Απόγονοι Μπουριάτων μεταναστών στο Νταντάλ της Μογγολίας. Φωτογραφία: Lyudi Baikala. Χρησιμοποιείται με άδεια.

Αυτό το άρθρο γράφτηκε από την Karina Pronina για το Lyudi Baikala (Λαοί της Βαϊκάλης). Μια επιμελημένη έκδοση δημοσιεύεται στο Global Voices στο πλαίσιο συμφωνίας συνεργασίας μέσων.

Το 1924, μια οικογένεια Μπουριάτων κατέφυγε στη Μογγολία από το χωριό Μπάντα στη σημερινή περιοχή Τρανσβαϊκάλη στην ανατολική Ρωσία. Οι Μπουριάτες δεν ήθελαν να μείνουν λόγω της πείνας. Μια από τις γυναίκες κρατούσε στην αγκαλιά της μια μικρή κόρη. Ήταν τόσο κουρασμένη κάποια στιγμή που άφησε το μωρό σε έναν λόφο.

«Σύντομα, οι συγγενείς της ρώτησαν: “Πού είναι το παιδί σου;”. Απάντησε ότι άφησε την κόρη της και την ανάγκασαν να πάει πίσω και να πάρει την κόρη της. Διαφορετικά, δεν θα σου μιλούσα», είπε η Yumzhavyn Tsevelmaa, η εγγονή της ίδιας γυναίκας, στο Lyudi Baikala (LB).

Οι Μπουριάτες εγκατέλειψαν τη Σοβιετική Ένωση για τη Μογγολία σε τρία κύματα στις αρχές του 20ού αιώνα. Ξεκίνησε, όταν οι Ρώσοι άποικοι κατέλαβαν μαζικά την Μπουριατία και ο αυτόχθονος πληθυσμός είχε λιγότερους βοσκότοπους για ζώα. Το δεύτερο κύμα έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου μετά την κινητοποίηση των Μπουριάτων για εργασίες σχετικές με τον πόλεμο και πολλοί πέθαναν λόγω δύσκολων συνθηκών. Το τρίτο κύμα ήρθε μετά το 1918. «Ο εμφύλιος πόλεμος έγινε ένας επιταχυντικός παράγοντας [για την επανεγκατάσταση]», σημειώνει ο Ivan Peshkov, επικεφαλής του Κέντρου Μελετών Κεντρικής Ασίας στο Πανεπιστήμιο Adam Mickiewicz στην Πολωνία σε συνέντευξή του στο LB.

Τα κύρια χωριά Μπουριάτων εμφανίστηκαν στις βόρειες ζώνες Χέντι και Ντορνόντ της Μογγολίας. Οι περιοχές αυτές βρίσκονται κατά μήκος των συνόρων με τη Ρωσία. Το 1934, τονίζει ο Peshkov, ζούσαν ήδη 35.000 Μπουριάτες στη Μογγολία. Οι απόγονοί τους εξακολουθούν να ζουν στη Μογγολία έχοντας βρει ένα νέο σπίτι σε αυτή τη χώρα.

Νέο σπίτι στο Νταντάλ

Η Tsevelmaa γεννήθηκε και έζησε όλη της τη ζωή στο μογγολικό σομόν (χωριό) Νταντάλ. Χαρακτηρίζεται Μπουριάτισσα, αφού το 70% των 3.000 κατοίκων του είναι απόγονοι προσφύγων Μπουριάτων. Λέει:

Οι Μπουριάτες δούλεψαν πολύ στο Νταντάλ. Ήταν επιδέξιοι. Ό,τι κέρδιζαν ήταν αποθηκευμένο σε σεντούκια. Υπήρχαν κοσμήματα, κινέζικα μετάξια, κοράλλια και δέρμα. Στη συνέχεια, στη δεκαετία του '30, κατά τη διάρκεια των [σταλινικών] καταστολών στη Μογγολία, τα πάντα αφαιρέθηκαν από τα σεντούκια και κατασχέθηκαν. Οι Μπουριάτες χαρακτηρίστηκαν προδότες και εχθροί, δήθεν πρόδωσαν τη Σοβιετική Ένωση, επειδή έφυγαν από εκεί.

Η Tsevelmaa, όπως και άλλοι κάτοικοι του Νταντάλ, γνωρίζουν ότι η καταστολή των Μπουριάτων στη Μογγολία έγινε με εντολή του Σοβιετικού ηγέτη Ιωσήφ Στάλιν. Αν και η Μογγολία δεν ήταν μέρος της Σοβιετικής Ένωσης, ήταν ακόμα ένα δορυφορικό σοσιαλιστικό κράτος υπό την επιρροή της σοβιετικής ηγεσίας.

