Στα μέσα του Απρίλη του 2011, χρηματοδότες της ρωσικής ιστοσελίδας υποστήριξης καταγγελιών κατά της διαφθοράς Rospil.info [ru] άρχισαν να αναφέρουν πως είχαν λάβει παράξενα τηλεφωνήματα και email από αγνώστους, κάποιοι εκ των οποίων υποστήριζαν πως είναι δημοσιογράφοι, ρωτώντας τους για τις δωρεές τους στο Rospil και τον λόγο για τον οποίο υποστήριζαν τον ιδρυτή της ιστοσελίδας, δημοφιλή Ρώσο blogger Alexey Navalny.
Υπόπτως καλά πληροφορημένα τηλεφωνήματα
Οι χρηματοδότες είχαν κάνει δωρεές στο Rospil μέσω των προσωπικών τους λογαριασμών στο Yandex.Money [ηλεκτρονικό σύστημα συναλλαγών], τον οικονομικό βραχίονα του Yandex, της μεγαλύτερης και πιό δημοφιλούς ρωσικής μηχανής αναζήτησης.
Στις 20 Απριλίου, ο blogger fezeev [ru] θυμήθηκε ένα παράξενο τηλεφώνημα που είχε λάβει από μιά γυναίκα, που του συστήθηκε ως Yulia Ivashova, ισχυριζόμενη πως είναι ρεπόρτερ της εφημερίδας Our Time:
ЮИ – Скажите, почему вы поддерживаете Алексея Навального?
Я – Не понял вопроса
ЮИ – Почему вы поддерживаете Алексея Навального?
Я – Я услышал вопрос, я его не понял.
ЮИ – С Вашего Яндекс-кошелька были отправлены деньги в поддержку Алексея Навального, это так?
Я – (слегка охреневая от осведомленности барышни) А откуда у вас такая информация?
ЮИ – У нас свои источники, это открытая информация
Я – (охренев еще больше от слов “открытая информация”) Не поделитесь со мной этими источниками, если это открытая информация?
ЮИ – Нет, не поделюсь, но вы не отвечаете на мой вопрос, почему вы поддерживаете Алексея Навального?
Я – Ну давайте обменяемся информацией, вы мне расскажете, откуда вы узнали про движения на моем Я-кошельке, я расскажу, почему я поддерживаю Алексея Навального
ЮИ – Кто Вам перечислил деньги на поддержку Алексея Навального?
Я – Снял с зарплаты и перечислил
ЮИ – Неправда, за девять минут до вашего перечисления эти деньги поступили на ваш кошелек с банкомата московского кредитного банка. В окрестностях Яндекса, откуда вы перечисляли платеж нет ни одного банкомата МКБ.
вводу наличных и зачислению их на Я-Деньги. Так откуда вам стала известна эта информация?
Αφού αναζήτησε στο διαδίκτυο τον αριθμό απ’ τον οποίο του τηλεφώνησε η γυναίκα, ο fezeev ανακάλυψε ακόμα έναν χρήστη του Yandex.Money και υποστηρικτή του Rospil που είχε δημοσιεύσει στα σχόλια του blog του Navalny [ru] πως τον είχαν καλέσει απ’ τον ίδιο αριθμό στις 18 Μαρτίου 2011.
Άλλος ένας blogger, ο gunlinux [ru], έγραψε στις 13 Απριλίου πως είχε λάβει email από κάποια Yulia Ivashova, που ισχυρίζονταν πως είναι από την διαδικτυακή εφημερίδα Saltt, και τον ρωτούσε για την υποστήριξή του στο Rospil και τον Navalny:
Здравствуйте. Вас беспокоит корреспондент издания «Соль» Юлия Ивашова. Подскажите, пожалуйста, кому пренадлежит электронный кошелек Яндекс.денег 41001653061014, опубликованный на странице http://cs.net03.ru/donate . Я бы хотела задать несколько вопросов владельцу кошелька. Заранее спасибо за помощь. С уважением, Юлия Ивашова.
Ο blogger Nikolayich ανακοίνωσε στις 30 Απριλίου [ru] πως είχε εντοπίσει το προφίλ της μυστηριώδους συνομιλήτριας στην ρωσική ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης Vkontakte, και δημοσίευσε ένα απεικόνισμα του προφίλ της. Στο προφίλ της, η “Yulia Pantera Dikhtyar” αναφέρει πως είναι μέλος του νεανικού κινήματος “Nashi”, που πρόσκειται στο Κρεμλίνο.
Η πηγή της διαρροής
Στις 2 Μαίου του 2011, το BBC Russian ανέφερε πως το Yandex.Money είχε παραδώσει τα οικονομικά και προσωπικά στοιχεία των χρηματοδοτών του Rospil [ru] στις ρωσικές μυστικές υπηρεσίες, και συγκεκριμένα στην Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας της Ρωσικής Ομοσπονδίας (FSB).
Σε συνέντευξη με τον ραδιοφωνικό σταθμό Echo Moskvy [ru], η επικεφαλής αρχισυντάκτρια του Yandex Elena Kolmanovskaya δήλωσε πως, σύμφωνα με τον ρωσικό νόμο, το Yandex υποχρεούνταν να παράσχει τα δεδομένα των λογαριασμών των δωρητών στην FSB, παρ’ ότι τόνισε πως διαφωνεί με την αποκάλυψη τέτοιων πληροφοριών. Τα ιδιωτικά δεδομένα “περίπου 100″ δωρητών παραδόθηκαν στην FSB:
Мы сами очень недовольны сложившейся ситуацией и разделяем негодование пользователей. После того, как наши юристы ее рассмотрят, мы поймем, что можем сделать по этому поводу.
