Άνθρωποι που διαδηλώνουν στην Παλαιστίνη. Φωτογραφία του Alfo Medeiros από την Pexels, που χρησιμοποιείται με άδεια Pexels .

Το ψηφιακό απαρτχάιντ είναι ένας από τους πολλούς νέους όρους σήμερα, που περιλαμβάνει τους περιορισμούς του διαδικτύου και το πώς οι μεγάλες τεχνολογικές πλατφόρμες έχουν τη δύναμη να επιλέγουν το περιεχόμενο που βλέπουμε στα χρονολόγιά μας οδηγώντας μερικές φορές στην ασφυξία και λογοκρισία των πολιτικών φωνών, που αντιστέκονται στη διαφωνία και την εξαφάνιση.

Τελευταία, οι χρήστες έχουν συνειδητοποιήσει περισσότερο το κύμα λογοκρισίας, που έχει ενισχυθεί από πλατφόρμες μέσω της «σκιώδους απαγόρευσης», μιας μορφής λογοκρισίας, που περιορίζει την ορατότητα συγκεκριμένου περιεχομένου, χωρίς να ειδοποιεί τους χρήστες και των κατηγοριών για «παραβίαση των οδηγιών της κοινότητας». Αυτοί είναι μόνο μερικοί από τους πολλούς όρους, που χρησιμοποιούνται για να φιμώσουν τις φωνές που μιλούν για την τρέχουσα γενοκτονία των Παλαιστινίων που συμβαίνει από τις 9 Οκτωβρίου.

Η ιστορία μαρτυρά πώς οι ανθρωπιστικές κρίσεις επιδεινώνονται σε μια κατάσταση πολέμου. Ωστόσο, το διαφορετικό με τους πολέμους που παρακολουθούμε σε αυτήν την εποχή είναι η δύναμη του διαδικτύου και ο ρόλος των μεγάλων τεχνολογικών πλατφορμών. Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, είδαμε τον ρόλο που έπαιξαν στην ενίσχυση των φωνών των ανθρώπων που επέζησαν του πολέμου. Υπήρξε μια άνοδος του ακτιβισμού στον τεχνολογικό πόλεμο, στον οποίο οι πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης επέλεξαν να ταχθούν με μια πλευρά και τροφοδοτούσαν τις υπηρεσίες τους με τρόπο που βοηθούσε τους Ουκρανούς πολίτες.

Ενώ αυτή η κίνηση βοήθησε να ανυψωθούν οι φωνές επί τόπου και τόνισε πιθανά εγκλήματα πολέμου, που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, αξίζει να αναρωτηθούμε εάν τα ίδια πρότυπα εφαρμόζονται σε χώρες που δεν αποτελούν μέρος του παγκόσμιου Βορρά. Η πιο πρόσφατη έξαρση της σύγκρουσης Παλαιστίνης-Ισραήλ έφερε στο προσκήνιο μια σειρά ερωτημάτων γύρω από τις μεγάλες τεχνολογικές πλατφόρμες, που επιλέγουν να ενισχύσουν ορισμένες φωνές σε ορισμένες ανθρωπιστικές κρίσεις, ενώ επιλέγουν εύκολα να αγνοήσουν τις υπόλοιπες.

Σύμφωνα με έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας το 2017, τα αλγοριθμικά μοντέλα της Meta και τα κερδοσκοπικά συμφέροντα οδήγησαν στην ενίσχυση των φρικαλεοτήτων κατά τη διάρκεια της κρίσης των Μουσουλμάνων Ροχίνγκια στη Μιανμάρ (Οκτώβριος 2016–Ιανουάριος 2017). Οι δυνάμεις ασφαλείας στη Μιανμάρ πραγματοποίησαν μια εκτεταμένη εκστρατεία εθνοκάθαρσης στην πλατφόρμα της Meta, Facebook, η οποία οδήγησε σε σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων επί τόπου και υποκίνησε περαιτέρω μίσος, βία και διακρίσεις κατά της κοινότητας. Το μίσος και επιβλαβές περιεχόμενο αυξήθηκε στο Facebook και, το 2018, η εταιρεία παραδέχτηκε ότι δεν έκανε αρκετά για να αποτρέψει την κλιμάκωση αυτού του περιεχομένου στις πλατφόρμες της. Αυτό οδήγησε στη μήνυση της πλατφόρμας στο Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ. Η υπόθεση είναι σε εξέλιξη.

Πιο πρόσφατα, σύμφωνα με την παλαιστινιακή ΜΚΟ 7amleh (Αραβικό Κέντρο για την Προώθηση των Κοινωνικών Μέσων), μεταξύ 7 Οκτωβρίου και 14 Νοεμβρίου, υπήρξαν 1447 επαληθευμένες παραβιάσεις παλαιστινιακών ψηφιακών δικαιωμάτων. Αυτός ο αριθμός περιλαμβάνει 573 περιπτώσεις περιορισμών λογαριασμών ή κατάργησης περιεχομένου από Παλαιστίνιους χρήστες και υποστηρικτές. Υπήρξαν επίσης 904 περιπτώσεις ρητορικής μίσους, υποκίνησης σε βία και άλλων μορφών διαδικτυακής βίας που διευκολύνεται από την τεχνολογία, που έχουν επαληθευτεί χειροκίνητα.

