“Έχουμε παράξενο πεπρωμένο”: Συζήτηση με τον ποιητή Valts Ernštreits, μέρος Α’

Ο Λιβόνιος ποιητής και γλωσσικός ακτιβιστής Valts Ernštreits. Η φωτογραφία χρησιμοποιείται με άδεια.

Έχουν απομείνει μόνο 250 από αυτούς στη Λετονία σήμερα, πολλοί διάσπαρτοι μακριά από τις ακτές, που φέρουν το όνομά τους.

Η γλώσσα τους είναι μια φιννική γλώσσα, που συγγενεύει με τα φινλανδικά και τα εσθονικά. Πριν από εκατοντάδες χρόνια, ομιλούνταν σε μεγάλο μέρος της Λετονίας, αλλά καθώς οι ομιλητές της αφομοιώθηκαν από τον γύρω πληθυσμό, τα λιβονικά άρχισαν να βιώνουν μια αργή και σταθερή παρακμή. Τον 20ό αιώνα, η λιβονική γλώσσα περιοριζόταν σε μερικές εκατοντάδες ομιλητές, συγκεντρωμένοι κυρίως σε μερικά απομακρυσμένα ψαροχώρια στην επαρχία Κούρζεμε [ΣτΜ: η ιστορική Κουρλάνδη] της δυτικής Λετονίας.

Όταν η Λετονία τέθηκε υπό την κυριαρχία της Μόσχας, αυτές οι παράκτιες περιοχές σχημάτισαν τα δυτικά σύνορα της Σοβιετικής Ένωσης και καταλήφθηκαν σε μεγάλο βαθμό από τον στρατό. Η πρόσβαση ήταν περιορισμένη και οι Λιβόνιοι απαγορευόταν να ψαρεύουν. Πολλοί εγκατέλειψαν την παραδοσιακή τους γενέτειρα.

Πιστεύεται ότι ο τελευταίος γηγενής ομιλητής της λιβονικής γλώσσας ήταν η Grizelda Kristiņa, η οποία πέθανε το 2013 στον Καναδά, όπου είχε εγκατασταθεί, αφού εγκατέλειψε τη Λετονία το 1944. Μετά, όμως, την αποκατάσταση της ανεξαρτησίας της Λετονίας το 1991, η γλώσσα βιώνει μια αργή αναβίωση, καθώς μικρός αριθμός ατόμων λιβονικής καταγωγής ή με ενδιαφέρον για τον πολιτισμό τους έχουν αρχίσει να μαθαίνουν και να προωθούν τη γλώσσα.

Ένας από αυτούς είναι ο Λιβόνιος ποιητής και μεταφραστής Valts Ernštreits, ο οποίος είναι σήμερα διευθυντής του Λιβονικού Ινστιτούτου, που ιδρύθηκε το 2018, στο Πανεπιστήμιο της Λετονίας στην πρωτεύουσα Ρίγα. Μίλησα με τον Ernštreits για το παρελθόν και το παρόν της λιβονικής γλώσσας και τι κάνει για να διασφαλίσει ότι έχει μέλλον. Η συνέντευξη έχει υποστεί επεξεργασία για λόγους μορφοποίησης και συντομίας.

Will Mawhood: Ποια πιστεύετε ότι είναι η σημασία ενός Λιβονικού Ινστιτούτου;

Valts Ernštreits: Νομίζω ότι τα πήγαμε αρκετά καλά. Ξεκινήσαμε το φθινόπωρο του 2018 χωρίς υπαλλήλους και χρήματα. Τώρα εκτελούμε ήδη τρία εγχειρήματα. Αναμένουμε να ξεκινήσουμε ένα ή δύο ακόμη φέτος και υπάρχουν ήδη εννέα άτομα προσωπικό.

Το Λιβονικό Ινστιτούτο είναι πολύ σημαντικό: πρώτα απ’ όλα για τη Λετονία, διότι οι Λιβόνιοι είναι κομμάτι της Λετονίας. Αυτός είναι ένας τομέας, που δεν έχει ερευνηθεί αρκετά […] Είναι η πρώτη σοβαρή απόπειρα για τη Λετονία να εισέλθει στον φιννο-ουγγρικό κόσμο με επιστημονικούς όρους και εκμεταλλεύεται επίσης το γεγονός ότι υπάρχουν μόνο λίγες χώρες στην Ευρώπη που έχουν αυτόχθονες και η Λετονία είναι μια εξ αυτών. Αν και δεν είναι συνηθισμένο στη Λετονία να σκεφτόμαστε με αυτούς τους όρους: ότι η Λετονία έχει αυτόχθονες κατοίκους. Κατά κάποιο τρόπο, σε πολλές περιπτώσεις, φαίνεται ότι οι άνθρωποι εκπλήσσονται, αλλά είναι αλήθεια.

