Ο υπουργός Εξωτερικών της Κίνας Wang Yi κατά τη διάρκεια της επίσημης επίσκεψής του στην Καμπούλ τον Μάρτιο του 2022. Στιγμιότυπο για το κανάλι Ariana News στο YouTube. Δίκαιη χρήση.

Από τις 17–18 Οκτωβρίου, μια αντιπροσωπεία των Ταλιμπάν συμμετείχε στη συνάντηση της Πρωτοβουλίας Μία Ζώνη Ένας Δρόμος (BRI) στο Πεκίνο. Πρόκειται για την υψηλότερου επιπέδου διεθνή εκδήλωση, στην οποία συμμετείχαν οι Ταλιμπάν από τότε που ανέλαβαν την εξουσία στο Αφγανιστάν το 2021. Επικεφαλής της αντιπροσωπείας ήταν ο υπηρεσιακός υπουργός Εμπορίου Haji Nooridin Azizi, ο οποίος μοιράστηκε ότι οι Ταλιμπάν ζήτησαν από την Κίνα να επιτρέψει στο Αφγανιστάν να ενταχθεί επίσημα στην Πρωτοβουλία.

Αυτό έγινε με αφορμή τις σημαντικές εξελίξεις στις σχέσεις μεταξύ των Ταλιμπάν και της Κίνας το 2023 και γέννησε εικασίες ότι η επίσημη ένταξη του Αφγανιστάν στην Πρωτοβουλία μπορεί να συμβεί σύντομα. Η πιο πολυσυζητημένη είδηση ήταν η ανακοίνωση ότι το κύριο έργο της Πρωτοβουλίας, ο Οικονομικός Διάδρομος Κίνας–Πακιστάν (CPEC), θα επεκταθεί στο Αφγανιστάν. Επίσης, κινεζικές εταιρείες υπέγραψαν αρκετές επενδυτικές συμβάσεις και εξέφρασαν ενδιαφέρον για τα αποθέματα πετρελαίου, φυσικού αερίου και ορυκτών πόρων του Αφγανιστάν.

Για περισσότερα σχετικά με την Πρωτοβουλία, διαβάστε: Η πρωτοβουλία Μία Ζώνη Ένας Δρόμος της Κίνας

Οι εξελίξεις αυτές έχουν δημιουργήσει συζητήσεις σχετικά με το αν η Κίνα κινείται προς την κατεύθυνση της αντικατάστασης της παρουσίας των ΗΠΑ στην περιοχή. Οι ΗΠΑ απέσυραν μεγάλο μέρος της οικονομικής τους στήριξης προς το Αφγανιστάν και επέβαλαν κυρώσεις στα συναλλαγματικά αποθέματα της χώρας το 2021. Η επίσημη προσχώρηση του Αφγανιστάν στην Πρωτοβουλία και οι αυξημένες κινεζικές επενδύσεις αποτελούν το καλύτερο στοίχημα των Ταλιμπάν για την αναζωογόνηση της εθνικής οικονομίας και τη διευκόλυνση της ανάπτυξης. Ωστόσο, η αυξημένη εμπλοκή της Κίνας με τους Ταλιμπάν υπαγορεύεται από τα συμφέροντα ασφαλείας της και όχι από τα οικονομικά συμφέροντα, και η τελευταία ώθηση της συνεργασίας μπορεί να παραμείνει μόνο στα χαρτιά και να μην υλοποιηθεί ποτέ.

Φίλος και όχι εχθρός

Η πολιτική ηγεσία της Κίνας αναγνώρισε την ενδεχόμενη πτώση της προηγούμενης αφγανικής κυβέρνησης και ξεκίνησε την επίσημη δέσμευσή της με τους Ταλιμπάν πριν η ομάδα καταλάβει την Καμπούλ τον Αύγουστο του 2021. Στις 28 Ιουλίου 2021, ο υπουργός Εξωτερικών της Κίνας Wang Yi φιλοξένησε την αντιπροσωπεία των Ταλιμπάν στο Τιανζίν της Κίνας, αποκαλώντας τους «μια κομβική πολιτική και στρατιωτική δύναμη».

