Η νέα παγκόσμια τάξη των κινέζικων ΜΜΕ: Συνέντευξη με τον Cédric Alviani από τους Δημοσιογράφους χωρίς Σύνορα της Ανατολικής Ασίας

• Μεταφράστηκε 07/01/2020 17:07 GMT
• Σύνταξη Filip Noubel Μετάφραση Maria Soulis
• Διαβάστε το άρθρο στα Malagasy, Italiano, Español, English

Κινέζικα περιοδικά σε περίπτερο στο Πεκίνο. Φωτογραφία του Filip Noubel, χρησιμοποιείται με άδεια.

Από τότε που ο Σι Τζινπίνγκ καθιερώθηκε ως ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης της Κίνας το 2013, ο ρόλος των παγκόσμιων μέσων ενημέρωσης στην αναμόρφωση της εικόνας της Κίνας έχει καταστεί μία από τις κορυφαίες προτεραιότητες της κινεζικής κυβέρνησης. Σήμερα, οι προσπάθειες του Πεκίνου κατάφεραν να προσελκύσουν πολλούς δημοσιογράφους και ΜΜΕ σε όλο τον κόσμο, οι οποίοι συχνά υποκινούνται από οικονομικά κίνητρα ή/και από ιδεολογικές συμπάθειες. Ως αποτέλεσμα, συμφωνούν να λογοκρίνουν περιεχόμενο επικριτικό προς την κινεζική κυβέρνηση και να προωθήσουν παγκόσμιες πρωτοβουλίες του Πεκίνου, όπως το έργο One Belt, One Road. Τα τελευταία στοιχεία προέκυψαν πρόσφατα, καθώς ένας Κινέζος πράκτορας, που αυτομόλησε στην Αυστραλία, αποκάλυψε το βάθος της κινεζικής διείσδυσης στα μέσα ενημέρωσης, στις κυβερνήσεις και στους πολιτιστικούς κύκλους σε αρκετές χώρες.

Διάφοροι διεθνείς οργανισμοί παρακολουθούν τώρα εκτενώς την κινεζική επιρροή μέσω των μέσων ενημέρωσης, όπως ο Synopsis με έδρα την Πράγα ή οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα (RSF) με έδρα το Παρίσι, η οποία δημοσίευσε μια έκθεση με τίτλο “Η επιδίωξη της Κίνας για μια νέα παγκόσμια τάξη μέσων ενημέρωσης” τον Μάρτιο του 2019, που περιγράφει τις προσπάθειες του Πεκίνου σε αυτό το πλαίσιο.

Μίλησα με τον Cédric Alviani, τον Διευθυντή του Γραφείου των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα (RSF) της Ανατολικής Ασίας και της Ταϊπέι, για να καταγράψω την κλίμακα της κινεζικής επιρροής και να μάθω σε ποιο βαθμό οι επαγγελματίες των μέσων ενημέρωσης και η κοινή γνώμη έχουν επίγνωση αυτού του φαινομένου.

Filip Noubel: Στην έκθεσή της, η RSF ανιχνεύει την προέλευση της απαίτησης του Πεκίνου σε μια νέα παγκόσμια τάξη των μέσων ενημέρωσης στην έννοια του πολιτιστικού σχετικισμού. Μπορείτε να εξηγήσετε;

Cédric Alviani: Το δόγμα του πολιτιστικού σχετικισμού υποστηρίζει ότι κάθε έθνος έχει το κυριαρχικό δικαίωμα να καθορίσει τα δικά του κριτήρια όσον αφορά τις ελευθερίες και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η RSF αντιτάσσεται έντονα σε αυτή την απαράδεκτη θέση, δεδομένου ότι διαμετρικά έρχεται σε αντίθεση με την καθολικότητα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως αναφέρεται στην Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Ο πολιτιστικός σχετικισμός επιτρέπει στην Κίνα μια εβδομάδα πριν από τις εορταστικές εκδηλώσεις της 70ης επετείου της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας, να κυκλοφορήσει μια λευκή βίβλο, που καταλήγει ότι έχει γίνει πραγματική δημοκρατία και πρωταθλήτρια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δύο τομείς, για τους οποίους έχει επικριθεί τακτικά από την παγκόσμια κοινότητα.

