Βίκτορ Τσόι: Το αθάνατο είδωλο της σοβιετικής ροκ της ανυπακοής

Τοίχος αφιερωμένος στον Βίκτορ Τσόιστο κέντρο του Μινσκ, όπου ο κινεζικός χαρακτήρας “崔” χρησιμοποιείται για να γραφτεί το κορεατικό του επώνυμο. Φωτογραφία από τον Filip Noubel, με άδεια χρήσης.

Στις 21 Ιουνίου 1962 γεννήθηκε ο Βίκτορ Τσόι, ένας Ρωσο-Κορεάτης ροκ σταρ κατά τα τελευταία χρόνια της Σοβιετικής Ένωσης, ο οποίος πλέον έχει γίνει είδωλο στις ρωσόφωνες χώρες, 30 χρόνια μετά τον τραγικό θάνατό του.

Ροκάς, ηθοποιός, επαναστάτης

Ο Τσόι γεννήθηκε στο Λένινγκραντ από Ρωσίδα μητέρα, τη Valentina Guseva, και Κορεάτη πατέρα, τον Robert Tsoi. Ο πατέρας του κατάγεται από τη σημερινή Βόρειο Κορέα μέσω του Καζακστάν, καθώς η οικογένειά του απελάθηκε στη σοβιετική κεντρική Ασία επί Στάλιν.

Ο Βίκτορ Τσόι σπούδασε τέχνη, αλλά σύντομα εγκατέλειψε τις σπουδές του και άρχισε να παίζει ροκ τη δεκαετία του '70. Εκείνη την περίοδο, η ροκ μουσική είχε απαγορευτεί από τις σοβιετικές Αρχές ως σύμβολο της “δυτικής παρακμής” και ως εκ τούτου ασύμβατη με την κομμουνιστική ιδεολογία.

Μετά τη γνωριμία του με έναν από τους πιο επιδραστικούς εναλλακτικούς Σοβιετικούς μουσικούς της εποχής, τονΜπόρις Γκρεμπένσικοφ, το 1980, η καριέρα του Τσόι θα έπαιρνε άλλη τροπή. Ήδη το 1982, ο Τσόι είχε δημιουργήσει τη δική του μπάντα, τους Kino, χάρη στην οποία η φήμη του στη Σοβιετική Ένωση εκτοξεύτηκε. Το πρώτο άλμπουμ των Kino, το “45”, ηχογραφήθηκε το 1982 μαζί με τη μπάντα του Γκρεμπένσικοφ, τους Akvarium. Ένα άλλο άλμπουμ, το “Noch,” ηχογραφήθηκε το 1986 και κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ σε διπλό άλμπουμ με τον τίτλο “Red Wave: 4 Underground Bands from the USSR.”

Πορτρέτο του Τσόι σε τοίχο αφιερωμένο στον ίδιο, στο Μινσκ της Λευκορωσίας. Φωτογραφία από τον Filip Noubel, με άδεια χρήσης.

Συνολικά, ο Τσόι συνέθεσε και ηχογράφησε πάνω από 90 τραγούδια, τα οποία έγιναν αμέσως επιτυχίες μέσω ανεπίσημων καναλιών, συμπεριλαμβανομένων underground συναυλιών και demo και ανεπίσημων ηχογραφήσεων, σε μια εποχή που, εξαιτίας της λογοκρισίας, ήταν πολύ δύσκολο να βρεθούν.

Όπως και νά ‘χει, οι στίχοι των τραγουδιών εξαπλώθηκαν σταδιακά από στόμα σε στόμα, προσελκύοντας το underground κοινό με τα μηνύματά τους σχετικά με την ενδυνάμωση των νέων, τις ανεξάρτητες ιδέες και την έλλειψη συμπάθειας προς το Κομουνιστικό Κόμμα. Το τραγούδι “Και από τώρα και στο εξής εμείς είμαστε υπεύθυνοι” (Дальше действовать будем мы), για παράδειγμα, έχει έναν στίχο που λέει: “Ήρθαμε εδώ για να διεκδικήσουμε τα δικαιώματά μας: ναι!”  (И вот мы пришли заявить о своих правах: “Да!”)

Μετά την περεστρόικα, η οποία έδινε περισσότερο χώρο και επιδείκνυε μεγαλύτερη ανοχή προς τις εναλλακτικές ιδέες, ειδικά στις τέχνες, ο Τσόι και οι Kino θα αποκτούσαν τη δυνατότητα να τραγουδήσουν επίσημα και να δώσουν συνέντευξη στη σοβιετική τηλεόραση.

Το 1988, ο Τσόι εμφανίστηκε σε μια ταινία με τίτλο “Η Βελόνα” (Игла) από τον σκηνοθέτη Ρασίντ Νουγκμάνοφ, η οποία γυρίστηκε στο σημερινό Καζακστάν. Προκάλεσε αίσθηση λόγω του τρόπου, με τον οποίο παρουσίαζε τον εθισμό στα ναρκωτικά, ένα θέμα απαγορευμένο από τη σοβιετική ιδεολογία και θεωρούμενο ως αποκλειστικά “δυτικό” φαινόμενο, παρότι επηρέαζε πολλούς νεαρούς Σοβιετικούς, ειδικά μετά τον σοβιετικό πόλεμο στο Αφγανιστάν.

