O Doudou Diene (δεξιά), Πρόεδρος της Εξεταστικής Επιτροπής του ΟΗΕ για το Μπουρούντι, η Lucy Asuagbor (κέντρο) και η Françoise Hampson (αριστερά), μέλη της εξεταστικής επιτροπής για το Μπουρούντι, παρουσιάζουν την έκθεσή τους στην 40ή Σύνοδο του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, 12 Μαρτίου, 2019. Φωτογραφία του ΟΗΕ / Jean Marc Ferré. Flickr / UN Geneva CC BY-NC-ND 2.0 .
Αυτόν τον μήνα, το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών αποφάσισε να τερματίσει τις συγκεκριμένες εκθέσεις για το Μπουρούντι. Το Συμβούλιο Ασφαλείας σημείωσε βελτιωμένη ασφάλεια και “σε γενικές γραμμές ειρηνικές εκλογές”, αν και εξακολουθούσε να ανησυχεί για τα δικαιώματα και τον δημοκρατικό χώρο.
Το 2016, το ψήφισμα 2303 ζήτησε από τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ να υποβάλλει τακτικά έκθεση, λόγω της πολιτικής κρίσης που περιβάλλει την αμφιλεγόμενη τρίτη εκλογή του πρώην προέδρου Πιέρ Νκουρουνζίζα το 2015.
Το Μπουρούντι εμφανίζεται συχνά στην ατζέντα του ΣΑΗΕ για την παρακολούθηση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας, από τότε που ξεκίνησε ο εμφύλιος πόλεμος του το 1993. Τελείωσε το 2005, όταν το σημερινό κυβερνών κόμμα, τοΕθνικό Συμβούλιο για την υπεράσπιση της Δημοκρατίας – Δυνάμεις για την υπεράσπιση της Δημοκρατίας, (CNDD -FDD) κέρδισε τις εκλογές. Ο Νκουρουνζίζα ήταν πρόεδρος μέχρι τον απροσδόκητο θάνατό του νωρίτερα φέτος.
Μια ανακοίνωση του σημερινού προέδρου του Μπουρούντι, Εβαρίστ Νταγισιμίγιε, το καλωσόρισε “με χαρά”. Ο Πρόεδρος Νταγισιμίγιε, που ξεκίνησε τα καθήκοντά του τον Ιούνιο, είπε ότι αυτή η παρακολούθηση υποκινήθηκε από ορισμένες κυβερνήσεις, που επιδιώκουν γεωπολιτική επιρροή, και επιμένει ότι η χώρα είναι ειρηνική.
Στην Μπουζουμπούρα, υπήρξαν εορταστικές διαδηλώσεις, αν και το SOS Médias Burundi ανέφερε πως ορισμένοι παρευρισκόμενοι είπαν ότι τους πίεζαν να παρευρεθούν.
What a great way to wrap up 2020! The removal of #Burundi from the #UN Security Council is not a simple event, it is historic & a huge victory of Burundi, #UnitedNations & friends of #Burundi. pic.twitter.com/8z9qy427wP
— MAECD (@MAEBurundi) December 13, 2020
Τι υπέροχος τρόπος για να κλείσει το 2020! Η απομάκρυνση του Μπουρούντι από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ δεν είναι ένα απλό γεγονός, είναι ιστορική και μια τεράστια νίκη του Μπουρούντι, των Ηνωμένων Εθνών και των φίλων του Μπουρούντι .
Πολλοί στο Μπουρούντι ήταν δύσπιστοι για τα νέα και τα μέλη της αντιπολίτευσης ήταν απογοητευμένα.
Ο Louis Charbonneau του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων είπε ότι οι συνεδριάσεις του ΣΑΗΕ για το Μπουρούντι έγιναν “ολοένα και πιο αμφιλεγόμενες και παράτυπες, με το Μπουρούντι και τους συμμάχους του στο Συμβούλιο να προσπαθούν να ακυρώσουν τον τόσο αναγκαίο έλεγχο”.
Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων είπε ότι τα Ηνωμένα Έθνη θα πρέπει τώρα να “αναφέρουν λεπτομερώς για τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ανθρωπιστική κατάσταση και την κατάσταση ασφάλειας” για τις περιφερειακές συνεδριάσεις του για να αποφευχθεί ο παραγκωνισμός.
