Φωτογραφία: darwin Bell/Flickr, με άδεια CC BY 2.0  

Το Μεξικό είναι μία από τις πιο ενεργές χώρες της Λατινικής Αμερικής στο δίκτυο Tor, αλλά ο πιο δημοφιλής τηλεπικοινωνιακός φορέας της χώρας, η Telmex, έχει ουσιαστικά μπλοκάρει ολόκληρο το σύστημα φιλοξενίας του δικτύου. Αυτό ανακάλυψε μια ομάδα ερευνητών από το Εθνικό Αυτόνομο Πανεπιστήμιο του Μεξικού (UNAM) και το πρόγραμμα Magma, του οποίου είναι μέλη οι συγγραφείς αυτού του άρθρου, στις πρόσφατες έρευνές τους. Πρόκειται για ανησυχητικό εύρημα για τους υπερασπιστές του ελεύθερου λόγου και της ιδιωτικής ζωής, καθώς θεωρείται ως οπισθοδρόμηση στην άσκηση των δικαιωμάτων.

Λογότυπο του Tor. Φωτογραφία: Wikipedia, με άδεια CC BY 3.0 US .

Το δίκτυο Tor είναι ένα δωρεάν λογισμικό ανοιχτού κώδικα, που χρησιμοποιείται σε όλο τον κόσμο για ανώνυμη επικοινωνία. Προσφέρει εναλλακτικές λύσεις για όσους επιθυμούν να ασκήσουν ελευθερία πρόσβασης και ομιλίας στο Διαδίκτυο διατηρώντας το απόρρητο και την ανωνυμία τους. Για τον σκοπό αυτό, βασίζεται σε ένα δίκτυο με περισσότερους από 6000 κόμβους, που παρέχουν μια παγκόσμια ανώνυμη δρομολόγηση, επίσης γνωστή μεταφορικά ως “δρομολόγηση κρεμμύδι” λόγω των διαφόρων επιπέδων, που αποτελούν αυτό το δίκτυο.

Το Μεξικό είναι μια χώρα, όπου απειλείται η ελευθερία του λόγου. Αυτό θα μπορούσε να εξηγήσει το ενδιαφέρον για ασφαλή τρόπο αλληλεπίδρασης στο Διαδίκτυο. Το 2020, το Μεξικό κατετάγη 143ο σε 180 χώρες, όσον αφορά την ελευθερία του Τύπου, σύμφωνα με τους Δημοσιογράφους Χωρίς Σύνορα. Δημοσιογράφοι και υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων συχνά θέτουν τη ζωή τους σε κίνδυνο κάνοντας τη δουλειά τους.

Η “δρομολόγηση κρεμμύδι” παρέχει ανωνυμία μεταδίδοντας δεδομένα από τους ιστότοπους, που επισκεπτόμαστε, μέσω μιας σειράς από τρεις αναμεταδότες, με τέτοιο τρόπο, ώστε ο τελικός προορισμός να μην μπορεί να γνωρίζει την προέλευση της σύνδεσης. Στο Μεξικό, υπάρχουν 10.000-15.000 χρήστες ανά ημέρα σύμφωνα με το Tor. Η κοινωνία των πολιτών και οι κοινότητες έχουν ενισχύσει τη χρήση του δικτύου Tor. Τα εγχειρήματά του επικεντρώνονται στη χρήση ανώνυμων ταχυδρομικών θυρίδων για αποκαλύψεις και καταγγελίες στη δημοσιογραφία και στο έργο υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Το εύρος ζώνης για τη Λατινική Αμερική. Πηγή δεδομένων: Tor Metrics, 2019

Τα τελευταία χρόνια, μια ομάδα ακαδημαϊκών, φοιτητών και υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχει πιέσει πανεπιστήμια όπως το UNAM ή το Μητροπολιτικό Αυτόνομο Πανεπιστήμιο, να εργαστούν με υποδομές για το δίκτυο Tor. Κάποιοι το θεωρούν ως “ψηφιακή αυτοάμυνα“, ή, με άλλα λόγια, μια πολιτική πράξη αυτοδιαχείρισης για την ανάπτυξη εναλλακτικών λύσεων με τις κοινότητες.

