Φωτογραφία από Aziz Karimov, χρησιμοποιείται με άδεια.

Οι συλλήψεις του Νοεμβρίου των ανεξάρτητων δημοσιογράφων Ulvi Hasanli και Sevinc Vagifgizi και του ακτιβιστή για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία Mahammad Kekaklov προκάλεσαν σοκ στις κοινότητες της δημοσιογραφίας και της κοινωνίας των πολιτών στο Αζερμπαϊτζάν. Αρκετοί άλλοι ανεξάρτητοι δημοσιογράφοι ανακρίθηκαν ως μάρτυρες στο πλαίσιο της συνεχιζόμενης έρευνας για το φερόμενο έγκλημα της λαθρεμπορίας από οργανωμένη ομάδα, για το οποίο κατηγορήθηκαν οι Hasanli, Vagifgizi και Kekalov.

Την 1η Δεκεμβρίου, μια από αυτούς τους δημοσιογράφους, η Nargiz Absalamova, συνελήφθη με την ίδια κατηγορία και τέθηκε σε προφυλάκιση τριών μηνών. Σε μια ξεχωριστή έρευνα, οι Αρχές του Αζερμπαϊτζάν συνέλαβαν και κατηγόρησαν τον ιδρυτή του Kanal 13, Aziz Orujov, για παράνομη κατασκευή, μια κατηγορία που έκτοτε ο Orujev διέψευσε. Αυτό ανεβάζει τον συνολικό αριθμό των συλληφθέντων δημοσιογράφων σε πέντε εντός μόλις δέκα ημερών.

Σαν να μην έγινε τίποτα

Το νέο κύμα συλλήψεων κρούει το καμπανάκι για πολλούς παρατηρητές του Αζερμπαϊτζάν, οι οποίοι έχουν γίνει μάρτυρες παρόμοιων καταστολών στο παρελθόν. «Η κατάσταση βασικά δεν άλλαξε ποτέ», εξήγησε ο Anar Mammadli, επικεφαλής ανεξάρτητης οργάνωσης παρατήρησης εκλογών από το Μπακού, σε συνέντευξη podcast στο OC Media. «Η διαφορά αυτή τη φορά είναι η ομάδα-στόχος της καταστολής, που στοχεύει συγκεκριμένα τα ανεξάρτητα ΜΜΕ και τους ανεξάρτητους δημοσιογράφους. Οι Αρχές στέλνουν ένα σαφές μήνυμα: «Να φοβάστε το σύστημα».

Μεταξύ 2013 και 2014, δεκάδες ακτιβιστές αντιμετώπισαν συλλήψεις και άλλες μορφές δίωξης και, παρόλο που υπήρχαν δημοσιογράφοι μεταξύ των συλληφθέντων, η καταστολή στόχευε κυρίως τους δυναμικούς ειδικούς της κοινωνίας των πολιτών της χώρας. Σύμφωνα με τον Bahruz Samadov, συγγραφέα από το Αζερμπαϊτζάν και υποψήφιο διδάκτορα στο Πανεπιστήμιο Charles, ο οποίος μίλησε επίσης στο podcast του OC Media, οι πρόσφατες συλλήψεις σηματοδοτούν «το τέλος για τα ανεξάρτητα, τοπικά ΜΜΕ».

Από τη σύλληψή τους, οι Hasanli, Vagifgizi και Kekalov έχουν καταδικαστεί σε προδικαστική κράτηση εν αναμονή της έρευνας. Εάν κριθούν ένοχοι, τιμωρούνται με έως και οκτώ χρόνια φυλάκιση. Εκτός από αυτές τις συλλήψεις, η αστυνομία πραγματοποίησε έφοδο στα γραφεία της Abzas Media, όπου φέρεται να βρήκαν 40.000 ευρώ, τα οποία το πρακτορείο κατηγορεί τις Αρχές ότι τοποθέτησαν εκεί, προκειμένου να παραχαράξουν στοιχεία εναντίον τους.