Η 7amleh ανέπτυξε ένα μοντέλο γλώσσας με τεχνητή νοημοσύνη, που παρακολουθεί τη διάδοση ρητορικής μίσους στα εβραϊκά εναντίον Παλαιστινίων και χρηστών υπέρ της Παλαιστίνης σε πλατφόρμες. Ο δείκτης βίας έχει τεκμηριώσει πάνω από ένα εκατομμύριο απόρρητες περιπτώσεις ρητορικής μίσους σε πλατφόρμες, οι περισσότερες από τις οποίες έχουν βρεθεί στο X (πρώην Twitter). Σύμφωνα με την 7amleh, το 68% των τεκμηριωμένων περιπτώσεων ρητορικής μίσους και υποκίνησης βασίστηκαν σε πολιτικές πεποιθήσεις ή/και εθνικιστικά αισθήματα, το 29% σε φυλετικές προκαταλήψεις και οι υπόλοιπες περιελάμβαναν βία με βάση το φύλο και θρησκευτική βία μεταξύ άλλων.

Πρόσφατα, χρήστες σε όλο τον κόσμο παρατήρησαν ότι οι μεγάλες τεχνολογικές πλατφόρμες υποβαθμίζουν την οργανική τους εμβέλεια, όπου οι χρήστες ανέφεραν ότι λιγότεροι άνθρωποι μπορούσαν να δουν το περιεχόμενό τους, ιδιαίτερα σε σχέση με τη συνεχιζόμενη γενοκτονία και τον πόλεμο που συμβαίνει στη Γάζα. Πολλοί ακτιβιστές και άνθρωποι έχουν αναφέρει ότι μεγάλες τεχνολογικές πλατφόρμες όπως το Facebook, το Instagram, το X, το YouTube και το TikTok κάνουν «σκιώδη απαγόρευση» φιλοπαλαιστινιακού περιεχομένου.

Υπήρξαν επίσης αναφορές για την αφαίρεση φιλοπαλαιστινιακών λογαριασμών από το Instagram, οι οποίοι αποτελούν πηγή ειδήσεων για αμέτρητα άτομα στο Διαδίκτυο, όπως το @eye.on.palestine, το οποίο είχε καταργηθεί νωρίτερα και τώρα επανέρχεται στην πλατφόρμα, με 8,8 ακόλουθους εκατομμύρια χρήστες. Το Instagram δέχεται επίσης πυρά για την προσθήκη της λέξης «τρομοκράτης» στις βιογραφίες χρηστών του Instagram που περιγράφουν τους εαυτούς τους ως Παλαιστίνιους στην πλατφόρμα. Η κρίση ονομάζεται ήδη «αλγοριθμικά καθοδηγούμενη ομίχλη πολέμου», με την αυξανόμενη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης (AI) και της γενετικής τεχνητής νοημοσύνης που χρησιμοποιούνται για τη διάδοση παραπληροφόρησης ενάντια στις φιλοπαλαιστινιακές φωνές.

Διεθνείς οργανώσεις για τα δικαιώματα όπως η Διεθνής Αμνηστία και η Access Now έχουν επίσης εκδώσει δηλώσεις σχετικά με τον συνεχιζόμενο ρατσισμό και τη ρητορική μίσους, που αντιμετωπίζουν οι Παλαιστίνιοι στο Διαδίκτυο και την ανάγκη οι πλατφόρμες να κάνουν περισσότερα σε περιόδους κρίσης αντί να λογοκρίνουν και να απαγορεύουν πολίτες ήδη μάρτυρες ενός συνεχιζόμενου πολέμου επί τόπου.

Για να περιορίσουν αυτό το στοχευμένο εμπόδιο από τις πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ορισμένοι χρήστες στο Διαδίκτυο κάνουν «διαλείμματα αλγορίθμων» και «ξεγελούν τους αλγόριθμους» δημοσιεύοντας κανονικό περιεχόμενο και, ενδιάμεσα, προσθέτουν περιεχόμενο για τον συνεχιζόμενο πόλεμο.

