Ο πιο γνωστός καλλιτέχνης και αντιφρονούντας της Κίνας, Ai Weiwei, συνελήφθη την Κυριακή 3 Απριλίου 2011 στο Πεκίνο, καθώς επιχειρούσε να επιβιβαστεί σε πτήση για το Hong Kong. Ο Ai είναι ο τελευταίος σε μια μακρά σειρά ακτιβιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δικηγόρων και συγγραφέων που έχουν συλληφθεί, κρατηθεί ή εξαφανιστεί. Θεωρείται γενικά ότι προστατεύεται με κάποιο τρόπο από την επίσημη καταστολή, λόγω της διεθνούς φήμης του και της κοινωνικής θέσης του πατέρα του, φημισμένου ποιητή. Αν αποδειχθεί ότι ο Ai δεν διαθέτει ασυλία, θα πρόκειται για ανησυχητικό σημάδι ότι η κινεζική καταστολή των αντιφρονούντων έχει φτάσει σε εντελώς άλλο επίπεδο.
Ο Κινέζος καλλιτέχνης Ai Weiwei. Εικόνα από τον χρήστη του Flickr DigiPub (CC BY-ND 2.0).
Ακολουθούν οι πρώτες αντιδράσεις στην κράτηση του Ai Weiwei στο Twitter, όπου συναγελάζονται κάποια απ’ τα πιό φιλελεύθερα μυαλά της Κίνας. Δημιουργήθηκε επίσης μία διαδικτυακή καμπάνια (“Twitition”), με τίτλο Λευτεριά στον Ai Weiwei, που έχει συγκεντρώσει μέχρι στιγμής εκατοντάδες υπογραφές.
Ο επιφανής συγγραφέας και κριτικός Mo Zhixu (@mozhixu):
Θυμάμαι πως συζητούσα με τον Ai Weiwei την παραμονή της Πρωτοχρονιάς. Του είπα ότι η εξουσία θα δυσκολευτεί να τα βάλει με ανθρώπους όπως τον ίδιο και τον Ran Yunfei, που λειτουργούν ατομικά και δεν συνδέονται με κανένα κόμμα. Είναι ασφαλείς. Τώρα, τα γεγονότα στη Βόρειο Αφρική έχουν αλλάξει τα πάντα. Προκειμένου να αποφευχθεί η ανάδειξη ενός νέου Liu Xiaobo [στμ: αποδέκτης του Νόμπελ Ειρήνης 2010, στη φυλακή από τον Δεκέμβριο του 2009], καλύτερα να δράσει κάποιος γρήγορα παρά αργά. Πως όμως μπορεί κανείς να πει ότι τα πάντα είναι εντάξει απλά και μόνο με την εξαφάνιση του Liu Xiaobo και των ομοίων του;
Ο ντόμπρος δημοσιογράφος και σχολιαστής Chang Ping (@chang_ping), πρώην συνεργάτης του Southern Media Group:
Κατά τη διάρκεια ομιλίας μου σήμερα το απόγευμα στο τμήμα επικοινωνίας του Κινεζικού Πανεπιστημίου του Hong Kong, ανέφερα πως δημοσιογράφος του New Yorker περιέγραψε τα ΜΜΕ της Κίνας σε εποχή των παγετώνων μετά την κράτηση του Ai Weiwei. Αυτό μου θυμίζει την καταστολή των έντυπων μέσων το 1995, την οποία ακολούθησε μιά εποχή εκρηκτικής ανάπτυξης.
Ο δικηγόρος ανθρωπίνων δικαιωμάτων Liu Xiaoyun (@liu_xiaoyuan), βασισμένος στο Πεκίνο:
艾未未被带走了,工作室被搜查了,不论艾未未的对与错,这都是特大新闻,特大热点。没想到呀,没想到,国内媒体竟然齐患失语症,又装聋来又装哑,悲哀,实在是悲哀!
12:14 AM Apr 5th
Ο Ai Weiwei συνεχίζει να κρατείται, το εργαστήρι του ερευνάται. Πρόκειται για μεγάλη είδηση και σημαντικό ζήτημα, ανεξάρτητα αν ο Ai έχει το δίκιο με το μέρος του ή όχι. Μου είναι αδιανόητο να σιωπούν σύσσωμα τα κινεζικά ΜΜΕ. Πρόκειται για τραγωδία!