Αυτή η εμπλοκή αντικατοπτρίζεται στον αυξημένο αριθμό αναμεταδοτών, που έχουν εγκατασταθεί στο Μεξικό. Σύμφωνα με πηγές του δικτύου Tor, αυτός ο αριθμός έχει αυξηθεί τα τελευταία τρία χρόνια από 1 ή 2 αναμεταδότες σε περισσότερους από 20 στα πιο ενεργά αρχεία καταγραφής. Ωστόσο, ο αριθμός μειώθηκε σημαντικά, όταν η Telmex άρχισε να τους αποκλείει.

Μπλοκάρει αυτό το δίκτυο η Telmex;

Όπως κατέγραψε η ομάδα ερευνητών από το UNAM και το πρόγραμμα Magma στην ανάλυσή τους, ο ευρύτερα χρησιμοποιούμενος τηλεπικοινωνιακός φορέας του Μεξικού, η Telmex, μπλοκάρει το δίκτυο Tor.

Η Telmex είναι μια ιδιωτική εταιρεία, που ανήκει στον Carlos Slim, τον πλουσιότερο άνθρωπο στο Μεξικό. Αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες εταιρείες τηλεπικοινωνιών στη Λατινική Αμερική. Προσφέρει σταθερές τηλεφωνικές υπηρεσίες και θεωρείται ο “βασιλιάς του σταθερού ευρυζωνικού διαδικτύου” στα περισσότερα μέρη του Μεξικού.

Ωστόσο, χρήστες, που επιθυμούν να συνεχίσουν ή να ξεκινήσουν τη συμμετοχή τους στο δίκτυο Tor, έχουν αναγκαστεί να βρουν άλλους παρόχους διαδικτύου εκτός από την Telmex.

Η πρώτη δημόσια έκθεση σχετικά με το μπλοκάρισμα της Telmex από τους διαχειριστές δικτύου Tor χρονολογείται από το 2016. Ένας διαχειριστής κόμβου δικτύου Tor δήλωσε τα ακόλουθα σε λίστα αλληλογραφίας του Tor:

He estado ejecutando un nodo (retransmisión sin salida) durante aproximadamente 5 años. Desde el año nuevo, noté que mi nodo se cayó, y que no apareció en los lugares habituales.

Διαχειρίζομαι έναν κόμβο (αναμεταδότη χωρίς έξοδο) για περίπου 5 χρόνια τώρα. Από την αρχή της χρονιάς, παρατήρησα ότι ο κόμβος μου είχε καταρρεύσει και δεν εμφανιζόταν στα συνήθη μέρη.

Αριθμός αναμεταδοτών στο Μεξικό, 2009-2019. Πηγή: Tor Metrics.

Ο χειριστής κόμβων πρόσθεσε επίσης ότι υπήρχαν 5-8 αναμεταδότες στο Μεξικό, αλλά εκείνη τη στιγμή μόνο ένας εμφανιζόταν διαδικτυακά ενεργός. Αυτή η έκθεση συμπίπτει με τα αρχεία καταγραφής ιστορικού του δικτύου Tor, τα οποία δείχνουν σημαντική πτώση στον αριθμό των αναμεταδοτών μεταξύ 2015 και 2017.

Το σύστημα δικτύου Tor βασίζεται σε 9 διακομιστές και 1 αντίγραφο ασφαλείας, γνωστά ως “Αρχές καταλόγου”, που βρίσκονται στην Ευρώπη, τις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά.

