Το λιμάνι της πόλης Sousse δέχεται επίθεση από τις δυνάμεις της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ, το 1943. Φωτογραφία της Βιβλιοθήκης του Κονγκρέσου των Ηνωμένων Πολιτειών. Ελεύθερη πνευματικών δικαιωμάτων.

Τριάντα οχτώ ξένοι τουρίστες σκοτώθηκαν στην Τυνησία τον περασμένο Ιούνιο, όταν ο εκτελεστής Seifeddine Rezgui άνοιξε πυρ με καλάσνικοφ κατά λουομένων.

Ένα μήνα μετά, ένας καθηγητής μαθηματικών βρέθηκε ενώπιον του ανακριτή λόγω των ισχυρισμών του στο Facebook ότι η επίθεση στην πόλη Sousse ήταν συνωμοσία.

Ο Abdelfatteh Saied χρησιμοποίησε και επεξεργάστηκε υλικό από την τηλεοπτική εκπομπή του καναλιού France 2 “Envoyé Spécial” και ισχυρίστηκε ότι ο Rezgui στρατολογήθηκε από αξιωματικούς ασφαλείας μετά την επίθεση στο Μουσείο Bardo, προκειμένου να ελεγχθεί η αποτελεσματικότητα των μέτρων ασφαλείας στα ξενοδοχεία. Σύμφωνα με την αβάσιμη θεωρία του, την ημέρα της επίθεσης στη Sousse, o Rezgui δεν σκότωσε κανέναν, και “γι’ αυτήν τη γενοκτονία ευθύνονται οι αξιωματικοί ασφαλείας”.

Μερικές εβδομάδες μετά τη σύλληψη του Saied, στην Τυνησία, οι απόψεις διίστανται. Υπάρχουν εκείνοι που καλωσόρισαν το νέο της δίωξής του και εκείνοι που θεώρησαν ότι είναι ανώφελο και ότι καθιστά παραβίαση της ελευθερίας του λόγου.

Ο δημοσιογράφος Haythem Mekki έγραψε το εξής tweet στις 25 Ιουλίου:

Et non, accuser des gens et des institutions d'avoir commis des actes terroristes ne relève pas de la “liberté d'expression”. Bisous.

— Haythem El Mekki (@ByLasKo) July 25, 2015

Όχι, το να κατηγορείς ανθρώπους και θεσμούς για διάπραξη εγκλημάτων τρομοκρατίας δεν συνιστά ελευθερία έκφρασης. Φιλιά

Το Papillon εξέφρασε διαφορετική γνώμη:

Si le type n'est pas terroriste, il va le devenir. On lui explique depuis 4 ans que c'est la démocratie et là il est en taule pour une vidéo

— Papillon (@Papiillon) July 28, 2015

Ένας τύπος φτιάχνει ένα βλακώδες βίντεο για να ξελασπώσει τον δολοφόνο του περιστατικού της Sousse. Συνελήφθη και κατηγορήθηκε για τρομοκρατία. Αυτό δεν θα μας βγάλει πουθενά. Εάν ο τύπος δεν είναι τρομοκράτης, με αυτόν τον τρόπο θα γίνει. Εδώ και τέσσερα χρόνια, του εξηγούμε ότι έχουμε δημοκρατία και τώρα βρίσκεται στη φυλακή λόγω ενός βίντεο

Οι θεωρίες συνωμοσίας δεν είναι κάτι καινούριο στον αραβικό κόσμο, και με τις πρόσφατες αναταραχές είναι απίθανο να εξαλειφθούν σύντομα. Μεταξύ άλλων, αυτές οι θεωρίες υποστηρίζουν ότι ο Abu Bakr al-Baghdadi, αυτοανακηρυγμένος χαλίφης του Ισλαμικού Κράτους, είναι πράκτορας της Μοσάντ, ότι για τη σφαγή στο Charlie Hebdo ευθύνεται (πάλι) η Μοσάντ ή η CIA, με σκοπό την τροφοδότηση της ισλαμοφοβίας στην Ευρώπη, και ότι η επονομαζόμενη Αραβική Άνοιξη ήταν συνωμοσία των Ηνωμένων Πολιτειών.

