Αγροτικές Φυλακές Monte Cristo, στη βόρεια πολιτεία Ροράιμα της Βραζιλίας. Φωτογραφία: Luiz Silveira, CNJ Agency. Χρησιμοποιείται με άδεια.
Η Βραζιλία κατέγραψε τον πρώτο θάνατο, που σχετίζεται με τον COVID-19, σε φυλακή στις 17 Απριλίου, προκαλώντας φόβους ότι η ασθένεια θα μπορούσε να καταστρέψει το υπερπλήρες [1], ανθυγιεινό και μεγάλο – το τρίτο μεγαλύτερο [2] στον κόσμο, στην πραγματικότητα – σύστημα φυλακών.
Σύμφωνα με το Εθνικό Τμήμα Φυλακών της Βραζιλίας, μέχρι τον Απρίλιο υπήρχαν επί του παρόντος 125 ύποπτα κρούσματα COVID-19 στις φυλακές της Βραζιλίας. Στις 31 Μαρτίου, ο αριθμός των ύποπτων κρουσμάτων ήταν 74 [3]. Τα πρώτα τρία επιβεβαιωμένα κρούσματα [1] της νόσου στο σύστημα φυλακών καταγράφηκαν στις 9 Απριλίου.
Μέχρι τις 20 Απριλίου, η Βραζιλία είχε καταγράψει 2.575 θανάτους και πάνω από 40.000 επιβεβαιωμένα κρούσματα COVID-19, σύμφωνα με [4] το Υπουργείο Υγείας της χώρας. Οι αριθμοί θα μπορούσαν να είναι πολύ υψηλότεροι, καθώς η ικανότητα για εξετάσεις ήταν περιορισμένη [4].
Μια μελέτη του Imperial College London, [5] που κυκλοφόρησε στα τέλη Μαρτίου, εκτιμά ότι θα μπορούσαν να πεθάνουν από την ασθένεια στη Βραζιλία, μια χώρα 210 εκατομμυρίων, μεταξύ 44.000 (εάν επιβληθεί κοινωνική απομόνωση) και 1,1 εκατομμυρίων (χωρίς περιορισμούς) άνθρωποι.
Το σύστημα φυλακών της Βραζιλίας αντιμετώπιζε από καιρό κριτική για τον σοβαρό συνωστισμό και τις ανθυγιεινές συνθήκες. Οι επιδρομές από ζωύφια είναι συχνές, καθώς και οι χρόνιες ελλείψεις προϊόντων υγιεινής και υγειονομικής περίθαλψης – το 31% [6] των μονάδων φυλακής της χώρας δεν έχουν εσωτερικούς γιατρούς, σύμφωνα με στοιχεία της Εισαγγελίας, που ελήφθησαν από την εφημερίδα Folha de S. Paulo. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι υπάρχει συνολική έλλειψη 300.000 κενών θέσεων [7] στο σύστημα των φυλακών συνολικά.
Το Prison Pastoral (Pastoral Carcerária), παράρτημα της Καθολικής Εκκλησίας, που παρέχει κοινωνική, νομική βοήθεια και υγειονομική περίθαλψη στις φυλακές της Βραζιλίας, πραγματοποίησε έρευνα με τους υπαλλήλους, τις οικογένειες των κρατουμένων, τους εργαζόμενους στις φυλακές, τους δικηγόρους, τους δικαστές, τους κατηγορούμενους και τα μέλη των κοινωνικών οργανώσεων σχετικά με το νέο κορωνοϊό. Τα συμπεράσματά [8] του δημοσιεύθηκαν στις 9 Απριλίου:
377 pessoas (31,35%) responderam que sim, há suspeitas de casos de coronavírus nas prisões, enquanto que 207 (17,2%) alegaram que não. 621 pessoas (51,5%) não sabiam responder se há ou não suspeitas.
Em relação a casos confirmados, 245 pessoas (20,4%) afirmaram saber da existência de pessoas no sistema penal com o vírus, enquanto que 222 (18,5%) disseram que não sabem de casos concretos. Mais uma vez, um grande número de pessoas respondeu não saber: 736, ou 61,2%.