Καθώς οι Λιβόνιοι έχουν ένα παράξενο πεπρωμένο: υπάρχουν πολύ λίγοι, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν. Είναι κάτι, από το οποίο μπορεί να επωφεληθεί ο κόσμος – από την εμπειρία των Λιβόνιων, και εμείς ως ινστιτούτο μπορούμε επίσης να προσφέρουμε, γιατί με την έρευνα για τους Λιβόνιους, ερευνώντας διάφορες πτυχές τους, μπορούμε κάπως να βρούμε έναν τύπο αντίστασης ενάντια στον κόσμο, μια φόρμουλα για επιβίωση.

Αυτό που εννοώ με την αντίσταση ενάντια στον κόσμο είναι το πώς να επιβιώσουμε σε πολύ σκληρές συνθήκες, αν το συγκρίνουμε με πάρα πολλούς αυτόχθονες, και όχι μόνο με αυτόχθονες […]. Τον 19ο αιώνα υπήρχαν δυόμισι χιλιάδες Λιβόνιοι, ένας εξαιρετικά μικρός αριθμός. Ένα χωριό στη Μεγάλη Βρετανία, υποθέτω. Παρ’ όλα αυτά, 200 χρόνια αργότερα οι Λιβόνιοι εξακολουθούν να υπάρχουν και μάλιστα χωρίς να μιλήσουμε καν για δύο παγκόσμιους πολέμους, οι οποίοι κατέστρεψαν εντελώς τις λιβονικές ακτές, και τη συνοριακή περιοχή, που διέγραψε την ύπαρξη όσων μιλούσαν τη λιβονική γλώσσα γενικά. Κατά τη διάρκεια όλων αυτών, οι Λιβόνιοι κατάφεραν κάπως να επιβιώσουν. Ίσως αυτό είναι κάτι, που μπορούμε να προσφέρουμε στους άλλους: πώς να επιβιώσουμε 200 χρόνια περισσότερο. Αν μπορούν να το κάνουν δυόμισι χιλιάδες άνθρωποι, μπορούν όλοι.

WM: Οπότε η λιβονική θα αποτελέσει παράδειγμα για άλλες γλώσσες στην Ευρώπη;

VE: Ναι, γιατί αν μπορείς να το χρησιμοποιήσεις αυτό για τους Λιβόνιους, μπορείς να το χρησιμοποιήσεις για πάρα πολλές περιπτώσεις. Επειδή οι Λιβόνιοι είναι μια ακραία περίπτωση για ένα απειλούμενο έθνος, επειδή είναι πραγματικά πολύ μικρό και έχει πάρα πολλά προβλήματα, που δεν έχουν άλλοι, όπως για παράδειγμα δεν έχουν [μια ξεχωριστή] περιοχή. Για πολλές απειλούμενες γλώσσες, αυτό δεν είναι πρόβλημα, επειδή είναι γλώσσες ενός χωριού ή συγκεκριμένης περιοχής.

Ένα εγχείρημα, που ξεκινήσαμε, είναι να συλλέξουμε λιβονικά τοπωνύμια. Για να είμαστε ακριβείς, επειδή ορισμένοι τείνουν να μπερδεύονται: όχι τοπωνύμια λιβονικής προέλευσης, αλλά δημιουργία τοπωνυμίων στη λιβονική γλώσσα.

WM: Για να το ξεκαθαρίσουμε λοιπόν, δεν πρόκειται μόνο για τις Λιβονικές Ακτές. Θα μπορούσε επίσης να είναι και για εδώ [στη Ρίγα], για παράδειγμα; Πηγαίνετε πολύ πίσω.