Ο αναλυτής Thierry Vircoulon είπε ότι η κίνηση αντανακλά την έλλειψη επιρροής των Ηνωμένων Εθνών, αλλά ήταν επίσης σκεπτικιστής απέναντι στο ότι, αν υπήρχε πιο συμβιβαστική στάση στη νέα κυβέρνηση, θα επέφερε συγκεκριμένες αλλαγές.
Η κυβέρνηση του Μπουρούντι ουσιαστικά εμπόδισε τις διεθνείς προσπάθειες παρακολούθησης ή διαμεσολάβησης από το 2015, ιδίως τον σταματημένο διάλογο με μέλη της αντιπολίτευσης στην εξορία, με τη μεσολάβηση της Κοινότητας της Ανατολικής Αφρικής. Η ερευνήτρια Carina Tertsakian είπε ότι η απόφαση του ΣΑΗΕ ήταν λυπηρή, αλλά είχε κάνει σχεδόν λίγα για αρκετά χρόνια λόγω των διεθνών διχασμών.
Η απόφαση ακολούθησε την έκθεση του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ τον Νοέμβριο, η οποία ήταν λιγότερο επικριτική από άλλες, υποδηλώνοντας διάλογο εντός του Μπουρούντι. Η κυβέρνηση διεξήγαγε προηγουμένως τις δικές της συνεδριάσεις διαλόγου, ως εναλλακτική λύση στην περιφερειακή διαμεσολάβηση, την οποία η Διεθνής Ομάδα Κρίσεων επέκρινε ως “ψεύτικη”, απηχώντας επίσημες θέσεις.
Ωστόσο, η κυβέρνηση αρνήθηκε τη σύσταση της έκθεσης να παρατείνει την παρουσία του γραφείου του Ειδικού Απεσταλμένου του ΟΗΕ στο Μπουρούντι: θα κλείσει του χρόνου. Το γραφείο σκόπευε να διευκολύνει τον διάλογο μεταξύ κυβέρνησης και αντιπάλων μετά την κρίση του 2015, αλλά αξιωματούχοι δήλωσαν ότι ήταν πλέον “κάτι παρωχημένο”.
Οι αξιωματούχοι θέλουν να αφήσουν οριστικά πίσω την κρίση του 2015. Ο υπουργός Εξωτερικών Albert Shingiro είπε ότι η παρουσία του ΟΗΕ δεν πρέπει να έχει “πολιτικό χαρακτήρα” και να αφορά μόνο θέματα όπως η οικονομική ανάπτυξη. Οι σχέσεις με τους διεθνείς θεσμούς είναι τεταμένες εδώ και χρόνια και οι αξιωματούχοι συχνά απορρίπτουν τις επικρίσεις ως αυτοκρατορική παρέμβαση.
Το Γραφείο του ΟΗΕ στο Μπουρούντι έκλεισε το 2014 και το Γραφείο του Οργανισμού Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ έκλεισε το 2019. Το Μπουρούντι εγκατέλειψε το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, αφού άρχισε να ερευνά παραβιάσεις δικαιωμάτων το 2017.
Διπλωματικά κέρδη
Η απομάκρυνση του Μπουρούντι από την ατζέντα του ΣΑΗΕ είναι χρήσιμη για τους αξιωματούχους για να υποστηρίξουν ότι η χώρα είναι πλέον ειρηνική και για την άρση των αναστολών της βοήθειας, δεδομένων των σημαντικών οικονομικών προβλημάτων του από το 2015, με 1,7 εκατομμύρια ανθρώπους να αντιμετωπίζουν επισιτιστική ανασφάλεια.
Η νέα κυβέρνηση είχε και άλλα διπλωματικά κέρδη. Ο Διεθνής Οργανισμός Γαλλοφωνίας ήρε τις κυρώσεις μετά το 2015. Ο Πρόεδρος Νταγισιμίγιε συναντήθηκε πρόσφατα με εκπροσώπους από την Ευρωπαϊκή Ένωση — η οποία εφάρμοσε τις κυρώσεις μετά το 2015 — λέγοντας ότι ο διάλογος υψηλού επιπέδου ξεκίνησε ξανά. Υπήρξαν επίσης συνομιλίες με τις Αρχές της Ρουάντα, μετά από χρόνια εντάσεων.