Η ταινία, στην οποία παίζονται τραγούδια και από τους Kino, είναι διαθέσιμη στο YouTube:

Τον Αύγουστο του 1990, ο Τσόι πέθανε στη σημερινή Λετονία σε ηλικία 28 ετών, όταν το αυτοκίνητό του συγκρούστηκε με λεωφορείο. Ο πρόωρος θάνατός του έγινε το θέμα πολλών μύθων, συμπεριλαμβανομένης της ιδέας ότι είχε αυτοκτονήσει ή ότι είχε δολοφονηθεί από τις σοβιετικές μυστικές υπηρεσίες.

Ο Τσόι το είδωλο

Τριάντα χρόνια μετά τον θάνατό του, ο Τσόι συνεχίζει να έχει αμέτρητους οπαδούς στις ρωσόφωνες χώρες και κοινότητες και έχει αποτελέσει πηγή έμπνευσης για πολλούς ανθρώπους, από μουσικούς μέχρι αστρονόμους.

Στο YouTube, κάποια βίντεο των τραγουδιών του έχουν πάνω από 37 εκατομμύρια προβολές. Κάποιες από τις επιτυχίες του έχουν, επίσης, ερμηνευτεί από σύγχρονους σταρ της ρωσικής ροκ και ποπ σκηνής, όπως η τραγουδίστρια Zemfira, η οποία έχει διασκευάσει το τραγούδι του, “Cuckoo” (Кукушка):

Τα τραγούδια του, επιπλέον, διασκευάζονται και παίζονται από DJ στις ρωσόφωνες χώρες και κοινότητες. Το Global Voices μίλησε με τον DJ Hem, κάτοικο του Ελσίνκι με καταγωγή από την Τασκένδη, ο οποίος διοργανώνει λάιβ σοβιετικής μουσικής στο YouTube,  συμπεριλαμβανομένου ενός ξεχωριστού πάρτι γενεθλίων προς τιμήν του Τσόι στις 21 Ιουνίου. Η άποψή του για το φαινόμενο Τσόι είναι η ακόλουθη:

Группа Кино была второй питерской группой, которую я когда-то услышал, это была песня Алюминиевые огурцы. Она, эта песня – как в смысле содержания, текста – каким-то, пожалуй, даже кардинальным образом скорректировала моё отношение как к року вообще, так к русскому року в частности.

Думаю, популярность Кино объясняется прежде всего общей «героической» аурой Цоя – его манера держаться на сцене, манера исполнения, голос, весь его образ… Всего этого не хватало не только на сцене. Всего этого не хватало в жизни.

Тогда это было проблемой всей страны, только что сменившей полностью курс. И вот эти поколения и поколения людей, выросших на героизации подвига – у всех этих людей с перестройкой образовалась где-то внутри пустота. Опыта жизни без героя не было. Значит, герой должен был появиться, и это произошло с Виктором Цоем.

Его лирические тексты вряд ли когда-нибудь устареют. А его песни с гражданским пафосом в какие-то моменты и нынешней российской жизни оказываются актуальными, и уместными как никогда. Что удивительно, российская рок и поп-сцены ведь так и не породили ни одной группы, ни одного исполнителя, который бы умудрился своими условными тремя аккордами зацепить «струны души» такого большого количества людей!

Οι Kino ήταν το δεύτερο συγκρότημα από το Λένινγκραντ που άκουσα στη ζωή μου, και το τραγούδι τους “Αλουμινένια Αγγούρια”, με το περιεχόμενό του και τους στίχους του κατά κάποιον τρόπο άλλαξε δραστικά την αντίληψή μου σχετικά με τη ροκ και τη σοβιετική ροκ.

Νομίζω ότι η δημοτικότητα των Kino οφείλεται κυρίως στην ηρωική αύρα του Τσόι — η συμπεριφορά του στη σκηνή, το στυλ της ερμηνείας του, η φωνή του, όλη του η εικόνα… Αυτό έλειπε από τη [σοβιετική] σκηνή, και από τη ζωή.

Εκείνη την εποχή αποτελούσε ζήτημα για όλη τη χώρα, η οποία μόλις είχε αλλάξει εντελώς την κατεύθυνσή της. Γενιές και γενιές ανθρώπων που είχαν μεγαλώσει με την εικόνα των [κομμουνιστών] ηρώων ξαφνικά βίωναν ένα εσωτερικό κενό λόγω της περεστρόικας. Δεν ήξεραν πώς είναι να ζεις χωρίς ήρωες. Επομένως, έπρεπε να εμφανιστεί ένας ήρωας, και αυτός συνέβη με τον Τσόι.