377 άτομα (31,35%) δήλωσαν ότι ναι, υπάρχουν ύποπτα κρούσματα κορωνοϊού στις φυλακές, ενώ 207 (17,2%) ισχυρίζονται ότι δεν υπάρχουν. 621 άτομα (51,5%) δεν ήξεραν πώς να απαντήσουν εάν υπάρχουν τέτοια κρούσματα ή όχι.
Όσον αφορά τα επιβεβαιωμένα κρούσματα, 245 άτομα (20,4%) ισχυρίστηκαν ότι γνώριζαν άτομα μέσα στο σύστημα φυλακών που είχαν μολυνθεί με το νέο κορωνοϊό, ενώ 222 (18,5%) δήλωσαν ότι δεν γνωρίζουν πραγματικές περιπτώσεις. Για άλλη μια φορά, ένας σημαντικός αριθμός ατόμων απάντησε ότι δεν ήξεραν πώς να απαντήσουν στην ερώτηση: 736 ή 61,2%.
Ο Υπουργός Δικαιοσύνης και Δημόσιας Ασφάλειας Σέρζιο Μόρο, ο πρώην ομοσπονδιακός δικαστής που έγινε διάσημος, όταν ηγήθηκε της Επιχείρησης Car Wash [9], δήλωσε στις 13 Απριλίου ότι “όλα είναι υπό έλεγχο [10]” μέσα στις φυλακές της Βραζιλίας. Τον Μάρτιο, είχε διαβεβαιώσει τον πληθυσμό [11] ότι “δεν υπάρχει λόγος για αβάσιμους φόβους [όταν πρόκειται] για τις φυλακές”, και πρόσθεσε:
Há ambiente de relativa segurança para o sistema prisional em relação ao coronavírus, pela própria condição dos presos de estarem isolados
Υπάρχει ένα περιβάλλον σχετικής ασφάλειας στο σύστημα φυλακών σχετικά με τον κορωνοϊό, λόγω της πολύ απομονωμένης κατάστασης των κρατουμένων.
Κεντρική φυλακή στο Πόρτο Αλέγκρε, στο Ρίο Γκράντε ντο Σουλ, στα νότια της Βραζιλίας. Εικόνα: Luiz Silveira, CNJ Agency. Χρησιμοποιείται με άδεια.
Ιδανικές συνθήκες
Οι φυλακές της Βραζιλίας είναι από καιρό επιρρεπείς σε επιδημίες. Σύμφωνα με μια αποκλειστική έκθεση της Agência Pública [12], μη κερδοσκοπικού μέσου μαζικής ενημέρωσης από τη Βραζιλία, υπήρξαν περισσότερες από 10.000 επιβεβαιωμένα κρούσματα φυματίωσης στις φυλακές της χώρας το 2018. Αυτό σημαίνει ότι υπήρχαν πάνω από 1.400 κρούσματα της νόσου ανά 100.000 άτομα μέσα στις φυλακές – ενώ έξω, υπήρχαν μόνο 40 ανά 100.000 τη στιγμή της έρευνας.
Η καθηγήτρια Carla Machado, από το Ομοσπονδιακό Πανεπιστήμιο της Μίνας Ζεράις, η οποία έδωσε συνέντευξη για το άρθρο, λέει ότι είναι μόνο θέμα χρόνου έως ότου ο νέος κορωνοϊός αρχίσει να εξαπλώνεται ανεξέλεγκτα στο σύστημα των φυλακών. Ο συνάδελφός της, καθηγητής και γιατρός Dirceu Greco, πρόσθεσε:
A superlotação é a condição ideal para qualquer agente biológico de transmissão aérea. A falta de insumos é outro fator: falta água e sabão para essas pessoas. E claro, faltam cuidados de saúde, atendimento de médicos, enfermeiros e equipe de assistência social.
