Μπουρούντι: Ενώ χιλιάδες απελευθερώνονται, πολλοί πολιτικοί κρατούμενοι παραμένουν πίσω από τα κάγκελα
Κρατούμενοι από τις Φυλακές Μπίμπα στη Μπουζουμπούρα, φυτεύουν δέντρα. Μπουρούντι, 2012. Φωτογραφία: Flickr, Trees ForTheFuture, CC BY 2.0
Στις 26 Απριλίου, οι Αρχές του Μπουρούντι απελευθέρωσαν 3.000 κρατούμενους μετά από προεδρική χάρη, που στοχεύει στην απελευθέρωση συνολικά 5.225 ατόμων – το 40% των κρατούμενων της χώρας.
Οι Αρχές επιδιώκουν να αποσυμφορήσουν τις ασφυκτικά γεμάτες φυλακές της χώρας και να βελτιώσουν έτσι τις διπλωματικές τους σχέσεις. Μετά την βίαιη πολιτική κρίση γύρω από την αμφιλεγόμενη τρίτη εκλογή του πρώην Προέδρου Πιέρ Νκουρουνζίζα το 2015, ορισμένοι διεθνείς οργανισμοί και δωρητές, ιδίως στην Ευρώπη, επέβαλαν κυρώσεις και ανέστειλαν την άμεση βοήθεια προς την κυβέρνηση.
Ο νυν πρόεδρος Εβαρίστ Νταγισιμίγιε ανακοίνωσε για πρώτη φορά μαζική απελευθέρωση κρατουμένων στις 31 Δεκεμβρίου και ακολούθησε ένα διάταγμα στις 5 Μαρτίου. Η χάρη επικεντρώθηκε σε κρατούμενους με μικρότερες ποινές ή σε όσους έχουν ακόμα λίγο για την ολοκλήρωση της ποινής τους, και σε ευάλωτα άτομα, όπως οι ηλικιωμένοι. Δεν κάλυπτε κατηγορίες σχετικές με την ασφάλεια, όπως συνεργασία με ένοπλες ομάδες, μια κατηγορία που συχνά ασκείται εναντίον πολιτικών αντιπάλων ή ακτιβιστών.
Στις αρχές Απριλίου, η υπουργός Δικαιοσύνης Jeanine Nibizi είπε ότι όλοι οι κρατούμενοι θα παρακολουθούσαν “πατριωτική εκπαίδευση” πριν την απελευθέρωσή τους.
Ο πρόεδρος πραγματοποίησε ομιλία για να τιμήσει την περίσταση στις φυλακές Μπίμπα της Μπουζουμπούρα, όπου 1.400 κρατούμενοι έλαβαν χάρη.
#Burundi En présence des Hauts Cadres de l'État, le Président de la République S.E Evariste #Ndayishimiye rehausse de sa présence les cérémonies marquant le début de la libération des détenus concernés par les mesures de Grâce présidentielle accordée le 31 décembre 2020. pic.twitter.com/3cx1nDlBQ5
— Ntare Rushatsi House (@NtareHouse) April 26, 2021
Ο Πρόεδρος Εβαρίστ Νταγισιμίγιε και ανώτερα κρατικά στελέχη τιμούν με την παρουσία τους τις εκδηλώσεις για την εκκίνηση της απελευθέρωσης φυλακισμένων, που θα ωφεληθούν από την προεδρική χάρη, που δόθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 2020.
Στην ομιλία του, ο πρόεδρος είπε ότι “δεν φυλακίστηκαν κρατούμενοι για πολιτικά κίνητρα”, απαντώντας σε επικριτές, που επισημαίνουν υπερβολικές ποινές εναντίον διαφόρων αντιπάλων και ακτιβιστών. Ο Νταγισιμίγιε είπε επίσης ότι οι Αρχές ήταν έτοιμες να αναγνωρίσουν καλή συμπεριφορά, “σαν πατέρας”.
Ενώ ο Νταγισιμίγιε είπε ότι οι χάρες δεν έγιναν για να ευχαριστήσουν άλλες κυβερνήσεις, ο υπουργός Εξωτερικών Albert Shingiro περιόδευε σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, την ώρα που ο πρόεδρος έβγαζε το λόγο του, στο πλαίσιο των συνεχιζόμενων ομιλιών για τη βελτίωση της εικόνας του Μπουρούντι σε διεθνές επίπεδο.