Ακολουθεί μια ανάρτηση στο X (πρώην Twitter) με εικόνες από την επίσκεψη των Ταλιμπάν στην Κίνα στις 28 Ιουλίου 2021.

A delegation of the Taliban's political office led by Mullah Baradar met Chinese FM Wang Yi. The visit is significant in the wake of statement by Chinese that China-Pakistan will jointly work for peace&stability in #Afghanistan Also Pak FM Qureshi & DG ISI’ recent visit to China

— Farzana Shah (@Jana_Shah) 28 Ιουλίου 2021

Αντιπροσωπεία του πολιτικού γραφείου των Ταλιμπάν με επικεφαλής τον Mullah Baradar συναντήθηκε με τον Κινέζο ΥΠΕΞ Wang Yi.
Η επίσκεψη είναι σημαντική στον απόηχο της δήλωσης των Κινέζων ότι η Κίνα και το Πακιστάν θα εργαστούν από κοινού για την ειρήνη & σταθερότητα στο #Afghanistan
Και η πρόσφατη επίσκεψη του ΥΠΕΞ του Πακιστάν Qureshi & DG ISI’ στην Κίνα

Μετά την άνοδο των Ταλιμπάν στην εξουσία, η Κίνα διατήρησε την πρεσβεία της στην Καμπούλ ανοιχτή και παρέδωσε στους Ταλιμπάν το κτίριο της αφγανικής πρεσβείας στο Πεκίνο. Ο εκπρόσωπος των Ταλιμπάν Zabihullah Mujahid δήλωσε τον Σεπτέμβριο του 2021: «Η Κίνα είναι ο πιο σημαντικός εταίρος και αποτελεί μια θεμελιώδη και εξαιρετική ευκαιρία για εμάς».

Οι σχέσεις μεταξύ Καμπούλ και Πεκίνου κινούνται έκτοτε σε θετική τροχιά. Τον Μάρτιο του 2022, ο Wang Yi επισκέφτηκε την Καμπούλ, αποτελώντας τον πιο υψηλόβαθμο ξένο αξιωματούχο που επισκέφθηκε το Αφγανιστάν κυβερνώμενο από τους Ταλιμπάν. Τον Σεπτέμβριο του 2023, η Κίνα έγινε η πρώτη χώρα που διόρισε νέο πρεσβευτή στο Αφγανιστάν, ο οποίος παρουσίασε επίσημα διαπιστευτήρια στους Ταλιμπάν. Παρόλο που υπάρχουν πολλές διπλωματικές αποστολές στην Καμπούλ, άλλες χώρες κράτησαν τους προηγούμενους πρεσβευτές τους ή διόρισαν επιτετραμμένους για να αποφύγουν την παρουσίαση διαπιστευτηρίων.

Ακολουθεί ένα βίντεο στο YouTube σχετικά με τους Κινέζους επενδυτές στο Αφγανιστάν.

Η Κίνα και οι Ταλιμπάν είχαν ένα παραγωγικό έτος διμερούς συνεργασίας. Στις 5 Ιανουαρίου, το Υπουργείο Ορυχείων και Πετρελαίου των Ταλιμπάν και η θυγατρική της China National Petroleum Corporation (CNPC) με την επωνυμία Xinjiang Central Asia Petroleum and Gas Co υπέγραψαν σύμβαση 25 ετών για την εξόρυξη πετρελαίου από τη βόρεια λεκάνη του Αμού Ντάρια. Η συμφωνία περιλαμβάνει επενδύσεις συνολικού ύψους 690 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ.

Τον Απρίλιο κυκλοφόρησαν ρεπορτάζ ότι μια κινεζική εταιρεία με την ονομασία Gochin προσέφερε στους Ταλιμπάν επενδύσεις ύψους 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την εξερεύνηση και εξόρυξη λιθίου. Τα αποθέματα λιθίου του Αφγανιστάν είναι τόσο μεγάλα, που έχουν τη δυνατότητα να ανταγωνιστούν τη Βολιβία, η οποία διαθέτει σήμερα τα μεγαλύτερα αποθέματα λιθίου στον κόσμο. Συνολικά, τα τεράστια αλλά σε μεγάλο βαθμό ανεκμετάλλευτα μεταλλευτικά αποθέματα της χώρας εκτιμώνται σε 1-3 τρισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ.