Ο υπερπληθυσμός δημιουργεί τις ιδανικές συνθήκες για κάθε βιολογικό παράγοντα, που μεταδίδεται μέσω του αέρα. Η έλλειψη προμηθειών είναι ένας άλλος παράγοντας: οι άνθρωποι δεν έχουν νερό και σαπούνι. Και, φυσικά, η έλλειψη υγειονομικής περίθαλψης, ιατρικής περίθαλψης, νοσοκόμων και κοινωνικής πρόνοιας.
Για να αποφευχθεί ένα τόσο θανατηφόρο σενάριο, κυβερνήτες σχεδόν από τα 26 κρατίδια της Βραζιλίας και της Ομοσπονδιακής Περιφέρειας έχουν χορηγήσει κατ’ οίκον περιορισμό σε κρατούμενους που βρίσκονται υπό “ημι-ανοιχτό καθεστώς” (ένα είδος καθεστώτος σύλληψης στο οποίο ο τρόφιμος βγαίνει έξω για δουλειά αλλά κοιμάται στη φυλακή), και σε εκείνους που ανήκουν σε ομάδες κινδύνου.
Επίσης, ανέστειλαν όλες τις επισκέψεις και την παράδοση σετ υγιεινής από τις οικογένειες. Αρχικά, αυτό το μέτρο πυροδότησε εξέγερση μεταξύ των κρατουμένων – εκατοντάδες διέφυγαν [13] από τη φυλακή του Σάο Πάολο στις 16 Μαρτίου – καθώς πολλές φυλακές της Βραζιλίας βασίζονται σε προμήθειες που παρέχονται από τους συγγενείς των κρατουμένων. Σε μία δήλωση [14], η Prison Pastoral κατήγγειλε ότι οι φυλακές στη βόρεια πολιτεία Αμαζόνας παρείχαν σάπια τρόφιμα στους κρατούμενους και πρόσθεσε:
Questiona-se: como prevenir a entrada de doenças no cárcere, como o coronavírus, ou reduzir os sintomas – ou permitir a cura – sem alimentos saudáveis, materiais de higiene e produtos de limpeza?
Ρωτάμε: πώς εμποδίζετε τις ασθένειες να εισέλθουν σε μια φυλακή, όπως ο κορωνοϊός ή πώς μειώνετε τα συμπτώματα – ή επιτρέπετε τη θεραπεία – χωρίς υγιεινά τρόφιμα, προϊόντα υγιεινής και καθαρισμού;
Υπερβολική φυλάκιση
Η Βραζιλία έχει από καιρό αγωνιστεί με την παρουσίαση εναλλακτικής ποινικής τιμωρίας για να σταματήσει τον συνωστισμό των φυλακών. Με την πανδημία, μέτρα όπως η επανεκτίμηση των προληπτικών συλλήψεων — 253.963 άτομα που βρίσκονται σήμερα στη φυλακή στη χώρα δεν έχουν ακόμη περάσει από δίκη — συγκαταλέγονται στις συστάσεις [15] του Εθνικού Συμβουλίου Δικαιοσύνης (CNJ), [16] προκειμένου να αποφευχθεί μια καταστροφή.
Ένα σημείωμα του Δικτύου Ποινικής Δικαιοσύνης (Rede Justiça Criminal) [17], μιας ομάδας διαφόρων οργανώσεων, τονίζει τη σημασία της λήψης προληπτικών μέτρων:
O crescimento alarmante de novos casos de contágio do coronavírus, a nível mundial, expõe a intensidade das vulnerabilidades sociais, raciais e econômicas no Brasil. No cárcere, a situação se agrava exponencialmente.
Η ανησυχητική ανάπτυξη νέων κρουσμάτων κορωνοϊού, σε παγκόσμιο επίπεδο, εκθέτει την ένταση των κοινωνικών, φυλετικών και οικονομικών τρωτών σημείων στη Βραζιλία. Στη φυλακή, η κατάσταση επιδεινώνεται με γεωμετρική πρόοδο.