Η Telmex έχει αποκλείσει την πρόσβαση σε 7 από αυτές τις Αρχές καταλόγου. Οι χρήστες μπορούν να έχουν πρόσβαση στο δίκτυο Tor, αλλά δεν είναι δυνατή η εγκατάσταση αναμεταδοτών, επειδή δεν ήταν δυνατό να δημιουργηθεί σταθερή σύνδεση με τις Αρχές καταλόγου από το 2016. Αυτά απαιτούνται για την αξιοπιστία του δικτύου Tor στο σύνολό του.

Το γράφημα δημιουργήθηκε με δεδομένα μέτρησης από το Ανοιχτό Παρατηρητήριο Παρεμβολών Δικτύου

Το γράφημα στα δεξιά δείχνει μετρήσεις, που έγιναν σε τακτική βάση μεταξύ Ιανουαρίου και Ιουνίου 2019. Οι μετρήσεις για το δίκτυο Telmex εμφανίζονται με κόκκινο ή καφέ χρώμα. Έχουν αποκλειστεί 7 από τις 10 Αρχές καταλόγου Tor.

Ο κυβερνητικός οργανισμός επιφορτισμένος με τη ρύθμιση των τηλεπικοινωνιών στο Μεξικό, το Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Τηλεπικοινωνιών, έμαθε επίσημα για το μπλοκάρισμα από την Telmex στις 31 Οκτωβρίου 2019 μέσω μιας Σύστασης σχετικά με πρακτικές που περιλαμβάνουν την Net Neutrality, την οποία είχε κοινοποιήσει το συμβουλευτικό συμβούλιο. Στη σύστασή του, το διοικητικό συμβούλιο υποστηρίζει ότι:

(…) se puede tener una posible violación al no permitir la libre elección de privacidad y anonimato que una persona pueda elegir al usar servicio de internet de determinado proveedor.

(…) εάν δεν επιτρέπεται η ελεύθερη επιλογή απορρήτου ή ανωνυμίας, την οποία ένα άτομο μπορεί να επιλέξει χρησιμοποιώντας υπηρεσίες διαδικτύου ενός συγκεκριμένου παρόχου, ενδέχεται να υπάρχει πιθανή παραβίαση.

Προσθέτει επίσης:

Como es evidente, la privacidad y la neutralidad serán letra muerta en las leyes mientras el instituto no actué de forma más proactiva.

Όπως είναι προφανές, η ιδιωτικότητα και η ουδετερότητα θα παραμείνουν στα χαρτιά, μόνο εφόσον το Ινστιτούτο δεν ενεργεί πιο προληπτικά.

Παρά την ομοσπονδιακή νομοθεσία περί Τηλεπικοινωνιών του Μεξικού, που ορίζει ότι οι πάροχοι διαδικτύου πρέπει να συμμορφώνονται με την “ελεύθερη επιλογή, απαγόρευση διακρίσεων, προστασία προσωπικών δεδομένων, έλεγχο κυκλοφορίας, ποιότητα και ανάπτυξη”, που υποστηρίζει η υποδομή, το Ινστιτούτο δεν απάντησε.

Από την πλευρά της, η Telmex αρνήθηκε τον αποκλεισμό φορέων εκμετάλλευσης, σε αρκετές περιπτώσεις, όταν της ζητήθηκε να σταματήσει.

Μέσα σε αυτό το ψηφιακό πλαίσιο, οι φορείς εκμετάλλευσης στο Μεξικό θεωρούν ότι το μπλοκάρισμα αποτελεί παραβίαση της άσκησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Παρά το μπλοκάρισμα αυτό, η κοινότητα των χειριστών κόμβων του Μεξικού απέκτησε περισσότερα από 20 αναμεταδότες στο δίκτυο Tor και στη συνέχεια δημιούργησε περισσότερα από 10 τα τελευταία 3 χρόνια σε συνεργασία με άλλους παρόχους διαδικτύου. Ωστόσο, με την Telmex να είναι ο πιο διαδεδομένος πάροχος της χώρας, αυτό το μέτρο είναι ένα δύσκολο εμπόδιο, που πρέπει να ξεπεραστεί.