Σοβιετικό νεκροταφείο αγαλμάτων, Σεμέι, Καζακστάν, 2004. Φωτογραφία και εικονογράφηση © Ivan Sigal.

Όταν το Καζακστάν κέρδισε την ανεξαρτησία του το 1991, κληρονόμησε ένα εξαιρετικά ποικιλόμορφο έθνος, πλούσιους φυσικούς πόρους και τη δυνατότητα να γίνει βασικός παίκτης στην Κεντρική Ασία μεταξύ των γίγαντων της Ρωσίας και της Κίνας. Κληρονόμησε επίσης ένα σύστημα πολιτικού πελατειακού χαρακτήρα, μια παράδοση λογοκρισίας και ένα χάσμα μεταξύ αγροτικού και αστικού τρόπου ζωής, καθώς και μεταξύ των μέσων πολιτών και των ελίτ. Οι διαμαρτυρίες Ζελτοκσάν του Καζακστάν τον Δεκέμβριο του 1986, μια από τις πρώτες σημαντικές δημόσιες διαμαρτυρίες της σοβιετικής εποχής της γκλάσνοστ, εκπαίδευσε για πρώτη φορά την πολιτική ελίτ του Καζακστάν στις πολιτικές αναταραχές και της παρείχε μια αποφασιστικότητα να αντισταθεί σε παρόμοιες, μελλοντικές εξελίξεις ως ανεξάρτητο κράτος.

Τρεις δεκαετίες αργότερα, το Καζακστάν έχει μετατραπεί σε μια σχετικά πλούσια, πολυεθνική χώρα, που διατηρεί ισχυρούς δεσμούς με τη Ρωσία, την Ευρώπη και την Κίνα. Είναι επίσης κόμβος διαμετακόμισης μεταξύ Κίνας και Ρωσίας, καθώς και της Ευρώπης, ενός μεγάλου εξαγωγέα φυσικού αερίου και πετρελαίου και εμφανίζει τεράστιες ανισότητες στον πλούτο, με σημαντική διαφθορά της ελίτ. Ωστόσο, δεν ξεκίνησε ποτέ πραγματικά κάποια μετάβαση σε μια δημοκρατική κοινωνία, καθώς η αυταρχική διακυβέρνηση παρέμεινε σε ισχύ από τις πρώτες εκλογές στο Καζακστάν το 1991, στις οποίες ο Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγιεφ εμφανίστηκε μόνος στο προεδρικό ψηφοδέλτιο. Ο Ναζαρμπάγιεφ επέτρεψε ή ενθάρρυνε να αναπτυχθεί μια προσωπολατρεία, ακόμη και μετά την παραίτησή του από την προεδρία τον Μάρτιο του 2019.

Το πετρέλαιο και άλλες εξορυκτικές βιομηχανίες έχουν χρηματοδοτήσει τον πλούτο των αστικών ελίτ και συνέβαλαν στο άνοιγμα της χώρας στην ξένη επιρροή, με σημαντική παρουσία όχι μόνο της Ρωσίας και της Κίνας, αλλά της Ινδίας, της Ευρώπης, της Βόρειας Αμερικής, της Ανατολικής Ασίας και της Μέσης Ανατολής. Ο πληθυσμός του Καζακστάν έχει εκτεθεί σε μετααποικιακές τάσεις, αναζήτηση εθνικής ταυτότητας, εκ νέου ανακάλυψη των μουσουλμανικών ριζών και ανοχή για μεγαλύτερη ποικιλομορφία, ωστόσο τα παλιά πρότυπα διακυβέρνησης έχουν ευνοήσει την αυξημένη λογοκρισία, την εξάλειψη της πολιτικής αντιπολίτευσης, την απαξίωση της ανεξάρτητης κοινωνίας των πολιτών και των εργατικών οργανώσεων . Όλα αυτά οδήγησαν σε ένα αβυσσαλέο χάσμα μεταξύ πόλεων και χωριών, ρωσόφωνων και καζακόφωνων και γενικά όσων βρίσκονται πλησίον της εξουσίας και των υπολοίπων.

Οι κύριοι λόγοι για τη βία του Ιανουαρίου του 2022 εντοπίζονται στην έλλειψη ανακατανομής των πόρων, στην απροθυμία των Αρχών, τοπικών ή εθνικών, να αναγνωρίσουν τη γνήσια κριτική και στη γενική διαφθορά και αλαζονεία των κρατικών δομών και των ελίτ, που προστατεύουν.

Τα αποτελέσματα είναι τραγικά: η κρατική βία προκάλεσε θανάτους αμάχων, καταστροφή ιδιωτικών επιχειρήσεων και πιθανή μείωση της εθνικής κυριαρχίας, με τη Μόσχα να παρεμβαίνει ως εγγυητής της σταθερότητας, μια πορεία που πιθανόν να καταπνίξει την πιθανή πλουραλιστική πολιτική ανάπτυξη.