Στιγμιότυπο από το κανάλι του France24 στο YouTube, [1] που δείχνει την Αστυνομία εναντίον διαδηλωτών στην Αλμάτι.
Στον χάρτη της Κεντρικής Ασίας, το Καζακστάν κατέχει κυρίαρχη θέση. Δεν είναι μόνο η ένατη μεγαλύτερη χώρα στον κόσμο [2], αλλά έχει επίσης μια περιφερειακή φήμη ως μια σταθερή και σχετικά πλούσια κοινωνία, με μεγάλους πόρους σε φυσικό αέριο και πετρέλαιο και ποικιλόμορφο και μορφωμένο πληθυσμό.
Ωστόσο, στις 5 Ιανουαρίου, μετά από διαδηλώσεις που προκλήθηκαν από την άνοδο των τιμών του υγραερίου, που χρησιμοποιείται από πολλούς για να τροφοδοτούν τα οχήματά τους, η χώρα απέλυσε [3] την κυβέρνησή της, έκλεισε το Διαδίκτυο [4] και επέβαλε εθνική απαγόρευση κυκλοφορίας [5]. Ο λαός κατέστρεψε ή κατέλαβε βασικά κυβερνητικά κτίρια, ακόμη και το αεροδρόμιο στην Αλμάτι, [6] το κύριο σημείο εισόδου της χώρας στην πρώην πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη της. Η ιδέα μιας σταθερής χώρας γκρεμίστηκε [7] σε λιγότερο από 24 ώρες.
Παρά τις προσπάθειες της κυβέρνησης να επιβάλει πλήρη συσκότιση στις ροές πληροφοριών, ειδήσεις, συμπεριλαμβανομένων παραστατικών βίντεο βίας στους δρόμους, συγκρούσεων μεταξύ αστυνομίας και στρατού και διαδηλωτών, έχουν καταφέρει να εξαπλωθούν σε ολόκληρη τη χώρα και σε όλο τον κόσμο.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν γίνει η κύρια πηγή πληροφοριών για γεγονότα, καθώς τα κρατικά ελεγχόμενα μέσα δεν καλύπτουν διαμαρτυρίες και πολλοί ιδιωτικοί ειδησεογραφικοί ιστότοποι, όπως το Vlast.kz [8], έκλεισαν κατά τη διάρκεια της ημέρας. Οι διεθνείς ειδησεογραφικές υπηρεσίες και οι ειδικές εκδόσεις, όπως ο συνεργάτης του Global Voices, Eurasianet [9], έχουν κάποια δημοσιογραφική δυνατότητα σε ολόκληρο το Καζακστάν, αλλά παραμένει δύσκολο να επαληθευτούν πληροφορίες, όπως για παράδειγμα, ειδήσεις για αστυνομικούς να τάσσονται με την πλευρά των διαδηλωτών σε αρκετές περιοχές και πόλεις, όπως αναφέρεται από το κανάλι του Telegram KazTAG [10].
Τα βίντεο, που κυκλοφορούν από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, [11] είναι μερικές φορές δύσκολο να επαληθευτούν, αλλά δείχνουν ξεκάθαρα μια μερική κατάρρευση της κρατικής εξουσίας, την κατάληψη και μερική καταστροφή βασικών κυβερνητικών κτιρίων και συνολικά, και το πιο σημαντικό, την αποτυχία της κυβέρνησης του Καζακστάν να αντιδράσει και να εμπλακεί σε έναν ουσιαστικό διάλογο με τους διαδηλωτές.
Οι εκτεταμένες διαδηλώσεις στο Καζακστάν είναι εξαιρετικά σπάνιες, ωστόσο εικόνες και ειδήσεις τέτοιων διαδηλώσεων και επιθέσεων σε κυβερνητικά σύμβολα προέρχονται από όλα τα μέρη της χώρας και δεν περιορίζονται στα νοτιοδυτικά, όπου ξεκίνησε η αρχική διαμαρτυρία στις 2 Ιανουαρίου.
