Εγκαταλελειμμένο τεθωρακισμένο μεταφορέας προσωπικού από τον Πρώτο Πόλεμο του Καραμπάχ (1988-1994) δίπλα σε έναν δρόμο στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, 2014. Φωτογραφία (c): Global Voices.

Μια παλιά σύγκρουση έχει ξαναρχίσει στον Νότιο Καύκασο. Στις 27 Σεπτεμβρίου, ξέσπασε και πάλι βία στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Το μέλλον αυτού του εδάφους υπήρξε σημαντική πηγή έντασης μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν, όπως και το παρελθόν του. Στο λυκόφως της Σοβιετικής Ένωσης, ο αρμενικός πληθυσμός της περιοχής κήρυξε ανεξαρτησία από το Αζερμπαϊτζάν ελπίζοντας για ενδεχόμενη ένωση με την Αρμενία. Ακολούθησε ένας βάναυσος πόλεμος μεταξύ της ανεξάρτητης Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν, που οδήγησε σε σφαγές και εθνοκάθαρση. Εκατοντάδες χιλιάδες εθνοτικών Αζέρων εκδιώχθηκαν από το ίδιο το Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός του 1994 άφησε την περιοχή ως ντε φάκτο κράτος υπό τον έλεγχο της αρμενικής κοινότητάς της, ελέγχοντας αρκετές γύρω περιοχές του Αζερμπαϊτζάν.

Η απουσία όμως πολέμου δεν είναι ειρήνη. Η λύση περιπλέκεται λόγω της εξυμνημένης τοποθεσίας του Ναγκόρνο-Καραμπάχ τόσο στην αρμενική όσο και στην αζερική ιστοριογραφία. Δεν πρόκειται για αρχαίο μίσος. Η μακρά ιστορία συνύπαρξης μεταξύ των δύο κοινοτήτων φαίνεται όλο και περισσότερο σαν σήμα κατατεθέν μιας άλλης εποχής. Καθώς οι διαπραγματεύσεις κατέρρεαν, στρατεύματα και κοινωνίες εδραιώνονταν. Για την Αρμενία, η αρχή της αυτοδιάθεσης ήταν υψίστης σημασίας. Παρόλο που το Ερεβάν δεν έχει αναγνωρίσει την ντε φάκτο ανεξάρτητη οντότητα, παρέχει ρητή και άμεση πολιτική και στρατιωτική υποστήριξη. Εν τω μεταξύ, το Αζερμπαϊτζάν επέμεινε στην υπεροχή της εδαφικής ακεραιότητας, η οποία αναγνωρίζεται από τη διεθνή κοινότητα, δεσμευόμενο να ανακαταλάβει τον έλεγχο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ και των γύρω περιοχών του.

Χωρίς ειρηνευτικές δυνάμεις επί τόπου, η βία στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ ξέσπασε τις επόμενες δεκαετίες, όπως και οι εχθροπραξίες μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν στα σύνορά τους. Μια σοβαρή αντιπαράθεση το 2016 είχε ως αποτέλεσμα το Αζερμπαϊτζάν να καταλάβει στρατηγικά ύψη σε αυτήν την ορεινή περιοχή. Οι τελευταίες συγκρούσεις μπορούν τώρα χωρίς αμφιβολία να περιγραφούν πιο σωστά ως πόλεμος πλήρους κλίμακας. Οι ένοπλες δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν ξεκίνησαν τεθωρακισμένες επιθέσεις στο νότιο Καραμπάχ και έφτασαν στο Στεπανακέρτ, την πρωτεύουσα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Οι ένοπλες δυνάμεις του Καραμπάχ έβαλλαν κατά πόλεων του Αζερμπαϊτζάν όπως η Γκάντζα. Ωστόσο, στο γρήγορο περιβάλλον πληροφοριών, η παραπληροφόρηση αφθονεί και υπάρχουν φόβοι ότι και οι δύο πλευρές υπερβάλλουν τις επιτυχίες τους και υποβιβάζουν τις απώλειές τους.

Μπορεί να ειπωθεί με ασφάλεια ότι αυτή είναι τώρα η πιο σοβαρή ένοπλη αντιπαράθεση στο Καραμπάχ μετά την εκεχειρία του 1994. Απειλεί να προσελκύσει άλλες περιφερειακές δυνάμεις απειλώντας τις ζωές και τα προς το ζην χιλιάδων πολιτών. Αλλά όπως και η κατάπαυση του πυρός δεν μπορεί να φέρει μόνιμη ειρήνη, ούτε μπορεί μια νίκη στο πεδίο της μάχης. Υπάρχει ελπίδα για διευθέτηση με διαπραγμάτευση; Θα μπορέσουν οι Αρμένιοι και οι Αζέροι να ζήσουν μαζί στο Καραμπάχ όπως κάποτε; Ή μήπως τα όπλα θα σιωπήσουν, μόνο για να ξαναρχίσουν σε λίγα χρόνια, φέρνοντας περισσότερη τραγωδία σε μια ρημαγμένη από τον πόλεμο περιοχή; Τι ρόλο θα διαδραματίσουν οι περιφερειακές δυνάμεις και άλλες χώρες άμεσα και έμμεσα στη σύγκρουση;