FN: Ποιοι είναι οι διάφοροι μηχανισμοί, που χρησιμοποιεί το Πεκίνο, για να προωθήσει την ατζέντα του για την υιοθέτηση των μέσων ενημέρωσης και των δημοσιογράφων σε όλο τον κόσμο; Θα μπορούσατε να δώσετε ένα παράδειγμα;

CA: Η RSF έχει εντοπίσει τουλάχιστον έξι μεθόδους που χρησιμοποιεί το Πεκίνο για να υιοθετήσει τα μέσα ενημέρωσης και τους δημοσιογράφους σε όλο τον κόσμο. Αυτές είναι:

• Απόκτηση μέσων. Το Πεκίνο ακολουθεί ένα φιλόδοξο πρόγραμμα αγοράς ξένων μέσων μαζικής ενημέρωσης, τα οποία θεωρεί στρατηγικά. Αυτή η πολιτική εξαγοράς συντονίζεται από το Ηνωμένο Μέτωπο Τμήματος Εργασίας (UFWD), ένα παρακλάδι του Κομμουνιστικού Κόμματος που επιβλέπει τις οικονομικές μεταφορές σε ξένα οίκους ενημέρωσης. Στην Αυστραλία, η οποία φιλοξενεί την τρίτη μεγαλύτερη κοινότητα Κινέζων κατοίκων της Δύσης, το Πεκίνο λέγεται ότι έχει διεισδύσει περίπου στο 95% των Κινεζικών εφημερίδων.
• Διαφημιστικές εκστρατείες. Η Κίνα συμμετέχει σε μαζικές διαφημιστικές εκστρατείες μέσω του προπαγανδιστικού ενθέματός της “China Watch”. Αυτό το διαφημιστικό πρόσθετο διανέμεται ως δωρεάν ένθετο σε περίπου 30 υψηλού κύρους διεθνείς ημερήσιες εφημερίδες, συμπεριλαμβανομένων των Daily Telegraph και Le Figaro. Σύμφωνα με τον Guardian, η Daily Telegraph έλαβε ετήσια αμοιβή ύψους 750.000 στερλινών για τη δημοσίευση του μηνιαίου ένθετου.
• Παρενόχληση και εκφοβισμός. Το καθεστώς έχει αναπτύξει ένα οπλοστάσιο μεθόδων για την παρενόχληση και τον εκφοβισμό των ξένων ανταποκριτών που περιλαμβάνει τηλεφωνικές υποκλοπές, χακάρισμα και φυσική παρακολούθηση, καθώς και εκβιασμό για έκδοση άδειας παραμονής.
• Εκδηλώσεις Μέσων Ενημέρωσης με άρωμα Κίνας. Η Κίνα έχει αρχίσει να υποστηρίζει τη δική της εκδοχή διεθνών εκδηλώσεων στα ΜΜΕ. Η Παγκόσμια Διάσκεψη Κορυφής των Μέσων Ενημέρωσης δημιουργήθηκε το 2009 και έχει σχεδιαστεί, οργανωθεί και χρηματοδοτηθεί από το Κινεζικό κρατικό πρακτορείο ειδήσεων Xinhua. Το 2014, η Κίνα ξεκίνησε την Παγκόσμια Διάσκεψη για το Διαδίκτυο (WIC), μια ετήσια εκδήλωση που οργανώθηκε στην πόλη Γουζέν της επαρχίας Τσετσιάνγκ από την Διαχείριση του Κυβερνοχώρου της Κίνας (CAC), τον οργανισμό που ελέγχει το διαδίκτυο της Κίνας. Από το 2016, η Κίνα διοργανώνει επίσης την ετήσια Διάσκεψη Κορυφής BRICS για τα Μέσα Ενημέρωσης. Αυτές οι σύνοδοι κορυφής που διεξάγονται σε χώρες που είναι αυταρχικές και απορρίπτουν την ελευθερία του Τύπου, προσφέρουν στην Κίνα ένα δεκτικό κοινό για να προωθήσει τις έννοιες της “θετικής αναφοράς” και μιας “νέας παγκόσμιας τάξης μέσων”.
• Εκπαιδευτικά προγράμματα για ξένους δημοσιογράφους. Η Κίνα διεξάγει μια επίθεση γοητείας όπου καλεί ξένους δημοσιογράφους για κατάρτιση.