Ενώ οι αρχικές διαδηλώσεις σχετίζονταν άμεσα με την αύξηση των τιμών του υγραερίου, το οποίο χρησιμοποιείται ως καύσιμο για αυτοκίνητα κυρίως στα νοτιοδυτικά της χώρας, τα συνθήματα έγιναν γρήγορα πολιτικά, ζητώντας ηγετικές και συστημικές αλλαγές απέναντι στην αχαλίνωτη διαφθορά και η έλλειψη πολυκομματικού συστήματος και ελεύθερων και δίκαιων εκλογών.
Με βάση όσα έχουν προβληθεί και αναλυθεί μέχρι στιγμής, η διαμαρτυρία φαίνεται να είναι πραγματικά λαϊκή και δεν έχει ξεκάθαρους ηγέτες. Αυτή η προφανής έλλειψη ηγεσίας υποδηλώνει ένα αβέβαιο αποτέλεσμα για τις διαμαρτυρίες. Το τρέχον πολιτικό καθεστώς, του οποίου ηγούνταν τις τελευταίες μέρες της Σοβιετικής Ένωσης στα τέλη της δεκαετίας του '80 ο Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγιεφ, κατάφερε να εξαλείψει τις περισσότερες μορφές εναλλακτικής πολιτικής ζωής, τα πραγματικά ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης ή την επικριτική κοινωνία των πολιτών. Οι περιφερειακοί ηγέτες επαίνεσαν τον Ναζαρμπάγιεφ ως έναν από τους λίγους ηγέτες, που κατάφεραν να διατηρήσουν τη σταθερότητα στη χώρα του. Παρέμεινε στην εξουσία για περίπου 30 χρόνια παραιτούμενος [12] τον Μάρτιο του 2019, αλλά διατήρησε την εξουσία ως επικεφαλής του Συμβουλίου Ασφαλείας του Καζακστάν, μέχρι που απολύθηκε σήμερα, μαζί με τον πρωθυπουργό και το υπουργικό συμβούλιο. Φήμες αναφέρουν ότι ο Ναζαρμπάγιεφ μπορεί να φύγει από τη χώρα. [13]
Οι διαδηλωτές δεν έχουν παρουσιάσει ακόμη έναν σαφή εκπρόσωπο για την έναρξη διαλόγου με την τρέχουσα ηγεσία του Καζακστάν. Η βία στους δρόμους εξαπλώνεται και παραμένει ασαφές ποιος κρύβεται πίσω από αυτές τις πράξεις, καθώς μπορεί να είναι διαδηλωτές ή καιροσκόποι λεηλατητές, που επιδίδονται σε κλοπές και καταστροφές.
Σοκ στις γειτονικές χώρες
Ενώ οι πολίτες του Καζακστάν βιώνουν κάτι πρωτόγνωρο, οι γειτονικές χώρες παρακολουθούν με αγωνία, καθώς θεωρούσαν εδώ και καιρό το Καζακστάν σύμβολο πολιτικής σταθερότητας.
Το Κιργιστάν, ο νότιος γείτονάς του, έχει βιώσει συχνές πολιτικές αναταραχές, βία στους δρόμους και βάναυσο τέλος για τρεις από τους προέδρους του. Οι Αρχές του Καζακστάν συχνά έχουν υιοθετήσει μια πατριαρχική στάση, χαρακτηρίζοντας τον μικρότερο γείτονά τους ως πηγή συνεχούς αστάθειας και αποτυχημένο κράτος, ωστόσο τώρα τους προσφέρεται βοήθεια από την Μπισκέκ.
Για την Κίνα, η κατάσταση είναι ανησυχητική, καθώς το Καζακστάν είναι βασικός παράγοντας στον διάδρομο της Πρωτοβουλίας Μία Ζώνη Ένας Δρόμος [14] και βασικός πάροχος φυσικού αερίου και πετρελαίου. Ο σημερινός πρόεδρος του Καζακστάν, Κασίμ Τζομάρτ-Τοκάγιεφ [15], θεωρείται φίλος του Πεκίνου και μιλάει άπταιστα την μανδαρινική κινεζική γλώσσα. Η αντιπολίτευση των εθνοτικών Καζάκων, ωστόσο, είναι γνωστή για τον αντικινεζικό της λόγο [16]. Η βία στους δρόμους θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει στην καταστροφή κινεζικών επιχειρήσεων, όπως έχει συμβεί σε παρόμοιες καταστάσεις στο Κιργιστάν.