Η Abzas Media είναι γνωστή για τα ερευνητικά της ρεπορτάζ, συμπεριλαμβανομένων των επιχειρηματικών συναλλαγών της οικογένειας του Προέδρου Αλίγιεφ, καθώς και για φερόμενη διαφθορά στις προσπάθειες ανοικοδόμησης στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ από το 2020. Οι Αρχές απέτυχαν να προσκομίσουν στοιχεία σχετικά με τις κατηγορίες λαθρεμπορίου, που απαγγέλθηκαν σε τέσσερις δημοσιογράφους του Abzas Media, και κανένα στοιχείο στην υπόθεση του συλληφθέντα δημοσιογράφου Aziz Orujov του Kanal 13, ο οποίος κατηγορείται για παράνομη κατασκευή.

Το αν ισχύει το μήνυμα της κυβέρνησης «να φοβόμαστε το σύστημα», μένει να το δούμε. Στο podcast του OC Media, ο ανεξάρτητος δημοσιογράφος Islam Shikhali είπε: «Αυτές οι συλλήψεις δεν θα σταματήσουν τους ανεξάρτητους δημοσιογράφους […]. Όλοι οι συλληφθέντες έως τώρα δημοσιογράφοι γνώριζαν ότι αυτό τελικά θα τους συνέβαινε. Στόχος είναι να συνεχίζεται η δουλειά».

Βεντέτα

Ορισμένοι ειδήμονες του Αζερμπαϊτζάν λένε ότι οι επιθέσεις σε δημοσιογράφους συνδέονται άμεσα με την κριτική των Ηνωμένων Πολιτειών στο Αζερμπαϊτζάν για τη στρατιωτική του επιχείρηση στο Καραμπάχ τον Σεπτέμβριο του 2023. Ο Samadov σημείωσε τη «νευρωτική» αντίδραση του «επίσημου Μπακού» ενάντια σε οποιαδήποτε κριτική της Δύσης, όχι μόνο σε αυτήν των Ηνωμένων Πολιτειών.

Σε μια σειρά από τουίτ στο X (πρώην Twitter), η επικεφαλής της USAID, Samantha Power, μοιράστηκε:

Two months ago, Azerbaijan’s military operation in Nagorno-Karabakh forced more than 100k people to leave their homes & move into neighboring Armenia. The U.S. continues to stand with the ethnic Armenians from NK. (1/4) pic.twitter.com/lKj2lKhTyy

— Samantha Power (@PowerUSAID) November 21, 2023

Πριν από δύο μήνες, η στρατιωτική επιχείρηση του Αζερμπαϊτζάν στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ ανάγκασε περισσότερους από 100.000 ανθρώπους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να μετακομίσουν στη γειτονική Αρμενία. Οι ΗΠΑ συνεχίζουν να στέκονται στο πλευρό των Αρμενίων από το Ναγκόρνο Καραμπάχ.

Το επίσημο Μπακού αντεπιτέθηκε. Σε ένα εκτενές τουίτ, ο βοηθός του Προέδρου, Hikmet Hajiyev, έγραψε: «Κατά τη διάρκεια μιας 30χρονης κατοχής της γης του Αζερμπαϊτζάν από την Αρμενία, όταν εκατομμύρια περισσότεροι Αζέροι υπέστησαν περιβόητη και αιματηρή εθνοκάθαρση, οι Ηνωμένες Πολιτείες στάθηκαν στο πλευρό του επιθετικού κράτους της Αρμενίας. Στις μέρες μας, η ίδια πολιτική συνεχίζεται με την ίδια μορφή και εκδήλωση».

Ενώ η Samantha Power υποσχέθηκε περαιτέρω οικονομική υποστήριξη στους εκτοπισμένους, ο Hajiyev συνέχισε την κριτική του κατηγορώντας την Power ότι παρέμεινε σιωπηλή κατά τη διάρκεια της θητείας της ως μόνιμη Αντιπρόσωπος των Ηνωμένων Πολιτειών στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με «τα δεινά των προσφύγων και των εκτοπισμένων από το Αζερμπαϊτζάν [εσωτερικά εκτοπισμένων], πόσω μάλλον καταδικάζοντας την κατοχή της Αρμενίας». Τα τελευταία του λόγια ήταν ότι η USAID δεν είχε θέση στο Αζερμπαϊτζάν.