Ο ακτιβιστής ανθρωπίνων δικαιωμάτων Feng Zhenghu (@fzhenghu), με έδρα τη Σαγκάη:
Απαιτείστε την απελευθέρωση του Ai Weiwei, του Wentao και άλλων αγνοούμενων στην Κίνα. Όπως είπε κι ο Lung Ying-tai, αν νομίζετε ότι η κακοτυχία άλλων ανθρώπων δεν σας αφορά, τότε όταν μια μέρα σας επισκεφτεί η κακοτυχία, κανείς δεν θα νοιαστεί. Προστατεύοντας άλλους από παράνομες ενέργειες προστατεύετε τους εαυτούς σας.
Ο δημοσιογράφος και ακτιβίστής Shi Feike (@shifeike):
Η κατάσταση είναι σαφής. Όπως είπα στους φίλους μου, προηγούμενες συλλήψεις και κρατήσεις, όπως εκείνες που είχαν στόχο τους Guo Daxa, Liu Xiaoyun, Li Tiantian και Wentao, απλά ξεκαθάριζαν παράπλευρα εμπόδια. Ο τελικός στόχος είναι ο Ai Weiwei. Το κόμμα και η κυβέρνηση φαίνονται καλά εφοδιασμένα με τακτικές και προνοητικότητα.
Φρονώ πως τα εφόδια, ο χαρακτήρας, η φήμη και το μοναδικό στυλ του Ai τον ανέδειξαν σε αιχμή του δόρατος του κινήματος προάσπισης δικαιωμάτων. Η εξουσία αποδίδεται σε στοχευμένη ενέργεια για να αφαιρέσει αυτή την αιχμή.
Η φεμινίστρια λογοτέχνης, σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ και ακτιβίστρια ανθρωπίνων δικαιωμάτων Ai Xiaoming (@xiaocao07):
Ο Ai Weiwei είναι προοδευτικός. Επίσης, όμως, χλεύασε την ‘Γιασεμί Επανάσταση’ [στμ: αποτυχημένη απόπειρα μεταλαμπάδευσης των ειρηνικών, δημοκρατικών αραβικών επαναστάσεων] στην Κίνα, απέσυρε την υπογραφή του από την Χάρτα 08, κι επιτέθηκε ακόμα στους Liu Xiaobo και Cui Weiping. Το ότι διατηρεί την υπόληψή του οφείλεται στις πολλές αγαθοεργίες του’ την υπεράσπιση παιδιών και αδικημένων, και την επιμονή του στην ελευθερία της έκφρασης. Η τρέχουσα καταστολή του Ai Weiwei δεν στρέφεται κατά της ‘Γιασεμί Επανάστασης’, αλλά εναντίον όλων των ανθρώπων που επιδιώκουν την αλήθεια και την δικαιοσύνη.
Σήμερα δε βλέπουμε τον Ai Weiwei στο Twitter. Όμως σήμερα μπορείτε να γίνετε εσείς σαν αυτόν. Αν τον αγαπάτε, ζήστε σαν αυτόν. Όπως ο Ai Weiwei, να αγαπάτε τους συγγενείς, τους φίλους, τα παιδιά, τα κατοικίδιά σας, να στηρίζετε τους αδικημένους. Όταν αμέτρητοι άνθρωποι γίνουν σαν τον Ai Weiwei, η Κίνα θα γίνει στ’ αλήθεια ευλογημένο κράτος.
Η Peng Xiaoyun (@Pengxiaoyun), αρχισυντάκτρια της σελίδας γνώμης στο περιοδικό Time Weekly Magazine, που εδρεύει στη Guangzhou:
Δε μπορεί να θεωρείται αντιφρονούντας. Το μόνο που έκανε ήταν να καταγράφει τα ονόματα των χαμένων παιδιών, μέρα με τη μέρα. Το μόνο που τον νοιάζει είναι η αναζήτηση ενός πολίτη για την αλήθεια. Το μόνο που έδειξε είναι πως ένας καλλιτέχνης μπορεί να συμμετέχει στην κοινωνία. Το μόνο που προκάλεσε είναι την πλούσια φαντασία και το δυναμικό του ατόμου. Αν ακόμα κι αυτά δεν γίνονται ανεκτά, βρισκόμαστε σε αδιέξοδο. Φαίνεται πως οι κυβερνώντες είναι αποφασισμένοι να γίνουν “πληροφοριακοί πρόσφυγες”.