Αριστερά: Κάτοικος Νταντάλ, η Tsevelmaa. Στα δεξιά: Φωτογραφία που τραβήχτηκε μέσα στο σπίτι της Tsevelmaa με το πορτρέτο της κρεμασμένο στον τοίχο. Φωτογραφίες: Lyudi Baikala. Χρησιμοποιούνται με άδεια.

Το Νταντάλ βρίσκεται στη βορειοανατολική Μογγολία. Τα σύνορα με τη Ρωσία είναι ακριβώς απέναντι από μερικούς λόφους. Δεν μοιάζει με τη Μογγολία, με τις συνηθισμένες ατελείωτες στέπες και τα κοπάδια προβάτων. Γύρω από το Νταντάλ υπάρχουν λίμνες, ποτάμια, λιβάδια. Δεν υπάρχουν τυπικές γιούρτες, όλοι έχουν ξύλινα σπίτια.

Ο κεντρικός δρόμος του Νταντάλ. Φωτογραφία: Lyudi Baikala. Χρησιμοποιείται με άδεια.

Ο1 77χρονος Gelegzhamsyn Purev και η σύζυγός του, η 70χρονη Dugarjav Dolgormaa, ζουν στα περίχωρα του Νταντάλ. Ο Purev δεν μιλάει ρωσικά, παρά μόνο ένα μείγμα μπουριατικών και μογγολικών, που ανήκουν στην ίδια ομάδα γλωσσών.

Οι κάτοικοι του Νταντάλ Gelegzhamsyn Purev και Dugarjav Dolgormaa, η σύζυγός του. Φωτογραφία: Lyudi Baikala. Χρησιμοποιείται με άδεια.

Η οικογένεια Purev διατηρεί 1.000 πρόβατα, 100 αγελάδες και 200 άλογα. Ο Purev δεν αυτοαποκαλείται αγρότης, αλλά σεμνά συστήνεται ως συνταξιούχος. Οι συγγενείς του μετακόμισαν στο Νταντάλ από την Μπουργιατία το 1924. Οι άποικοι περπάτησαν με παιδιά, ζώα και άλλα πράγματα φορτωμένα σε ένα κάρο. Όταν περνούσαν τα κρατικά σύνορα, έδεναν κουρέλια γύρω από τις μουσούδες των σκύλων και τις οπλές των αλόγων για να μην ακούγονται περιττοί ήχοι, που θα τους πρόδιδαν στους συνοριοφύλακες.

Οι σταλινικές καταστολές ταξιδεύουν πέρα από τα σύνορα

«Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, 36.000 άνθρωποι καταπιέστηκαν στη Μογγολία. Αυτοί όμως είναι όσοι πέρασαν από δίκη. Αν λάβουμε υπόψη όλους όσους δεν είχαν έγγραφα, θα υπάρχουν περίπου 100.000 άτομα. Δηλαδή, περίπου ένας στους πέντε κατοίκους της Μογγολίας εκείνη την εποχή», λέει ο Dashnamzhilyn Tsogtbaatar, επικεφαλής της Μογγολικής Ένωσης Θυμάτων Πολιτικής Καταστολής σε συνέντευξή του στο LB.

Όπως και στη Σοβιετική Ένωση, η κορύφωση των καταστολών στη Μογγολία σημειώθηκε τη δεκαετία του '30. Πρώτα, βουδιστές λάμα συνελήφθησαν στη χώρα. Δεύτερον, Μπουριάτες μετανάστες. Ο Peshkov εξηγεί ότι οι Μπουριάτες στη Μογγολία θεωρούνταν μια επικίνδυνη μειονότητα, που συνδέεται με την Ιαπωνία, με την οποία η Σοβιετική Ένωση βρισκόταν σε πόλεμο εκείνη την εποχή. Ο Στάλιν επέβαλε στις μογγολικές Αρχές μια επιθετική πολιτική εξόντωσης όλων των αμφίβολων ομάδων στις συνοριακές ζώνες, συμπεριλαμβανομένων των Μπουριάτων.

Από τους δύο χιλιάδες κατοίκους του Νταντάλ, περισσότερα από 600 άτομα συνελήφθησαν τη δεκαετία του '30. Τρεις γυναίκες πυροβολήθηκαν: η μία από αυτές ήταν πέντε μηνών έγκυος. Οι υπόλοιποι από τους 600 κατοίκους του Νταντάλ, που υποβλήθηκαν στη σταλινική καταστολή, ήταν άνδρες. Μερικοί από αυτούς πυροβολήθηκαν, άλλοι εξορίστηκαν στη Σιβηρία. Μετά το τέλος της θητείας τους, οι εξόριστοι στη Μογγολία δεν επιτρεπόταν να επιστρέψουν. Πολλοί από αυτούς που αντιμετώπισαν τις σταλινικές καταστολές στάλθηκαν από τη Σοβιετική Ένωση στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο για να «ξεπλύνουν τις ενοχές με αίμα».