Οι θεωρίες συνωμοσίας δεν περιορίζονται μόνο στην αραβική χερσόνησο. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, υπάρχουν πολλές θεωρίες που υποστηρίζουν ότι η επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου ήταν δουλειά εκ των έσω. Στη Μεγάλη Βρετανία, ακόμα υπάρχουν ισχυρισμοί για συνωμοσία γύρω από το θάνατο της πριγκίπισσας Νταϊάνα, 18 χρόνια μετά το γεγονός. Το 2013, μία θεωρία έκανε λόγο για ανάμειξη του βρετανικού στρατού στο θάνατό της.

Σύμφωνα με ψυχολόγους, η θεωρία συνωμοσίας αντανακλά την αίσθηση των ατόμων ότι δεν έχουν τις καταστάσεις υπό τον έλεγχό τους. Ο λέκτορας ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Winchester, Michael Wood, μίλησε στην εκπομπή VICE και είπε πως “οι άνθρωποι που πιστεύουν σε θεωρίες συνωμοσίας έχουν μια τάση να αισθάνονται ότι δεν έχουν τη ζωή τους υπό τον απόλυτο έλεγχό τους. Είναι καθησυχαστικό να πιστεύει κανείς σε έναν κόσμο που μπορεί να τεθεί υπό έλεγχο, ακόμα και αν δεν πρόκειται για έναν ωραίο κόσμο”. Οι πολιτικές ατζέντες μπορούν επίσης να οδηγήσουν στη διατύπωση τέτοιου είδους θεωριών.

Στην εποχή του διαδικτύου, έχει γίνει πλέον πολύ πιο εύκολο για τις θεωρίες συνωμοσίας, όπως και για οποιουδήποτε είδους περιεχόμενο, να διαδοθεί και να προσελκύσει μεγαλύτερο κοινό απ’ ό,τι στο παρελθόν. Επομένως, μήπως θα έπρεπε να δέχονται λογοκρισία από την κυβέρνηση; Και σε ποιο βαθμό πρέπει τέτοιες θεωρίες συνωμοσίας να προστατεύονται από την ελευθερία του λόγου; Ρωτήσαμε την κοινότητα της Global Voices και λάβαμε τις παρακάτω απαντήσεις από τρία μέλη της.

Η Anna Schetnikova, συντάκτρια της Ρωσικής Lingua, δηλώνει ότι το να εφαρμοστεί λογοκρισία στις θεωρίες συνωμοσίας θα αποτελούσε υποκρισία. Εξηγεί:

Στη χώρα μου (Ρωσία), και από όσο ξέρω και σε μερικές άλλες χώρες του κόσμου, υπάρχουν άνθρωποι που έχουν χαρακτηρίσει την ομοφυλοφιλία ως αμαρτία, ή ακόμα και έγκλημα, και πλέον υπάρχει ο επονομαζόμενος νόμος περί γκέι προπαγάνδας. Όσοι έλεγαν σε γκέι εφήβους ότι είναι φυσιολογικοί και προσπαθούσαν να τους βοηθήσουν με τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν στο σχολείο και με τους γονείς τους, ξαφνικά έγιναν εγκληματίες. Στα μάτια των υποστηρικτών του συγκεκριμένου νόμου, όσοι υποστηρίζουν τα δικαιώματα των ΛΟΑΤ  εντάσσονται στην ίδια κατηγορία με όσους διατυπώνουν θεωρίες συνωμοσίας, διότι θεωρούν τους ισχυρισμούς περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων “αθεμελίωτους και γελοίους”. Θεωρήθηκε κατά γενική ομολογία ότι αυτός ο νόμος αποτελεί παραβίαση της ελευθερίας του λόγου και της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Κατά τη γνώμη μου ,θα ήταν υποκρισία να τεθεί κάποιος ενάντια σε αυτόν το νόμο καθώς και άλλους κατασταλτικούς νόμους άλλων χωρών, ενώ από την άλλη υποστηρίζει τη σύλληψη όσων διατυπώνουν θεωρίες συνωμοσίας. Ναι, οι ιδέες τους μπορεί να είναι παράξενες ή ακόμα και προσβλητικές από τη δική μας οπτική γωνία, αλλά κανείς δεν μπορεί να ξέρει τι τους ωθεί να σκέφτονται με τον τρόπο που σκέφτονται, και είναι δικαίωμά τους να λένε στους άλλους αυτό που σκέφτονται.