Παρ’ ότι δεν δόθηκαν εξηγήσεις ακόμα για το πως διέρρευσαν αυτές οι πληροφορίες, οι Ρώσοι bloggers άρχισαν τις εικασίες.
Ο blogger edrofob υπαινίχθηκε [ru] πως η FSB είχε παραδώσει τις πληροφορίες στο Nashi:
Эти гниды имеют доступ к государственным ресурсам и пользуются ими на своё благо, как собственными карманными шпоргалками.
Ο mudryi_vvp, του οποίου ο λογαριασμός έχει πλέον διαγραφεί, καταφέρθηκε [ru] εναντίον του Navalny και επιδοκίμασε τις τηλεφωνικές ερωτήσεις της άγνωστης:
Ну ведь общеизвестно, что Навальный играет против России. Зачем же Вы тогда его поддерживаете? Почитал Ваш блог: вроде обычный, гражданский. А ведете сейчас себя как последний оппозиционер. Разве не понимаете, что сейчас наступает то время, когда надо определиться на какой Вы стороне: за Великую Россию или против нее. А Юля задала вполне конкретные вопросы – почему не отвечали?
Σε συνέντευξη με τους Moscow Times, ο Navalny δήλωσε πως πιστεύει κι αυτός ότι η FSB παρέδωσε τα δεδομένα στο Nashi.
Το Nashi επίσημα αρνήθηκε [ru] τις κατηγορίες, λέγοντας πως η Yulia Dikhtyar δουλεύει μεν για το Nashi, αλλά δεν τηλεφώνησε ποτέ σε κανέναν για να εκμαιεύσει τις λεπτομέρειες των συνεισφορών του στο Rospil. Η Dikhtyar, όμως, αρνήθηκε να σχολιάσει σχετικά. Η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας, που φέρεται να διέρρευσε τις πληροφορίες στο “Nashi”, επίσης απέφυγε να σχολιασει.
Συνέπειες της διαρροής
Πολλές πτυχές της υπόθεσης παραμένουν ασαφείς: πρώτα απ’ όλα, ο ρόλος της FSB. Η υπόθεση ανέδειξε τον βαθμό ανεκτικότητας και την πλήρη έλλειψη διαφάνειας που απολαμβάνει η FSB. Στην υπόθεση Navalny, αυτή η έλλειψη περιορισμών ενισχύεται από το γεγονός ότι δεν κινήθηκε δημόσια έρευνα κατά του Navalny (κι αν είχε κινηθεί, ποιές θα ήταν οι κατηγορίες;).
Δεύτερον, το κίνητρο. Η βασική εκδοχή, την οποία συμμερίστηκαν πολλοί bloggers, ήταν πως ο στόχος της διαρροής ήταν ο εκφοβισμός των υποστηρικτών του Navalny δια της έμμεσης λογοκρισίας. Ο blogger Rusanalit όμως, υπαινίχθηκε [ru] πως το σκάνδαλο μπορεί να συνδέονταν με την αρχική δημόσια εγγραφή της Yandex στο χρηματιστήριο, που βρίσκεται τώρα σε εξέλιξη. Η εκτιμητέα αξία αγοράς της Yandex φτάνει στα 6-7 δις δολάρια. Θυμήθηκε μία παρόμοια ‘επίθεση’ στο ιδιωτικό αεροδρόμιο Domodedovo το 2008.
Κάποιοι υπαινίχθηκαν πως η ίδια η Yandex ενδιαφέρονταν για δημοσιότητα πριν την αρχική δημόσια εγγραφή, και θα μπορούσε να επωφεληθεί από το σκάνδαλο, αλλά ποιός θα ενδιαφέρονταν για τέτοιου είδους δημοσιότητα;
Τρίτον, επηρέασε αρνητικά η διαρροή το διαδικτυακό crowdfunding; Κατέδειξε σίγουρα τις εγγενείς αδυναμίες του ρωσικού crowdfunding. Τα συστήματα ηλεκτρονικών πληρωμών είναι βιώσιμα μόνο στο βαθμό που μπορούν να μετατρέψουν το ηλεκτρονικό χρήμα σε πραγματικό, και η συνεργασία με την κυβέρνηση είναι εξαιρετικής σημασίας σε τέτοια ζητήματα.
Αυτά όμως όσον αφορά την τεχνολογία. Κατάφερε η διαρροή να εκφοβίσει τους bloggers ή να επηρεάσει τα κίνητρά τους; Τουναντίον, είχε το αντίθετο αποτέλεσμα: καθώς έδειξε [ru] ο Anton Nossik, το πλήθος των δωρεών αυξήθηκε μετά την διαρροή.
Φαίνεται πως αν η κυβέρνηση συνεχίσει τις πιέσεις της στο διαδίκτυο (παρά τις διαβεβαιώσεις του προέδρου Medvedev πως “δεν θα το αγγίξει“ [ru]), οι bloggers μπορεί να στραφούν σε πιο παραδοσιακά offline μοντέλα χρηματοδότησης, χρησιμοποιώντας απλά το διαδίκτυο σαν εργαλείο συντονισμού.
Όπου υπάρχει θέληση, υπάρχει τρόπος.