Αναμφισβήτητα, η καζακόφωνη έκδοση της People's Daily, της εφημερίδας που διαμορφώνει την επίσημη γραμμή της κινεζικής κυβέρνησης, δεν κάνει καμία αναφορά στην αναταραχή και κοινοποίησε μόνο μια ανακοίνωση του Τοκάγιεφ [17] για την απόλυση της κυβέρνησής του.
Η Μόσχα είναι επίσης πιθανό να παρακολουθεί στενά την κατάσταση. Η Ρωσία βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε κατάσταση πολέμου με την Ουκρανία, άμεση συνέπεια της Πορτοκαλί Επανάστασης του 2004-2005 [18] και των διαδηλώσεων Ευρωμαϊντάν του 2013 [19], όπου διαδηλωτές ανέτρεψαν την ουκρανική κυβέρνηση για λόγους παρόμοιους με όσους επηρεάζουν σήμερα το Καζακστάν: διαφθορά, αυξανόμενο χάσμα μεταξύ ελίτ και μέσων πολιτών και έλλειψη ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης. Ο Πούτιν εκμεταλλεύτηκε τα γεγονότα στην Ουκρανία για να τα αξιώσει ως επικίνδυνα προηγούμενα, που θα μπορούσαν να επηρεάσουν τη Ρωσία, δίνοντάς του ρητορική κάλυψη για να εισβάλει και να προσαρτήσει την Κριμαία το 2014 και να κινητοποιήσει και να χρηματοδοτήσει μια σύγκρουση στην ανατολική Ουκρανία. Επί του παρόντος, η Ρωσία έχει συγκεντρώσει πάνω από 100.000 Ρώσους στρατιώτες στα σύνορά της με την Ουκρανία. Οι εξελίξεις στο Καζακστάν ενδέχεται να επηρεάσουν τη λήψη αποφάσεων από τη Ρωσία σχετικά με το εάν θα εντείνει την υπάρχουσα κατοχή της στο ουκρανικό έδαφος ή εάν θα εισβάλει σε άλλα μέρη της χώρας.
Στα τέλη της 5ης Ιανουαρίου, ο Τζομάρτ-Τοκάγιεφ απευθύνθηκε [20] στον Οργανισμό Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας [21] (CSTO) για βοήθεια. Ο CSTO είναι μια στρατιωτική συμμαχία, που αποτελείται από τη Ρωσία, τη Λευκορωσία, την Αρμενία, το Καζακστάν, το Κιργιστάν και το Τατζικιστάν, που παρέχει αμοιβαία υποστήριξη και διεξάγει τακτικά κοινές στρατιωτικές ασκήσεις.
Όπως γράφει ο Καζάκος πολιτικός σχολιαστής Dosym Saptayev στον λογαριασμό του στο instagram: [22]
К.Токаев запросил военную помощь у членов ОДКБ в наведении порядка в своей стране тем самым сделав первый шаг в сторону потери нашего суверенитета. Таким обращением не только показал всю слабость и недееспособность государственной власти в Казахстане, но и становится должником России.
Ο Τοκάγιεφ έχει ζητήσει στρατιωτική βοήθεια από τα μέλη του CSTO για να εδραιώσει την τάξη στη χώρα του κάνοντας έτσι ένα πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση της απώλειας της κυριαρχίας. Έτσι, όχι μόνο απέδειξε την αδυναμία του και την αποτυχία της κυβέρνησης του Καζακστάν, αλλά τώρα υποχρεώνεται απέναντι στη Ρωσία.
Σύμφωνα με το ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων TASS, ο CSTO έχει ήδη δώσει το “πράσινο φως” [23] για την αποστολή ειρηνευτικών δυνάμεων στο Καζακστάν.