Οι χρήστες πρόσθεσαν επίσης ήχους μπιπ για να κρύψουν τις φωνητικές εντολές, άλλαξαν την ορθογραφία κοινών αγγλικών και αραβικών λέξεων όπως “Παλαιστίνη”, “γενοκτονία” και “Χαμάς” για να αποφύγουν την ανίχνευση, και έχουν στριμώξει μηνύματα μεταξύ κανονικών αναρτήσεων και βίντεο με εικόνες και βίντεο από τη Γάζα για τη συνεχιζόμενη γενοκτονία για να διαδοθεί η είδηση. Μερικοί χρήστες υιοθετούν “algospeak“, όπου δημιουργούν νέες λέξεις στη θέση των λέξεων-κλειδιών, ώστε να μην συλλαμβάνονται από αλγόριθμους και να μην αφαιρούνται από τις πλατφόρμες, μια τακτική διαφυγής που χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση της αυτοματοποιημένης εποπτείας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Το Global Voices μίλησε στη Mona Shtaya, υπέρμαχο των ψηφιακών δικαιωμάτων με έδρα την Παλαιστίνη, μέσω του LinkedIn, για το ψηφιακό απαρτχάιντ που βιώνουν οι Παλαιστίνιοι πολίτες και πόσο σημαντικές είναι οι μεγάλες τεχνολογικές πλατφόρμες αυτή την περίοδο. Είπε:

Δεδομένης της ανεπαρκούς και μεροληπτικής κάλυψης από τα διεθνή ΜΜΕ και της στόχευσης δημοσιογράφων, οι πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης θα πρέπει να χρησιμεύσουν ως μέσο για τους Παλαιστίνιους να μοιραστούν την αφήγησή τους. Ωστόσο, η πραγματικότητα διαφέρει σημαντικά.

Αυτές οι πλατφόρμες λογοκρίνουν σε μεγάλο βαθμό τις παλαιστινιακές φωνές, υιοθετούν σκιώδη απαγόρευση για Παλαιστίνιους και τους υποστηρικτές τους και παραβιάζουν τα δικαιώματά τους στην ελευθερία του λόγου, στη συγκέντρωση, στην πρόσβαση σε πληροφορίες, στην πολιτική συμμετοχή και στην προστασία από διακρίσεις. Αυτές οι παραβιάσεις μοιάζουν πολύ με αυτές στις οποίες έγιναν μάρτυρες το 2021 [στην Παλαιστίνη], αντιπροσωπεύοντας μια συστηματική και σκόπιμη καταστολή των παλαιστινιακών φωνών, όπως επιβεβαιώνεται από την έκθεση Sustainable Business Network and Consultancy (BSR). Αυτό υπογραμμίζει την αποτυχία των πλατφορμών να τηρήσουν τις θεμελιώδεις αρχές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η Shtaya πρόσθεσε πώς οι αλγοριθμικές δυσλειτουργίες και η σκιώδης απαγόρευση του φιλοπαλαιστινιακού περιεχομένου προκαλούν προβλήματα σε ανθρώπους που προσπαθούν να μοιραστούν τις δημοσιεύσεις τους με τον κόσμο και ζητούν άμεση κατάπαυση του πυρός.

Είπε: «Η λογοκρισία των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μάς πνίγει, επιδεινώνει τον πόνο μας και την καταπολέμηση των συστημικών διακρίσεων. Ενισχύει την αυτολογοκρισία και δημιουργεί ένα ανατριχιαστικό αποτέλεσμα, επιδεινώνοντας τελικά την καταπίεση που αντιμετωπίζουν οι περιθωριοποιημένες κοινότητες».

Σχετικά με το τι μπορεί να κάνει το κοινό για να βοηθήσει, η Shtaya σημείωσε:

Οι άνθρωποι πρέπει να γνωρίζουν ότι πέφτουν θύματα παραπληροφόρησης και μονόπλευρων αφηγήσεων. Η λογοκρισία των μέσων κοινωνικής δικτύωσης εμποδίζει τους Παλαιστίνιους να μοιραστούν τις απόψεις τους. Ως εκ τούτου, το ευρύ κοινό θα πρέπει να ελέγχει προληπτικά τις ειδήσεις που λαμβάνει σχετικά με γεγονότα στο έδαφος και να διασφαλίζει ότι εμπλέκεται και ακούει την παλαιστινιακή αφήγηση. Επιπλέον, τα άτομα θα πρέπει να υποστηρίζουν τις παλαιστινιακές φωνές ακολουθώντας παλαιστινιακούς λογαριασμούς και κοινοποιώντας το περιεχόμενό τους.

Σε περιόδους ανθρωπιστικής κρίσης, οι πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχουν αποδειχθεί ότι είναι η μόνη διέξοδος για την τεκμηρίωση γεγονότων και την εκπαίδευση των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο σχετικά με τις καταχρήσεις και τα δεινά επί τόπου. Το γεγονός ότι πλατφόρμες επιλέγουν να κάνουν διακρίσεις κατά ορισμένων ταυτοτήτων συνιστά σοβαρή παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δημιουργεί ένα ψηφιακό απαρτχάιντ, που απλά επιδεινώνει τις κρίσεις.

Η Seerat Khan είναι επικεφαλής των προγραμμάτων στο Ίδρυμα Ψηφιακών Δικαιωμάτων στο Πακιστάν και έχει κάνει εκτενές έργο για το φύλο και την τεχνολογία τα τελευταία επτά χρόνια. Συνεργάζεται κυρίως με γυναίκες υπερμάχους ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δημοσιογράφους σε βασικά θέματα όπως η προστασία δεδομένων, η διαδικτυακή ασφάλεια, το φύλο, το απόρρητο και η παραπληροφόρηση.