Οι στίχοι του πιθανότατα δεν θα θεωρηθούν ποτέ ξεπερασμένοι. Και τα τραγούδια του με τους πολιτικούς συμβολισμούς ηχούν πολύ σύγχρονα στη σημερινή ζωή των Ρώσων και ακόμη επίκαιρα. Το αξιοσημείωτο είναι ότι η ρωσική ροκ και ποπ σκηνή δεν έχει παραγάγει μέχρι σήμερα άλλο συγκρότημα ή τραγουδιστή, που να μπορεί με μόνο τρεις συγχορδίες να αγγίξει την ψυχή τόσων πολλών ανθρώπων!

Αυτή είναι η ηχογράφηση DJ Hem:

Το 2018, ο Ρώσος σκηνοθέτης Kirill Serebrennikov γύρισε μια ταινία με τίτλο “Leto” (“καλοκαίρι” στα ρωσικά) σχετικά με τη ζωή του Τσόι και της δημιουργίας του πρώτο άλμπουμ των Kino στις αρχές της δεκαετίας του '80. Η ταινία επιλέχθηκε για την κατηγορία του Χρυσού Φοίνικα στο φεστιβάλ των Καννών το 2018.

Ο Τσόι αποτελεί επίσης πηγή έμπνευσης και πέρα από τον κόσμο της μουσικής και των ταινιών: είναι ένα είδωλο του σύγχρονου αστικού τοπίου σε ορισμένες μετασοβιετικές πόλεις, στις οποίες μπορεί κανείς να βρει τοιχογραφίες, αγάλματα και γκραφίτι αφιερωμένα στον ίδιο και τα τραγούδια του. Ένα δημοφιλές γκραφίτι σχετικό με τον Τσόι είναι το “Ο Τσόι είναι ζωντανός” (Цой жив!).

Στο Μινσκ, την πρωτεύουσα της Λευκορωσίας, υπάρχει ένας “τοίχος μνήμης” αφιερωμένος στον Τσόι σε ένα πάρκο στο κέντρο της πόλης:

Τοίχος αφιερωμένος στον Τσόι στο Μινσκ. Φωτογραφία από τον Filip Noubel, με άδεια χρήσης.

Στο Αλμάτι, την πρώην πρωτεύουσα του Καζακστάν, ανεγέρθηκε άγαλμα του Τσόι στις 21 Ιουνίου του 2018 προς τιμήν των σχέσεών του με τη χώρα. Αυτό το τουίτ από τον Μάιο του 2019, όταν στη χώρα πραγματοποιούνταν αντικυβερνητικές διαδηλώσεις, παρουσιάζει το άγαλμα του Τσόι σε στυλ ειδώλου της ανυπακοής:

“Και δεν υπάρχει τίποτα άλλο
Όλα είναι μέσα μας.” [Στίχοι από το τραγούδι του Τσόι “Αλλαγές” (Перемен)]

Ο Βίκτορ Τσόι ήρθε να διαμαρτυρηθεί στο Αλμάτι με ένα πανό που γράφει “Αλλαγές”

Και το Κίεβο, η πρωτεύουσα της Ουκρανίας, έχει τον δικό της τοίχο προς τιμήν του Τσόι, όπως φαίνεται από το παρακάτω βίντεο:

Ο Τσόι έχει εμπνεύσει επίσης τους αστρονόμους από το Αστροφυσικό Παρατηρητήριο της Κριμαίας στο Nauchnij, οι οποίοι έδωσαν στον αστεροειδή 2740 Tsoj το όνομά του.

Αυτό, όμως, που χωρίς αμφιβολία θα συνεχίσει να συνιστά πηγή έμπνευσης για τις νέες γενιές των οπαδών του είναι οι στίχοι του, τους οποίους ο κόσμος ακόμα γνωρίζει απ’ έξω και μνημονεύονται καθημερινά από τους Ρώσους ομιλητές σε όλον τον κόσμο. Μεταξύ αυτών, κάποιοι από τους καλύτερούς του είναι οι εξής, από το τραγούδι “Ένα κουτί τσιγάρα” (Пачка сигарет):

Я сижу и смотрю в чужое небо из чужого окна
И не вижу ни одной знакомой звезды.
Я ходил по всем дорогам и туда, и сюда,
Обернулся – и не смог разглядеть следы.

Но если есть в кармане пачка сигарет,
Значит все не так уж плохо на сегодняшний день.
И билет на самолет с серебристым крылом,
Что, взлетая, оставляет земле лишь тень.

Κάθομαι και κοιτώ έναν ξένο ουρανό από ένα ανοίκειο παράθυρο
Δεν βλέπω ούτε ένα γνωστό αστέρι,
Περπάτησα όλους τους δρόμους, εδώ κι εκεί,
Γύρισα πίσω – και δεν έβρισκα τα ίχνη μου.

Αλλά αν έχεις ένα πάκο τσιγάρα στην τσέπη σου,
Τότε τα πράγματα δεν είναι τόσο άσχημα σήμερα.
Και ένα αεροπορικό εισιτήριο για ένα αεροπλάνο με ασημένια φτερά
Που καθώς απογειώνεται, δεν αφήνει τίποτα παρά μια σκιά πάνω στη γη.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.