Φωτογραφία: χωρίς πνευματικά δικαιώματα από το Pixabay.

Ισχυρές αμμοθύελλες έχουν καλύψει ξανά την περιοχή Αχβάζ του Ιράν την περασμένη εβδομάδα, ενώ ο κόσμος ασφυκτιά, καθώς τα επίπεδα ατμοσφαιρικής σκόνης φτάνουν 57 φορές το όριο ασφαλείας που ορίζει η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας. Στα τέλη Ιανουαρίου, βγήκε η είδηση ότι πολίτες συνωστίζονταν σε νοσοκομεία σε όλη την περιοχή, στην πλειοψηφία της με αραβικό πληθυσμό, η οποία είναι απελπιστικά φτωχή, παρότι φιλοξενεί πάνω από το 95% των πόρων πετρελαίου και φυσικού αερίου που διεκδικεί το Ιράν, και παραπονιούνταν για σοβαρή δύσπνοια και αναπνευστικά προβλήματα. Μεταξύ 21 και 25 Ιανουαρίου, τρία άτομα έχασαν τη ζωή τους από σοβαρές αναπνευστικές νόσους.

Η περιοχή καλύπτεται από παχιά αιθαλομίχλη άμμου και η ορατότητα είναι κάτω από τα 200 μέτρα. Η κυβέρνηση έχει αναστείλει τις πτήσεις προς και από περιφερειακά αεροδρόμια και έκλεισε σχολεία, γραφεία και τράπεζες στην κάποτε πλούσια επαρχία.

Το 2013, η πόλη Αχβάζ, πρωτεύουσα της περιφέρειας, βρέθηκε στην κορυφή του καταλόγου του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας με τις πιο μολυσμένες πόλεις στον κόσμο. Σύμφωνα με την έκθεση, ο μέσος όρος βαθμολογίας του δείκτη ποιότητας αέρα του Αχβάζ ήταν 372 – ο παγκόσμιος μέσος όρος είναι περίπου 71 – ή “πολύ επικίνδυνος”. Ήταν η μόνη πόλη στον κατάλογο με μέση τιμή άνω των 300. Αναφέροντας την κατάσταση την εποχή εκείνη, ο Οργανισμός Μη Εκπροσωπούμενων Εθνών και Λαών (UNPRE) δήλωσε ότι “συνεισφέροντες παράγοντες περιλαμβάνουν την απερήμωση που προκαλείται από την εκτροπή των ποταμών και την αποστράγγιση των ελών και το πετρέλαιο, τα πετροχημικά, τα μέταλλα και τα εργοστάσια επεξεργασίας ζάχαρης και χαρτιού μέσα και γύρω από το Αχβάζ”.

Πάνω από τέσσερα χρόνια αργότερα, η κατάσταση στο Αχβάζ παραμένει αμετάβλητη και η ομάδα που πλήττεται περισσότερο είναι οι αυτόχθονες Άραβες Αχβάζ της περιοχής, οι οποίοι από καιρό υφίσταντο διακρίσεις από διαδοχικές ιρανικές κυβερνήσεις.

Ο λόγος για τον υψηλό βαθμό ρύπανσης είναι η επιτάχυνση της ερημοποίησης της περιοχής, λόγω της εκτεταμένης ξήρανσης των ποταμών και των ελών ως αποτέλεσμα του μαζικού προγράμματος αποξήρανσης και εκτροπής ποταμών, που ξεκίνησε, όταν ο Χασεμί Ραφσανζανί έγινε πρόεδρος το 1989. Κατά το έργο, εκατομμύρια γαλόνια νερού διοχετεύονταν από τα ποτάμια της περιοχής σε άλλα μέρη του Ιράν και εντάθηκαν οι ήδη υψηλοί ρυθμοί ρύπανσης και υποβάθμισης του περιβάλλοντος στην περιοχή. Οι καταιγίδες σκόνης συνδυάζονται με τα σταθερά νέφη αποπνικτικής ρύπανσης στην ατμόσφαιρα από τα πετροχημικά διυλιστήρια και εργοστάσια, κανένα από τα οποία δεν υπόκειται σε περιβαλλοντικούς κανονισμούς ή επιτήρηση, και επίσης με τη ρύπανση που προκαλείται από την καύση ζαχαροκάλαμου.