Ο Νταγισιμίγιε, δίνοντας έμφαση στην ενίσχυση των αφρικανικών δεσμών και τον Νοέμβριο, επισκέφθηκε την Ισημερινή Γουινέα και στη συνέχεια τη Γκαμπόν, για μια συνεδρίαση της Οικονομικής Κοινότητας των Κρατών της Κεντρικής Αφρικής. Αυτή είναι σημαντικά πιο ενεργή διπλωματία από τον προκάτοχό του. Μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2015, ο Νκουρουνζίζα έφυγε από το Μπουρούντι μόνο μία φορά, για λίγο πέρα από τα σύνορα στην Τανζανία, όπου ο Νταγισιμίγιε έκανε επίσης την πρώτη του επίσημη ξένη επίσκεψη.
Σοβαρές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων
Η ετήσια έκθεση της Εξεταστικής Επιτροπής του ΟΗΕ (UNCOI) τον Σεπτέμβριο ήταν πιο επικριτική από το ΣΑΗΕ. Δεν παρατήρησε βελτιώσεις, δηλώνοντας ότι εξακολουθεί να έχει “εύλογους λόγους να πιστεύει” ότι διαπράχθηκαν σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ιδιαίτερα γύρω από τις εκλογές που στόχευαν το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, το Εθνικό Κογκρέσο για την Ελευθερία.
Οι καταχρήσεις διαπράχθηκαν κυρίως από μέλη της Imbonerakure, νεολαίας του κυβερνώντος κόμματος, “ενεργώντας ως δυνάμεις ασφαλείας”, τοπικούς αξιωματούχους και πράκτορες πληροφοριών. Οι αναλυτές του ΟΗΕ προειδοποίησαν ότι η Imbonerakure έμοιαζε με πολιτοφυλακή ακόμη και πριν από το 2015, και η International Crisis Group σημείωσε πρόσφατα ότι “συνέχισαν να αποτελούν απειλή” για τους αμάχους.
Στις 6 Οκτωβρίου, η ετήσια εντολή της επιτροπής, που ιδρύθηκε το 2016, ανανεώθηκε, όπως ζήτησαν διάφορες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών .
Ενδιαφερόμενοι παρατηρητές δικαιωμάτων
Από τις εκλογές του Μαΐου, η εφημερίδα Iwacu ανέφερε ηρεμία μεταξύ διαφορετικών κομμάτων σε ορισμένες κοινότητες, αν και οι ηγέτες της αντιπολίτευσης δεν εμπιστεύονταν τα εκλογικά αποτελέσματα. Σημαντικά περισσότεροι πρόσφυγες επέστρεψαν πρόσφατα, αν και υπάρχουν αναφορές για πιέσεις να επιστρέψουν από την Τανζανία, όπου πολλοί Μπουρούντιοι μένουν σε προσφυγικούς καταυλισμούς.
Ενώ η καθημερινή ζωή συνεχίζεται, οι αναφορές περιγράφουν τον κίνδυνο της αντίστασης στην κυβέρνηση ή της αντίστασης σε τοπικές ρακέτες, όπως οι αναγκαστικές οικονομικές “συνεισφορές”. Πρόσφατα, 89 οργανώσεις του Μπουρούντι και διεθνείς οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών ζήτησαν την απελευθέρωση των φυλακισμένων ακτιβιστών.
Ο Συνασπισμός των Υπερασπιστών των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Μπουρούντι, του οποίου έχουν απαγορευτεί αρκετές οργανώσεις-μέλη στο Μπουρούντι, δημοσίευσε μια καταδικαστική έκθεση τον Δεκέμβριο. Ανέφερε πολλές αναγκαστικές εξαφανίσεις και εγκαταλελειμμένα πτώματα — συχνά θάβονταν χωρίς έρευνα— και κάλεσε τις Αρχές να τερματίσουν τις “σχεδόν καθημερινές” καταχρήσεις, ειδικά κατά της αντιπολίτευσης και των πρώην στρατιωτών. Περιέγραψε επίσης τη γενικευμένη διαφθορά και την παρενόχληση των συνδικαλιστών.
Ωστόσο, αυτές οι εκθέσεις απορρίφθηκαν από την Folucon F, μια οργάνωση της κοινωνίας των πολιτών στο Μπουρούντι, λέγοντας ότι η ειρήνη βασίλευε.