Παρατηρητές ανθρωπίνων δικαιωμάτων καλωσόρισαν τις χάρες. Ο ακτιβιστής δικαιωμάτων των κρατουμένων Pierre-Claver Mbonimpa, που είναι εξόριστος μετά από απόπειρα δολοφονίας, είπε στο Radio France Internationale ότι είναι “καλύτερο από το τίποτα”, αλλά τόνισε ότι οι φυλακές είναι ακόμη υπερπλήρεις και πολιτικοί κρατούμενοι παραμένουν στη φυλακή.
Η Εθνική Ανεξάρτητη Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων επαίνεσε τις χάρες, ζητώντας περισσότερες εναλλακτικές ποινές, όπως κοινοτική εργασία, και να αποφευχθεί η υπερβολική προδικαστική κράτηση. Η επιτροπή αναφέρει επίσης ότι ορισμένοι κρατούμενοι παρέμειναν στη φυλακή μετά τη λήξη της ποινής τους.
Η Ένωση του Μπουρούντι για την Υπεράσπιση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και των Κρατουμένων (APRODH) στην έκθεσή της για το Μάρτιο κατέγραψε 13.532 κρατούμενους στις φυλακές του Μπουρούντι, περισσότερο από τρεις φορές πάνω από τη χωρητικότητα των 4.194. Πάνω από 5.000 δεν είχαν ακόμη δικαστεί. Περιγράφει επίσης τουλάχιστον 70 περιπτώσεις “αυθαίρετης κράτησης” και κρατούμενους σε παράτυπες μυστικές τοποθεσίες από υπηρεσίες πληροφοριών.
Δεδομένα, που συλλέχθηκαν από την εφημερίδα Iwacu, έδειξαν σταθερή αύξηση του πληθυσμού της ήδη ασφυκτικά γεμάτης φυλακής από το 2014 έως το 2018, ενώ η χωρητικότητα παρέμεινε η ίδια. Φυλακισμένοι κρατούνται επίσης σε κελιά αστυνομικών τμημάτων.
Αξιωματούχοι σημείωσαν επίσης ότι ο μεγάλος πληθυσμός φυλακισμένων είναι δαπανηρός. Η μείωση αυτού του κόστους θα ήταν σίγουρα χρήσιμη για τις Αρχές, δεδομένων των οικονομικών δυσκολιών, που προέκυψαν από την πολιτική κρίση του 2015 και τις κυρώσεις.
Η εφημερίδα Iwacu έκανε ρεπορτάζ για την απελευθέρωση των κρατουμένων περιγράφοντας τον ενθουσιασμό τους, που βρέθηκαν ξανά με την οικογένειά τους.
Πολιτικοί κρατούμενοι
Η χάρη, που δόθηκε στους φυλακισμένους, επικροτήθηκε ευρέως, διότι αποσυμφόρησε τις υπερπλήρεις φυλακές, κυρίως κατά τη διάρκεια της πανδημίας, καθώς στο Μπουρούντι παρατηρήθηκε πρόσφατα αύξηση κρουσμάτων κορονοϊού, αλλά ένας αριθμός πολιτικών κρατούμενων παραμένει πίσω από της φυλακής τα σίδερα.
Παραδείγματος χάριν, ο Germain Rukiki, από το παράρτημα της ΜΚΟ “Δράση Χριστιανών για την Κατάργηση των Βασανιστηρίων” στο Μπουρούντι, καταδικάστηκε το 2018 σε 32 χρόνια φυλάκισης, παρόλο που αυτή η ποινή σταδιακά επανεξετάζεται. Οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένης της Διεθνούς Αμνηστίας, έχουν κάνει έκκληση για την απελευθέρωσή του.
With former Prisoner of Conscience, Chief Justice Emeritus @WMutunga, we handed a petition to the #Burundi-an Embassy in Kenya to convey our call to @BurundiGov for the release of human rights defender Germain Rukuki #FreeGermainRukuki @burundi_inkenya @GeneralNeva pic.twitter.com/xPG9dpwe7p
— Amnesty Eastern Africa (@AmnestyEARO) April 28, 2021
Ο Germain Rukuki συνελήφθη στη Μπουζουμπούρα στις 13 Ιουλίου 2017 και καταδικάστηκε σε 32 χρόνια φυλάκισης λόγω ψευδών κατηγοριών περί “εξέγερσης” και “απειλής για την ασφάλεια του κράτους” στις 26 Απριλίου 2018.