Μιλώντας υπό την προϋπόθεση της ανωνυμίας λόγω φόβων για αντίποινα από το ιρανικό καθεστώς, ένας Αχβάζ μαθητής λυκείου δήλωσε στο Global Voices ότι “η καύση γινόταν κατά τη διάρκεια της ημέρας, αλλά μετά από διαμαρτυρίες από τους τοπικούς Άραβες που φώναζαν ‘Μπορούμε να αγοράσουμε πόσιμο νερό, αλλά δεν μπορούμε να αγοράσουμε καθαρό αέρα!’, έχουν αρχίσει να καίνε το βράδυ. Σήμερα το πρωί, οι σχολικοί χώροι καλύπτονταν από πολλά εκατοστά τέφρας από την καύση. Έχω ήδη σοβαρό άσθμα και αυτό δυσχεραίνει την κατάσταση μου”.

Ζαχαροκάλαμα στην περιφέρεια Αχβάζ

Το ζαχαροκάλαμο δεν είναι ιθαγενές στο Ιράν, αλλά έχει καλλιεργηθεί στην περιοχή από τη δεκαετία του '60. Κατά τη διάρκεια της θητείας του Χασεμί Ραφσανζανί, η κυβέρνηση ξεκίνησε ένα φιλόδοξο κρατικό επιδοτούμενο σχέδιο καλλιέργειας ζαχαροκάλαμου, το οποίο περιελάμβανε την κατάληψη χιλιάδων εκταρίων γεωργικής γης από αγρότες Αχβάζ, των οποίων οι πρόγονοι καλλιεργούσαν εκεί για γενιές. Χιλιάδες οικογένειες οδηγήθηκαν στη φτώχεια, καθώς η γεωργική τους γη μετατράπηκε σε τεράστιες φυτείες ζαχαροκάλαμου.

Αυτές οι προσπάθειες απέφεραν ελάχιστα κέρδη: το πρόγραμμα ζαχαροκάλαμου έχει αποδειχθεί οικονομικά καταστροφικό, με εισαγωγές πολύ φθηνότερες από την τοπική παραγωγή. Η μεγαλύτερη ανησυχία, ωστόσο, είναι η εκτεταμένη ρύπανση και η περιβαλλοντική καταστροφή που έχει προκαλέσει σε μια περιοχή που κάποτε ήταν ο σιτοβολώνας της περιοχής του Κόλπου. Στην περιφέρεια Αχβάζ, σε πόλεις όπως οι Falahiyeh, Muhammarah και Abadan, τεράστιες φυτείες φοινικόδεντρων, των οποίων τα προϊόντα ήταν φημισμένα σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή, έχουν είτε σκόπιμα καταστραφεί είτε απλώς αφήνονται να μαραθούν. Επίσης, διατρέχουν σοβαρό κίνδυνο η χλωρίδα και η πανίδα της περιοχής, καθώς οι υγρότοποι Falahiyeh και Hor-Azim καταστρέφονται σχεδόν πλήρως.

Τα εργοστάσια ζάχαρης εξαντλούν την ήδη περιορισμένη παροχή γλυκού νερού για τις διεργασίες τους που απαιτούν υψηλή περιεκτικότητα σε νερό και ρυπαίνουν τα υπόλοιπα ποτάμια και ρέματα της περιοχής, αντλώντας τις μη επεξεργασμένες χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται στη διαδικασία καθαρισμού και ραφιναρίσματος ζάχαρης πίσω στις υδάτινες οδούς. Αυτό αφήνει το τρεχούμενο νερό αχρησιμοποίητο και υψηλό σε άλατα, το οποίο καταστρέφει τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις των φτωχών αγροτών Αχβάζ της περιοχής.