Στις 15 Νοεμβρίου, κατά τη διάρκεια της ακρόασης της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής με τίτλο «Το μέλλον του Ναγκόρνο-Καραμπάχ», ο βοηθός υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ James O'Brien αποκάλυψε ότι οι ΗΠΑ «ανάθεσαν σε ανεξάρτητους ερευνητές» να «διερευνήσουν τι συνέβη» πριν και μετά τη στρατιωτική επέμβαση της 19ης Σεπτεμβρίου. Πρόσθεσε ότι η χώρα του ακύρωσε επίσης διμερείς συναντήσεις και δεσμεύσεις υψηλού επιπέδου με το Αζερμπαϊτζάν, καθώς συνέχισε να καλεί το επίσημο Μπακού να «διευκολύνει την επιστροφή των Αρμενίων του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, που μπορεί να επιθυμούν να επιστρέψουν στα σπίτια τους ή να επισκεφθούν πολιτιστικούς χώρους στην περιοχή».

Η δήλωση του O'Brien δεν άρεσε και το Αζερμπαϊτζάν ανακοίνωσε ότι αποσύρει τους υπουργούς Εξωτερικών του από τη συνάντηση με την Αρμενία υπό την αιγίδα των ΗΠΑ, η οποία είχε προγραμματιστεί για τις 20 Νοεμβρίου.

Ο Mahammad Kekalov εξαφανίστηκε στις 20 Νοεμβρίου, ενώ ο Ulvi Hasanli συνελήφθη στις 21 Νοεμβρίου και ο Sevinc Vagifgizi στις 22 Νοεμβρίου. Μια εβδομάδα αργότερα, οι Αρχές συνέλαβαν τους Aziz Orujev και Nargiz Absalamova.

Κυνήγι μαγισσών όλο τον χρόνο

Δεν είναι οι μόνες συλλήψεις που έγιναν φέτος. Τον Ιούλιο, το Αζερμπαϊτζάν συνέλαβε τον υψηλόβαθμο πολιτικό οικονομολόγο και πολιτικό ακτιβιστή Gubad Ibadoghlu:

Gubad Ibadoglu, Azerbaijani academic, economist, and politician was arrested yesterday (July 23) in Baku. His wife was beaten by the police.

— Arzu Geybulla (@arzugeybulla) July 24, 2023

Ο Gubad Ibadoglu, ακαδημαϊκός, οικονομολόγος και πολιτικός από το Αζερμπαϊτζάν, συνελήφθη χθες (23 Ιουλίου) στο Μπακού. Η γυναίκα του ξυλοκοπήθηκε από την αστυνομία.

Εναντίον του Ibadoghlu έχουν ασκηθεί ψεύτικες κατηγορίες για απόκτηση ή πώληση πλαστών χρημάτων από οργανωμένη ομάδα.

Αρκετοί πολιτικοί ακτιβιστές και ακτιβιστές πολιτικών δικαιωμάτων βρέθηκαν επίσης υπό διοικητική κράτηση. Συχνά, τέτοιες συλλήψεις έγιναν, αφότου ακτιβιστές εξέφραζαν κριτική για κρατικές πολιτικές ή θεσμούς. Σύμφωνα με την ανεξάρτητη διαδικτυακή πλατφόρμα ειδήσεων Mikroskop Media, το καλοκαίρι — μεταξύ Ιουνίου και Αυγούστου — τουλάχιστον επτά άτομα καταδικάστηκαν σε διοικητική κράτηση, έξι καταδικάστηκαν σε προδικαστική κράτηση και τρεις δημοσιογράφοι αντιμετώπισαν παρενόχληση και διακοπή της εργασίας τους. Η αστυνομία χρησιμοποίησε επίσης δυσανάλογη δύναμη και βία στους κατοίκους του Σογιουντλού, όταν διαμαρτυρήθηκαν για την περιβαλλοντική ζημιά που προκλήθηκε ως αποτέλεσμα της εξόρυξης χρυσού στο χωριό.

Σύμφωνα με έναν πρόσφατα δημοσιευμένο κατάλογο, που επιμελήθηκε ανεξάρτητη τοπική ομάδα, που τεκμηριώνει συλλήψεις με πολιτικά κίνητρα, αυτές οι πρόσφατες κρατήσεις έχουν αυξήσει τον αριθμό των πολιτικών κρατουμένων στο Αζερμπαϊτζάν σε 254.