Χάρτης των Δημοσιογράφων χωρίς Σύνορα που παρουσιάζει τα υψηλά επίπεδα ελευθερίας του Τύπου (με κίτρινο) και τα χαμηλά επίπεδα (με μαύρο χρώμα). Φωτογραφία του Filip Noubel, που χρησιμοποιείται με άδεια.

FN: Περιγράφετε την παραπληροφόρηση ως μορφή “αιχμηρής ισχύος” που χρησιμοποιείται εκτενώς από το Πεκίνο. Θα μπορούσατε να εξηγήσετε την ιδέα και πώς εφαρμόζεται σε αυτό το πλαίσιο της Ταϊβάν;

CA: Εκτός από την διπλωματική εξουσία, η Κίνα κάνει επίσης υπερβολική χρήση της “αιχμηρής ισχύος” της μέσω μιας σειράς επιθετικών πρακτικών που περιλαμβάνουν παραπληροφόρηση και παρενόχληση. Τον Αύγουστο του 2018, άρχισαν να κυκλοφορούν φήμες ότι οι Ταϊβανέζοι δεν μπορούσαν πλέον να χρησιμοποιούν τα διαβατήριά τους για να ταξιδέψουν στο εξωτερικό και ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε αναθεωρήσει την πολιτική της για απαλλαγή από την υποχρέωση θεώρησης. Στις 4 Σεπτεμβρίου 2018, όταν ένας ισχυρός τυφώνας ανάγκασε την Ιαπωνία να κλείσει το Διεθνές Αεροδρόμιο του Κανσάι για δύο ημέρες, κυκλοφόρησαν εκθέσεις ότι οι Ταϊβανέζοι ταξιδιώτες που είχαν παγιδευτεί στο εσωτερικό είχαν εγκαταλειφθεί από το γραφείο αντιπροσωπείας τους και αντίθετα διασώθηκαν από την Κινεζική πρεσβεία. Στην Ταϊβάν, τα νέα πυροδότησαν μια διαδικτυακή οργή εναντίον του διπλωμάτη Su Chii-cherng, 61 ετών, ο οποίος ήταν εκπρόσωπος της Ταϊβάν στην Οσάκα. Αυτοκτόνησε 10 ημέρες αργότερα. Η αρχική έκθεση βρέθηκε τότε ότι ήταν “ψευδείς ειδήσεις” που προέρχονταν από την Κίνα.

FN: Μπορείτε να εξηγήσετε ποια είναι η συμμαχία Belt και Road News; Ποιος είναι ο σκοπός των εκπαιδευτικών προγραμμάτων για τους μη Κινέζους δημοσιογράφους με το σύνθημα “Πες καλά την ιστορία της Κίνας (讲 好 中国 故事);”

CA: Το “Πες καλά την ιστορία της Κίνας” επιτρέπει στο Πεκίνο να διαμορφώσει την παγκόσμια αφήγηση προς όφελός του: για παράδειγμα, αναφερόμενοι στην “καταπολέμηση της τρομοκρατίας” στο Σιντσιάνγκ και όχι στη δίωξη της κοινότητας των Ουιγούρων του Σιντσιάνγκ. Η συμμαχία Belt and Road News με επικεφαλής το πρακτορείο ειδήσεων Xinhua, τον τηλεοπτικό σταθμό CGTN και το China Radio International, η οποία συγκεντρώνει 72 μέσα ενημέρωσης σε 42 χώρες, εκπαιδεύει τους δημοσιογράφους σε “γλωσσικά στοιχεία” ειδικά για το έργο – με άλλα λόγια, κάνει τους δημοσιογράφους στις χώρες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα να “μιλούν την ίδια γλώσσα” με την Κίνα.

