχει το 38% του κρατικού χρέους της Λευκορωσίας. Μπορεί η υποστήριξη του status quo στη Λευκορωσία να αποδειχθεί τελικά πολύ ακριβή για τη Μόσχα;

Ю.Ц.: Да, именно так. Сохранение А.Лукашенко у власти – это чудовищно дорогой проект, которые не гарантирует при этом интересующие Москву дивиденды. Гораздо дешевле – встать «на сторону народа» и использовать демократические и прогрессивные настроения для того, чтобы контролировать белорусскую политику в формате парламентской республики (как говорят, в эту сторону будет проводиться конституционная реформа). Непростая задача при этом состоит в том, чтобы избежать формирования в Беларуси самостоятельного политического субъекта со стратегическими устремлениями (будь это лидер протестующих, объединивший общество, или же выходец из нынешнего белорусского истеблишмента, объединивший общество), который мог бы снова бросить вызов доминированию Москвы на территории Беларуси.

YT: Ναι, αυτό είναι ακριβώς. Η διατήρηση του Λουκασένκο στην εξουσία είναι ένα τεράστιο δαπανηρό έργο και ένα που δεν εγγυάται τα μερίσματα που θέλει η Μόσχα. Είναι πολύ φθηνότερο να σταθεί “στο πλευρό του λαού” και να χρησιμοποιήσει δημοκρατικά και προοδευτικά συναισθήματα για να ελέγξει τη λευκορωσική πολιτική μέσω της μορφής μιας κοινοβουλευτικής δημοκρατίας (τώρα αναφέρεται ότι θα πραγματοποιηθεί συνταγματική μεταρρύθμιση προς το σκοπό αυτό). Ταυτόχρονα, θα είναι δύσκολο να αποφευχθεί η εμφάνιση της Λευκορωσίας ως ανεξάρτητης οντότητας με τις δικές της στρατηγικές φιλοδοξίες, είτε η κοινωνία ενωθεί από έναν ηγέτη των διαμαρτυριών είτε από άλλη μορφή του σημερινού πολιτικού κατεστημένου της Λευκορωσίας. Αυτό κινδυνεύει να αμφισβητήσει την κυριαρχία της Μόσχας στη Λευκορωσία.

ME: Πώς πιστεύετε ότι θα εξελιχθεί η κατάσταση στο εγγύς μέλλον;

Ю.Ц.: Дальнейшее развитие ситуации в Беларуси будет определяться тем, насколько успешно Россия будет “вести” А.Лукашенко к реализации интересующего её формата политического транзита в Беларуси и насколько успешно А.Лукашенко будет пытаться играть в свою игру, находясь под плотной опекой и давлением Кремля. В то же время качество решений и действий белорусских властей будет иметь критическое значение для предотвращения скатывания кризиса в фазу насильственного противостояния. Пока что это качество остаётся низким, а значит, вероятность конфликта – высокой.

YT: Το πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση στη Λευκορωσία εξαρτάται από το πόσο επιτυχώς μπορεί η Ρωσία να “οδηγήσει” τον Λουκασένκο σε μια μορφή πολιτικής μετάβασης που ταιριάζει στα συμφέροντά της και πόσο επιτυχώς θα καταφέρει ο Λουκασένκο να παίξει αυτό το παιχνίδι ενώ βρίσκεται υπό αυστηρό έλεγχο και πίεση από το Κρεμλίνο. Εν τω μεταξύ, η ποιότητα των αποφάσεων και των ενεργειών που έλαβαν οι αρχές της Λευκορωσίας θα είναι καθοριστικής σημασίας για την αποτροπή της εξάπλωσης της κρίσης σε μια ακόμη βίαιη αντιπαράθεση. Οι αποφάσεις τους μέχρι στιγμής δεν παρέχουν αιτία αισιοδοξίας, πράγμα που σημαίνει ότι η πιθανότητα μιας άλλης αντιπαράθεσης είναι υψηλή.

Μάθετε περισσότερα για την αναταραχή στη Λευκορωσία εδώ

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.