Ο Nestor Nibitanga, πρώην εκπρόσωπος της οργάνωσης APRODH, καταδικάστηκε σε πέντε χρόνια φυλάκισης το 2018.
Παρομοίως, τον Οκτώβριο του 2020, ο πρώην ανεξάρτητος βουλευτής Fabien Banciryanino συνελήφθη και κατηγορήθηκε μέρες αργότερα περί εξέγερσης, απειλής για την ασφάλεια του κράτους και συκοφαντίας. Οι δικηγόροι του δήλωσαν ότι οφείλεται στη σκληρή κριτική, που ασκεί για την κυβέρνηση στη βουλή. Τέθηκε σε απομόνωση στις 28 Μαρτίου, διότι έγραψε επικριτική επιστολή για τις άθλιες συνθήκες φυλάκισης. Στις 31 Μαρτίου, βγήκε από την απομόνωση, προφανώς επειδή ασκήθηκε πίεση από υπουργούς και πολίτες.
Έκθεση της Εξεταστικής Επιτροπής του ΟΗΕ κατέγραψε πολλές συλλήψεις αντιφρονούντων την περίοδο των εκλογών του Μαΐου του 2020. “Ενώ οι περισσότεροι αποφυλακίστηκαν μετά από μερικές ημέρες ή εβδομάδες, ορισμένοι καταδικάστηκαν σε αρκετά χρόνια φυλάκισης μετά από βιαστικά οργανωμένες δίκες ταχείας διαδικασίας, ενώ άλλοι παρέμειναν υπό προσωρινή κράτηση”, αναφέρει η έκθεση. Καταγράφει επίσης περιστατικά βασανιστηρίων κατά τη διάρκεια της κράτησης.
Στην έκθεση του Δεκεμβρίου, ο Συνασπισμός Υπερασπιστών των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Μπουρούντι, αρκετές οργανώσεις-μέλη του οποίου έχουν απαγορευτεί, επέκρινε τις βίαιες εξαφανίσεις, τις αυθαίρετες κρατήσεις και τις εξαφανίσεις μετά τη σύλληψη.
Στην έκθεση της Πρωτοβουλίας για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα αναφέρεται ότι μετά την εκλογή του Νταγισιμίγιε, πραγματοποιήθηκαν θετικές εξελίξεις, όπως η απελευθέρωση πολλών ατόμων, που συνελήφθησαν πριν από τις εκλογές. Ωστόσο, “μόλις δύο μήνες αργότερα”, οι νέοι του κυβερνώντος κόμματος εκφοβίζουν τους ανθρώπους ξανά, ανέφερε η έκθεση. Παρατηρήθηκε επίσης ότι τα άτομα με πολιτικές διασυνδέσεις έχουν καλύτερη μεταχείριση εντός των φυλακών, όπως ο αστυνομικός Désiré Uwamahoro, ο οποίος καταδικάστηκε σε φυλάκιση τριών μηνών το 2017 για εκβιασμό, ο οποίος και έχει δεσμούς με τον πρωθυπουργό Alain Guillaume Bunyoni.
Η βελτίωση των συνθηκών φυλάκισης και η επιείκεια θα μπορούσαν να είναι χρήσιμες, ώστε οι αξιωματούχοι να παρουσιάσουν μια θετική, ειρηνική εικόνα σε μια ευρύτερη διπλωματική ώθηση μετά από χρόνια εντάσεων. Θετικά κρίθηκε και η περίφημη εκστρατεία κατά της διαφθοράς και οι χειρονομίες καλής θέλησης, όπως η επαναφορά της οργάνωσης της κοινωνίας των πολιτών PARCEM, που ανήκε σε όσες είχαν απαγορευτεί τα τελευταία χρόνια.
Τον Δεκέμβριο, σε τέσσερις δημοσιογράφους της Iwacu δόθηκε χάρη, αφού είχαν φυλακιστεί το 2019 για κατηγορίες, που σχετίζονται με την αναφορά τους σε ένοπλη επίθεση, οι οποίες κατηγορίες όμως επικρίθηκαν ευρέως.
Όπως παρατήρησε η ερευνήτρια Carina Tertsakian, οι πρόσφατες θετικές χειρονομίες της κυβέρνησης, όπως η χάρη, είναι ευπρόσδεκτες, αλλά απομένει ακόμα πολύ δουλειά για μια πραγματική διάνοιξη του πολιτικού χώρου και την υπερνίκηση της ατιμωρησίας.