Ο ιδιοκτήτης του τοπικού καφέ Yaruuna, ο Tsyrendorzhi Yanzhima, οδηγεί τους δημοσιογράφους του LB στο τοπικό ντατσάν, ένα βουδιστικό πανεπιστημιακό μοναστήρι. Πριν από αρκετά χρόνια, στούπα, ιερά αντικείμενα, ανεγέρθηκαν εκεί στη μνήμη των καταστολών στο Νταντάλ. Στο τύμπανο είναι χαραγμένα τα ονόματα όλων των εκτοπισμένων από το χωριό. Ο Yanzhama λέει στο LB:

Όλοι οι άντρες μας έφυγαν, όλη η ανδρική δουλειά γινόταν από γυναίκες και αγόρια. Κούρευαν το σανό, έκοβαν ξύλα και έσφαζαν αγελάδες. Ήταν μια δύσκολη στιγμή, αλλά δυνάμωσε το Νταντάλ. Έχουμε γίνει ακόμα πιο εργατικοί. Πολλοί άνθρωποι θέλουν να παντρευτούν έναν άντρα Μπουριάτη ή μια γυναίκα Μπουριάτισσα επειδή είναι πολύ ικανοί. Και δεν παραπονιούνται για τη ζωή.

Στούπα που χτίστηκαν στη μνήμη των κατοίκων του Νταντάλ που υποβλήθηκαν στη σταλινική καταστολή. Φωτογραφία: Lyudi Baikala. Χρησιμοποιείται με άδεια.

Κατά του Πούτιν και κατά του πολέμου

Όταν ρωτήθηκε για το πως αισθάνεται για τη Ρωσία, ένας 63χρονος Tsyrendorzhi Monbish, κάτοικος του χωριού, απαντά: «Έχω καλή στάση απέναντι στη Ρωσία. Αλλά ο πόλεμος με την Ουκρανία; Είμαι κατά του πολέμου! Το όνομα της Ρωσίας έχει πέσει πολύ χαμηλά τώρα. Θέλω να πεθάνει [ο Πούτιν]! Ξέρω ότι ο Πούτιν στέλνει τους Μπουριάτες στον πόλεμο. Είμαστε ενάντια σε αυτό».

Ένας άλλος κάτοικος, ο 78χρονος Magsar, λέει: «Ο Πούτιν είναι κακός. Ο πόλεμος είναι κακός». Προσθέτει: «Σε έναν πόλεμο, επτά στους εννέα Μπουριάτες πεθαίνουν. Όλοι ξέρουμε για αυτό στο Νταντάλ, το διαβάζουμε στο Διαδίκτυο».

Ένας από τους ένθερμους επικριτές της ρωσικής κυβέρνησης είναι ο πρώην επικεφαλής της διοίκησης του Νταντάλ, Galsangiin Dorzhsuren:

Οι Μπουριάτες στη Ρωσία πηγαίνουν στον πόλεμο, επειδή ζουν πολύ άσχημα.

Κάτοικος του Νταντάλ, ο Galsangiin Dorzhsuren. Φωτογραφία: Lyudi Baikala. Χρησιμοποιείται με άδεια.

«Ο φόβος παραμένει εντός»

Οι Αρχές της Μογγολίας συνέλαβαν τον πατέρα του Purev δύο φορές. Και τις δύο φορές φυλακίστηκε για 10 χρόνια: επειδή ήταν Μπουριάτης και επειδή ήταν βουδιστής λάμα. Μετά τη δεύτερη φυλάκιση, ο πατέρας του επέστρεψε στο Νταντάλ και έζησε εκεί μέχρι το τέλος της ζωής του.

Ο Purev αποκαλεί τη Μογγολία πατρίδα του. Δεν του αρέσει να συζητά ευαίσθητα πολιτικά θέματα. Όταν η σύζυγός του, Dolgormaa, σε μια συνομιλία με τον LB, λέει ότι στον πόλεμο «η καταστροφή του λαού των Μπουριατών βρίσκεται σε εξέλιξη», ο Purev ενοχλείται και εκείνη σωπαίνει.

«Φοβάται», αναστενάζει η Dolgormaa, όταν ο σύζυγός της φεύγει μετά τη συνέντευξη. «Ο φόβος παραμένει μέσα του. Καταλαβαίνετε; Εδώ δεν έχει σημασία ποια είναι η εθνικότητά σου: Μπουριάτης, Μογγόλος ή Ρώσος. Δεν μπορείς να εξαλείψεις τον φόβο τόσο εύκολα».