FN: Ένα από τα πιο αποτελεσματικά εργαλεία του Πεκίνου φαίνεται να είναι το χρήμα: Γιατί τα μη κινέζικα μέσα ενημέρωσης είναι τόσο πρόθυμα να δεχτούν κινεζικές επενδύσεις;

CA: Ο λόγος είναι η έλλειψη εναλλακτικών πηγών χρηματοδότησης στο πλαίσιο του ψηφιακού μετασχηματισμού. Από οικονομική άποψη, είναι κατανοητό ότι η προσφορά για πρόσθετη χρηματοδότηση και διαφήμιση είναι δελεαστική. Ωστόσο, η RSF θα επέμενε ότι η χρηματοδότηση από ένα καθεστώς που απειλεί ανοιχτά την ελευθερία του Τύπου παγκοσμίως δεν συνιστάται, καθώς θα ενισχύσει την οικονομική εξάρτηση και θα θέσει σε κίνδυνο τη δεοντολογία της δημοσιογραφίας.

FN: Υπάρχει σίγουρα μια ασυμμετρία στο παιχνίδι: ενώ η κινεζική κυβέρνηση περιορίζει σοβαρά τα ξένα μέσα ενημέρωσης στην Κίνα, επωφελείται από την ελευθερία του λόγου που είναι εγγυημένη στις περισσότερες δημοκρατικές χώρες. Υπάρχουν αποτελεσματικές μέθοδοι για να καταστεί η κινεζική διείσδυση των διεθνών μέσων πιο ορατή και να χαρτογραφηθεί καλύτερα η παγκόσμια νέα τάξη των μέσων του Πεκίνου;

CA: Χρειάστηκε πολύς χρόνος, αλλά οι δημοκρατίες συνειδητοποιούν επιτέλους τον κίνδυνο που διατρέχουν, δίνοντας στο Πεκίνο την ελευθερία να πάρει σταδιακά τον έλεγχο των μέσων ενημέρωσης και να επεκτείνει έτσι την επιρροή του στην κοινή γνώμη. Ορισμένες μέθοδοι που συνιστά η RSF περιλαμβάνουν, αλλά δεν περιορίζονται σε:

• Όταν αναφερόμαστε στην Κίνα, φροντίζουμε να αποφεύγουμε τη χρήση εκφράσεων που σχεδιάστηκαν από το Κινεζικό καθεστώς για να αποκρύψει ορισμένες πραγματικότητες.
• Υποστήριξη εκστρατειών της κοινωνίας των πολιτών κατά της προπαγάνδας. Ως αποτέλεσμα μιας εκστρατείας που διοργάνωσαν οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η εφημερίδα Süddeutsche Zeitung ανακοίνωσε τον Μάιο του 2018 ότι θα σταματήσει να δημοσιεύει το China Watch, το ένθετο της Κινεζικής προπαγάνδας. Οι ΜΚΟ διεξάγουν αυτήν την περίοδο παρόμοια εκστρατεία για να πείσουν το Γαλλικό Le Figaro, το Βελγικό Le Soir και το Γερμανικό Handelsblatt να κάνουν το ίδιο.
• Η Πρωτοβουλία για τη Δημοσιογραφική Εμπιστοσύνη (JTI) είναι ένας καινοτόμος μηχανισμός για την πιστοποίηση των συντακτικών μεθόδων που χρησιμοποιούνται από τα μέσα ενημέρωσης. Έχοντας ξεκινήσει σε συνεργασία με επαγγελματικές οργανώσεις μέσων ενημέρωσης, θα δημιουργήσει ένα σύνολο προτύπων με τη μορφή δεικτών που θα διευκολύνουν τη διάκριση των οίκων ενημέρωσης που σέβονται τα δημοσιογραφικά κριτήρια από όσα έχουν σκοπό να διαδίδουν ψευδείς πληροφορίες.