Όσο για το λόγο που ώθησε την εξουσία να αναλάβει δράσει σχετικά με τον Ai Weiwei, νομίζω ότι ο αμυντικός μηχανισμός του κυβερνώντος κόμματος αντέδρασε υπερβολικά, λόγω φόβου οφειλόμενου σε πληροφοριακή ασυμμετρία. Ο φόβος δεν επηρεάζει μόνο τους λαούς. Οι ηγέτες με ανεπίλυτα προβλήματα νομιμότητας φοβούνται επίσης. Φοβούνται την τεράστια επιρροή του Ai στο διαδίκτυο. Πρέπει όμως να προσθέσω ότι τέτοιοι αδύναμοι συσχετισμοί στο Internet απέχουν ακόμα πολύ από το να συνιστούν κοινωνικό κίνημα. Παρ’ όλα αυτά, η εξουσία ήδη συλλαμβάνει τόσους, ακόμα και βάσει τέτοιων αδύναμων συσχετισμών. Τα κονδύλια διατήρησης της σταθερότητας πρέπει να ανέρχονται σε δυσθεώρητα ύψη.
O Αi έδειξε πως ένας καλλιτέχνης μπορεί να συμμετέχει στις δημόσιες υποθέσεις. Ανέτρεψε την παραδοσιακή εικόνα των Κινέζων διανοουμένων -συγκρατημένοι, μετριοπαθείς και πεζοί. Έχει διεθνή οράματα, είναι πνευματώδης και αξιαγάπητος, γνωρίζει καλά το περιθώριο του αστικού κινήματος. Δεν είναι πολιτικός, αλλά η εξουσία συμβάλλει στη μετατροπή του σε πολιτικό αντίπαλο.
Ο Wang Dan (@wangdan1989), ηγέτης του φοιτητικού δημοκρατικού κινήματος της πλατείας Tiananmen το 1989:
Αν ο Ai Weiwei όντως συνελήφθη και δεν ξεπηδήσει κύμα διαμαρτυρίας από την αστική κοινωνία, αυτό θα ενθαρρύνει την εξουσία να συλλαμβάνει ανθρώπους στην τύχη στο μέλλον. Αν δεν υποστηρίξουμε τον Ai σήμερα, αύριο θα συλλαμβάνουν εμάς.
Ο μόνος τρόπος να αποτραπεί η εξουσία από το να συλλαμβάνει περισσότερους είναι να ξεχωρίσουν τόσοι πολλοί ώστε να της είναι αδύνατο να συνεχίσει να συλλαμβάνει.
Από τον Liu Xianbin στον Ran Yunfei, από τον Ran Yunfei στον Ai Weiwei, οι ενέργειες της εξουσίας δεν είναι τυχαίες. Πρόκειται για απόφαση που προέρχεται από τα υψηλότερα κλιμάκια. Ποιός λαμβάνει την απόφαση; O Hu Jintao; Ο Zhou Yongkang; Ο Wen Jiabao; Ο υπεύθυνος γι’ αυτή την καταστολή πρέπει να αναγκαστεί να λογοδοτήσει στο Κινέζικο Κομμουνιστικό Κόμμα. Πρέπει να εντοπίσουμε αυτό το πρόσωπο, να τον καταγγείλουμε και να καταστήσουμε το όνομά του ιστορικά αντίστοιχο του κακού.
Ο Ταϊβανός ακαδημαϊκός επικοινωνίας και δημόσιος διανοούμενος Luo Shihong (@telshl):
Ήμουν αισιόδοξος για την προοδευτική ανάπτυξη της Κίνας και τις σχέσεις της με την Ταϊβάν. Η κράτηση του Ai Weiwei κλόνισε την πεποίθησή μου. Με τέτοιες ενέργειες στην ενδοχώρα, πως να μην φοβούνται οι Ταϊβανοί; Χρειάζεται ένα τόσο ισχυρό έθνος να φέρεται σ’ έναν απλό καλλιτέχνη με τέτοιο τρόπο; Μετά απ’ αυτό το περιστατικό, άνθρωποι που δεν κατανοούν τις παραστατικές τέχνες, θα αρχίσουν να τις εκτιμούν.
Δεν συμπαθούν όλοι τον Ai Weiwei. Όμως ο Ai αντιπροσωπεύει το πνεύμα της εποχής, το πνεύμα της ουσίας του πολίτη. Αυτό το πνεύμα καθιστά την ατμόσφαιρα της Κίνας πιο φιλελεύθερη. Οι άνθρωποι δεν ασφυκτιούν πλέον’ μπορούν να αρχίσουν να αναπνέουν χωρίς φόβο.