Τον Μάιο, ο πρεσβευτής της Κίνας στο Αφγανιστάν, Wang Yu, δήλωσε ότι η Κίνα ήταν έτοιμη να επιταχύνει τις προκαταρκτικές εργασίες για το ορυχείο χαλκού Mes Aynak. Το 2008, η Metallurgical Corporation of China και η κοινοπραξία Jiangxi Copper Consortium (MCC-JCL) κέρδισε σύμβαση 30 ετών για την εξόρυξη χαλκού στο Mes Aynak με συνολική επένδυση 3 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ. Ωστόσο, λόγω κινδύνων ασφαλείας, όλες οι εργασίες στο ορυχείο έχουν ανασταλεί από τότε.

Ασφάλεια πάνω από την οικονομία

Οι επενδυτικές συμφωνίες πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων δημιούργησαν έναν άνευ προηγουμένου θόρυβο γύρω από το μέλλον της κινεζικής παρουσίας στο Αφγανιστάν. Σε αυτό ήρθε να προστεθεί και η ανακοίνωση του Μαΐου ότι το το έργο CPEC ύψους 60 δισεκατομμυρίων δολαρίων θα επεκταθεί στο Αφγανιστάν, το οποίο υπόσχεται επενδύσεις σε μεγάλα έργα υποδομών. Πράγματι, η γεωγραφική θέση του Αφγανιστάν θα βοηθήσει την Κίνα να προωθήσει την Πρωτοβουλία Μία Ζώνη Ένας Δρόμος συνδέοντας την Κεντρική και τη Νότια Ασία και τα τεράστια μεταλλευτικά του αποθέματα θα συμβάλουν στην περαιτέρω εδραίωση της κυριαρχίας της Κίνας στην πράσινη ενέργεια.

Ωστόσο, μπορεί να είναι πολύ νωρίς για να γιορτάσουν οι Ταλιμπάν. Υπάρχουν σημαντικά στοιχεία που υποδηλώνουν ότι οι επενδυτικές υποσχέσεις της Κίνας μπορεί να αποδειχθούν κυρίως λόγια. Είναι πολύ νωρίς για να πούμε με σιγουριά ότι η Κίνα θα τηρήσει τις συμβάσεις της.

Το 2011, η CNPC υπέγραψε μια σύμβαση με την προηγούμενη κυβέρνηση του Αφγανιστάν για την εξόρυξη πετρελαίου στην ίδια λεκάνη του Αμού Ντάρια. Το 2013, μετά από έναν χρόνο λειτουργίας, όλες οι εργασίες ανεστάλησαν λόγω προβλημάτων ασφαλείας και άλλων επιπλοκών. Ομοίως, το ορυχείο χαλκού Mes Aynak δεν ξεκίνησε ποτέ αφού η προαναφερθείσα κινεζική εταιρεία κέρδισε το δικαίωμα εξόρυξης το 2008 για τους ίδιους λόγους ασφαλείας. Το έργο εξόρυξης λιθίου δεν έχει ακόμη ξεπεράσει τις ειδήσεις σχετικά με τα αρχικά σχέδια. Μέχρι στιγμής, όλα αυτά τα έργα παραμένουν μόνο στα χαρτιά με αμφίβολες προοπτικές υλοποίησης.