VE: Ναι, αν μπορούμε να τις βρούμε τις ονομασίες αυτές. Το θέμα είναι ότι δεν ενδιαφερόμαστε ιδιαίτερα για το πώς ακούγεται στα λετονικά. Μας ενδιαφέρει πώς ονομάζονταν αυτά τα μέρη στα λιβονικά. Και χρησιμοποιούμε διάφορες μεθόδους για να το κάνουμε αυτό, όπως η χρήση ψηφιακών κειμένων, η εξαγωγή τους από, για παράδειγμα, λαογραφικό υλικό όπως παραμύθια. Επίσης μεταδεδομένα διαφόρων συλλογών. Υπάρχει μια συλλογή, για παράδειγμα, όπου κάποιος έχει συλλέξει διάφορα είδη οικιακής χρήσης, αλλά είναι γραμμένο από ποιο νοικοκυριό συλλέχτηκε και γράφτηκε στα λιβονικά. Τότε τα παίρνουμε. Ένα άλλο μέρος αυτού είναι ότι δεν τις συλλέγουμε μόνο, αλλά και τις συνδέουμε με γεωχωρικές πληροφορίες, βασικά για να τις συνδέσουμε με τις συντεταγμένες. Ως αποτέλεσμα αυτού, υπάρχουν δύο πράγματα, που προκύπτουν. Μέσω των συντεταγμένων, συνδέουμε αυτά τα λιβονικά τοπωνύμια με άλλες επίσημες λετονικές βάσεις δεδομένων. Αυτό μας επιτρέπει, για παράδειγμα, να δημιουργήσουμε πινακίδες στη λιβονική γλώσσα. Προσφέρουμε λοιπόν επίσημες λιβονικές εκδοχές λετονικών τοπωνυμίων. Έτσι, αν θέλουν, για παράδειγμα, να βάλουν μια πινακίδα στο χωριό Kolka στις ακτές της Λιβονίας με το λιβονικό όνομα Kūolka, διαθέτουν ήδη μια πηγή σύμφωνα με τους κανόνες της λιβονικής γλώσσας, τυποποιημένη.

WM: Αναφέρατε ότι τα λιβονικά είναι ίσως ασυνήθιστα σε ευρωπαϊκό πλαίσιο λόγω του ότι δεν υπάρχουν εδάφη, όπου είναι ακόμα συγκεντρωμένη η γλώσσα. Πιστεύετε ότι το Διαδίκτυο είναι ασυνήθιστα σημαντικό για γλώσσες σε τέτοιες περιπτώσεις;

VE: Είναι μια παγκόσμια τάση, δεν επηρεάζει μόνο τα λιβονικά. Επειδή οι άνθρωποι μετακινούνται πολύ περισσότερο. Το διαφορετικό είναι ότι οι άνθρωποι μπορούν να παραμείνουν ουσιαστικά συνδεδεμένοι με την κοινωνία τους διαβάζοντας διαδικτυακές πύλες, παρακολουθώντας βίντεο στη γλώσσα που μιλούν κ.λπ. Και για μικρότερες γλώσσες και μικρότερες κοινότητες, αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό, επειδή είναι ένα είδος τεχνητού μέλους από μια άποψη, επειδή συμπληρώνει κάτι που έχεις χάσει. Και για τους Λιβόνιους ήταν πραγματικά, καθώς τα εδάφη είχαν χαθεί τη δεκαετία του '50 και μετά ήταν πραγματικά δύσκολο να συναντηθούμε, απλά να κάνουμε μια συζήτηση. Χρειάζονται δύο άτομα και αυτό σημαίνει ότι δύο άτομα πρέπει να συναντηθούν. Τώρα λοιπόν αυτές οι τεχνολογίες τους επιτρέπουν να το κάνουν αυτό. Φυσικά, υπάρχουν ορισμένοι κίνδυνοι και αποτέλεσαν αντικείμενο συζήτησης.

Για παράδειγμα, οι Σάμι [γλωσσικοί ακτιβιστές] εργάζεται προς την κατεύθυνση των επιλογών αυτόματης μετάφρασης, αλλά δεν δημιουργούν εργαλεία για μετάφραση στα σάμι, αλλά μόνο από τα σάμι. Για μένα, αυτό είναι κάτι, που πρέπει επίσης να σκεφτώ. Θα ήταν πολύ ωραίο αν είχες εργαλεία για να μεταφράσεις από τη μία γλώσσα στην άλλη. Αλλά και πάλι, χωρίς να λάβεις μεταφράσεις καλής ποιότητας, για παράδειγμα, στα λιβονικά ή στα σάμι, μπορεί ξαφνικά να πλημμυρίσεις τη γλώσσα με πολλά δεδομένα κακής ποιότητας και  πραγματικά να επηρεάσεις αυτόν τον ζωντανό οργανισμό με ένα είδος ασθένειας. Και καταλήγεις στο ότι προσπαθώντας να σώσεις τη γλώσσα, τη σκοτώνεις, αλλά με άλλα μέσα. Επειδή οι άνθρωποι πιστεύουν ότι είναι ΟΚ και στη συνέχεια αρχίζουν να το χρησιμοποιούν, επειδή το χρησιμοποιούν οι περισσότεροι.

Η συνέντεξη αυτή δημοσιεύεται σε δύο μέρη. Διαβάστε τη συνέχεια εδώ.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.