Η έκθεση της Πρωτοβουλίας για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του Μπουρούντι με τίτλο “Ένας ασφυκτικός φραγμός στο μέλλον του Μπουρούντι” ανέφερε ότι υπήρξαν λιγότερες καταχρήσεις από την Imbonerakure μετά την ορκωμοσία του Νταγισιμίγιε δείχνοντας τι θα μπορούσε να επιτευχθεί με τη θέληση από ψηλά. Αλλά “μόλις δύο μήνες αργότερα, οι Imbonerakure επέστρεψαν στους παλιούς τους τρόπους, συλλαμβάνοντας και ξυλοκοπώντας ύποπτα μέλη της αντιπολίτευσης”, ιδιαίτερα μετά από επιθέσεις ένοπλων ομάδων τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο.
Σημείωσε τη συνεχιζόμενη επιρροή των στρατιωτικών σκληροπυρηνικών, ορισμένοι από τους οποίους κατέλαβαν ισχυρές θέσεις όπως ο πρωθυπουργός Alain-Guillaume Bunyoni, απογοήτευσε τις ελπίδες για μεταρρυθμίσεις στα ανθρώπινα δικαιώματα.
Η έκθεση συνιστούσε:
To ??????? : Denounce human rights violations, advocate for release of activists, do not directly fund violators, meet with senior officials.
To ?? : press for preventing human rights violations and promoting long-term reforms.
— The Burundi Human Rights Initiative (@BHRI_IDHB) December 18, 2020
Προς ;;;;;;;: Καταγγέλλετε τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, υποστηρίξτε την απελευθέρωση ακτιβιστών, μην χρηματοδοτείτε απευθείας τους παραβάτες, συναντάτε ανώτερους αξιωματούχους.
Προς ;;: πιέστε για την πρόληψη των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την προώθηση μακροπρόθεσμων μεταρρυθμίσεων.
Ένας διπλωμάτης είπε στο RFI ότι η κυβέρνηση Νταγισιμίγιε προσπαθεί να “βελτιώσει” το σύστημα, που ελέγχεται από το κυβερνών κόμμα CNDD-FDD —τουλάχιστον επιφανειακά— αντί να το μεταρρυθμίσει ριζικά.
Για παράδειγμα, υπήρξαν κάποιες διώξεις κατά της διαφθοράς, αλλά σε χαμηλότερα επίπεδα. Η ατιμωρησία για σοβαρά εγκλήματα και η αυθαίρετη κράτηση συνεχίζεται. Για παράδειγμα, ο ακτιβιστής Germain Rukuki βρίσκεται ακόμα στη φυλακή. Η αναγκαστική εξαφάνιση του δημοσιογράφου Jean Bigirimana παραμένει ανεξερεύνητη και συνελήφθη ο Fabien Banciryanino, πρώην βουλευτής της αντιπολίτευσης με ευρύ δημόσιο λόγο.
Το πιο θετικό είναι ότι τέσσερις δημοσιογράφοι του Iwacu αφέθηκαν ελεύθεροι από τη φυλακή με προεδρική χάρη στις 23 Δεκεμβρίου. Τέθηκαν υπό κράτηση τον Οκτώβριο του 2019 με κατηγορίες ασφαλείας μετά από αναφορά για ένοπλη επίθεση. Η χάρη δεν αναγνώρισε επικρίσεις για αυθαίρετη κράτηση και ελαττώματα στη δίκη. Ο ιδρυτής της Iwacu, Antoine Kaburahe, ήλπιζε, ωστόσο, ότι θα μπορούσε να σηματοδοτήσει ένα καλύτερο μέλλον για την ελευθερία των ΜΜΕ.
Ουσιαστικά, ο έλεγχος του CNDD-FDD επί των θεσμών και των σκληροπυρηνικών του στρατού επ’ αυτού, συνεχίζεται, με την αντιπολίτευση αδύναμη. Εν τω μεταξύ, η νέα κυβέρνηση έχει σημειώσει ορισμένες διπλωματικές επιτυχίες, οι οποίες μπορεί να σηματοδοτούν τη συνεχιζόμενη έλλειψη διεθνούς πολιτικής βούλησης για την αντιμετώπιση των αναφερόμενων παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