Αυτό που προσθέτει περισσότερες αμφιβολίες είναι το γεγονός ότι οι Ταλιμπάν δεν εμφανίζουν κανένα σημάδι μιας ισχυρής κυβέρνησης ικανής να διασφαλίσει την ασφάλεια και τη σταθερότητα που θα μπορούσε να εγγυηθεί στους Κινέζους επενδυτές ένα ασφαλές περιβάλλον ασφαλείας. Το Αφγανιστάν φιλοξενεί τρομοκρατικές και μαχητικές ομάδες, όπως η Tehreek-i Taliban Pakistan, το Ισλαμικό Κράτος της Επαρχίας Χορασάν (ISKP) και το Ισλαμικό Κίνημα Ανατολικού Τουρκεστάν (ETIM), επίσης γνωστό ως Ισλαμικό Κόμμα του Τουρκεστάν (TIP). Όλες αυτές οι τρομοκρατικές οργανώσεις δραστηριοποιούνται στο Αφγανιστάν και έχουν καταγράψει ιστορικό οργάνωσης επιθέσεων εναντίον Κινέζων υπηκόων.

Η εμπλοκή της Κίνας με τους Ταλιμπάν καθοδηγείται από την προσπάθειά της να περιορίσει την τρομοκρατική απειλή στο Αφγανιστάν και να αποτρέψει οποιαδήποτε διάχυση στην Κίνα. Αυτό κατέστη σαφές από την πρώτη διμερή συνάντηση τον Ιούλιο του 2021 όταν οι Ταλιμπάν υποσχέθηκαν ότι δεν θα επιτρέψουν σε καμία τρομοκρατική οργάνωση να εξαπολύσει επιθέσεις στην Κίνα.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα του Πεκίνου από αυτή την άποψη είναι η ETIM/TIP, μια μαχητική ομάδα που αποτελείται κυρίως από Ουιγούρους από την αυτόνομη περιοχή των Ουιγούρων της Σιντσιάνγκ, η οποία έχει ως κύριο στόχο την ίδρυση του δικού της κράτους, του Ανατολικού Τουρκεστάν. Η Κίνα κατηγορεί την ομάδα για μια σειρά τρομοκρατικών επιθέσεων στην Κίνα, συμπεριλαμβανομένης της επίθεσης στην Κουνμίνγκ.

Ακολουθεί ένα βίντεο στο YouTube με μια σύντομη ιστορία της ETIM/TIP:

Τον Οκτώβριο του 2021, μετά τις απαιτήσεις του Πεκίνου για την αντιμετώπιση των μαχητών ETIM/TIP, οι Ταλιμπάν τους απομάκρυναν από τη βόρεια επαρχία Μπαντακσάν κοντά στα κινεζικά σύνορα και τους μετέφεραν στις κεντρικές και ανατολικές επαρχίες. Είναι βέβαιο ότι το περαιτέρω μέγεθος του αποτυπώματος της Κίνας θα συνδεθεί με τα μέτρα των Ταλιμπάν κατά των ETIM/TIP. Το Πεκίνο είναι πιθανό να πιέσει τους Ταλιμπάν να συλλάβουν και να παραδώσουν μέλη της ETIM/TIP με αντάλλαγμα επενδύσεις.

Ωστόσο, οι Ταλιμπάν θα αντισταθούν σε αυτό, κατανοώντας ότι η παρουσία της ETIM/TIP είναι ένα από τα λίγα σημεία πίεσης που έχουν έναντι του Πεκίνου. Επίσης, η παράδοση των δεξιών της ETIM/TIP στην Κίνα θα μπορούσε να δημιουργήσει ρήγμα στους Ταλιμπάν και να παρουσιάσει την ομάδα ως μαριονέτα εξωτερικών δυνάμεων, υπονομεύοντας τη θέση τους στα μάτια των ανθρώπων στο Αφγανιστάν.

Η Κίνα επιθυμεί να αποφύγει τα λάθη της Σοβιετικής Ένωσης και των ΗΠΑ, των οποίων οι προσεγγίσεις στο Αφγανιστάν απέτυχαν παταγωδώς. Υπό τις παρούσες συνθήκες, το πιο πιθανό σενάριο είναι οι επενδύσεις μικρής κλίμακας από κινεζικές εταιρείες που θα επιτρέψουν στο Πεκίνο να διατηρήσει τη δέσμευση με τους Ταλιμπάν και να μετριάσει τις απειλές για την ασφάλεια.