Στη συνέχεια, υπάρχει η καύση του ζαχαροκάλαμου, που πραγματοποιείται σε φυτείες γύρω από την πρωτεύουσα και άλλες πόλεις της περιοχής πριν από τη συγκομιδή Μαΐου-Νοεμβρίου. Ο καπνός από την καύση ζαχαροκάλαμου είναι πυκνός και βαρύς λόγω της περιεκτικότητας σε ζάχαρη και αλκοόλ. Αντί να παρασύρεται προς τα πάνω, φυσάει στη γη, προκαλώντας σοβαρά και μερικές φορές θανατηφόρα αναπνευστικά και δερματικά προβλήματα στον πληθυσμό.

Οι σοβαρές συνέπειες για την υγεία

Στα τέλη Ιανουαρίου, τουλάχιστον τρεις Άραβες Αχβάζ φέρεται ότι έχασαν τη ζωή τους ως αποτέλεσμα αναπνευστικών προβλημάτων που προκλήθηκαν ή επιδεινώθηκαν από τη σοβαρή ατμοσφαιρική ρύπανση της περιοχής. Ένας από αυτούς, ο 43χρονος Kareem Abdul Khani από την πόλη Σούσα, ο οποίος υπέφερε από χρόνιο άσθμα, έσπευσε στο νοσοκομείο Mafi της πόλης στις 21 Ιανουαρίου, αφού παραπονέθηκε για ζάλη και δυσκολία στην αναπνοή λόγω της έντονης ρύπανσης στην περιοχή, που ξεπερνούσε σημαντικά τα συνήθη επίπεδα. Πέθανε την επόμενη μέρα.

Ο δεύτερος, ο 47χρονος Hamid Hamdian από την επαρχία Μολασάνι κοντά στην πόλη Αχβάζ, υπέφερε για κάποιο διάστημα από αναπνευστική νόσο. Πέθανε ξαφνικά από σοβαρά αναπνευστικά προβλήματα.

Ο τρίτος, ο 34χρονος Ahmed Chenani από την πόλη Hamidieh, 30 χιλιόμετρα δυτικά του Αχβάζ, πέθανε από χρόνια αναπνευστικά προβλήματα τη νύχτα της 25ης Ιανουαρίου, μετά από ασφυξία από την ατμοσφαιρική ρύπανση που περιβάλλει την περιοχή. Συγγενείς που τον μετέφεραν στο νοσοκομείο Golestan στην πόλη Αχβάζ δήλωσαν ότι η έλλειψη επαρκών ιατρικών εγκαταστάσεων και η αμέλεια του ιατρικού προσωπικού συνέβαλαν στο θάνατό του.

Τα ποσοστά καρκίνου στην περιοχή αυξάνονται επίσης. Μέλος του ιατρικού προσωπικού ενός νοσοκομείου στο Αχβάζ, το οποίο, όπως και άλλοι συνεντευξιαζόμενοι, επιθυμούσε να παραμείνει ανώνυμο, δήλωσε ότι πριν από δέκα χρόνια το νοσοκομείο είχε 40 κλίνες, οι οποίες σε μεγάλο βαθμό δεν είχαν χρησιμοποιηθεί. Τα τελευταία χρόνια, το νοσοκομείο έχει πλημμυρίσει με καρκινοπαθείς.

Όλα αυτά είναι ένα τεράστιο τίμημα που πρέπει να πληρώσουν, ιδίως οι αυτόχθονες Άραβες Αχβάζ, στους οποίους εξακολουθούν να αρνούνται όλες τις δουλειές εκτός από μικροδουλειές στον τομέα του ζαχαροκάλαμου και του πετρελαίου, δύο βιομηχανίες που προκαλούν χάος στην πατρίδα τους, ενώ οι κάτοικοι περσικής εθνικότητας εισάγονται από άλλα τμήματα του Ιράν και λαμβάνουν υψηλούς μισθούς και σύγχρονα διαμερίσματα χτισμένα γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο σε χωριστούς οικισμούς. Παρά το γεγονός ότι είναι ιθαγενείς της πλουσιότερης περιοχής στο Ιράν όσον αφορά τους πόρους, η πλειοψηφία των Αχβάζ ζουν σε μεσαιωνικές συνθήκες κάτω από ένα de facto σύστημα απαρτχάιντ.