Κατά τη γνώμη της Ellery Biddle, Υπεύθυνης του Global Voices Advocacy, οι θεωρίες συνωμοσίας δεν θα έπρεπε να λογοκρίνονται εξ ορισμού, παρά μόνο στην περίπτωση που υπάγονται στην κατηγορία παράνομου περιεχομένου που αποτελεί π.χ. έκδηλη υποκίνηση βίας.

Ακόμα και αν δεν μας αρέσει η γνώμη κάποιου ατόμου, το δικαίωμά του να εκφράζεται ελεύθερα θα έπρεπε να προστατεύεται, εκτός αν φτάνει στο σημείο της ενεργής υποκίνησης βίας εναντίον άλλων ατόμων ή ομάδων ατόμων. Φυσικά, υπάρχουν άλλα μέτρα που μπορούν να εφαρμοστούν από τις κυβερνήσεις — καταγγελίες για δυσφήμηση ή συκοφαντία, ανάλογα με τον τρόπο μετάδοσης του μηνύματος και το ποιος επηρεάζεται από αυτό.

“Δεν γίνεται να συλλαμβάνονται άνθρωποι για αυτά που πιστεύουν. Αυτός θα έπρεπε να είναι ο κανόνας”, δηλώνει ο Τυνήσιος συντάκτης Ahmed Medien και προσθέτει τα εξής:

Δυστυχώς, στην Τυνησία, η επικρατούσα ρητορική ενάντια στην τρομοκρατία έχει φτάσει σε τόσο εμετικό βαθμό δημαγωγίας που χρειάστηκε να ληφθούν τέτοιου είδους μέτρα. Ολόκληρη η προσέγγιση απέναντι στις τρομοκρατικές ενέργειες στην Τυνησία βασίζεται στη ρητορική ότι οι νέοι άνθρωποι που εμπλέκονται σε τρομοκρατικές επιθέσεις είναι “παραπληροφορημένοι” ή “παραπλανημένοι” από σκέψεις και πρακτικές που είναι ξένες για τη χώρα μας. Κατά συνέπεια, βασική υποχρέωση της κυβέρνησης είναι να προστατεύσει τη νεολαία από την “παραπλάνηση”. Μια πιθανή ερμηνεία αυτής της υποχρέωσης μπορεί να οδηγήσει στη λήψη αυστηρών μέτρων για οποιοδήποτε ζήτημα, με το οποίο μπορεί να διαφωνούν κάποια από τα μέλη της κυβέρνησης.

Ο Saied είναι υπό κράτηση από τις 16 Ιουλίου. Σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, βαρύνεται με την κατηγορία της εμπλοκής σε τρομοκρατική ενέργεια βάσει του αντιτρομοκρατικού νόμου του 2003. Επίσης, κατηγορείται, βάσει του Άρθρου 128 του ποινικού κώδικα, για “την κατηγορία ενός δημόσιου φορέα για παράβαση του νόμου, χωρίς αποδείξεις” με κοινοποίηση και σχολιασμό σε μια επεξεργασμένη με photoshop φωτογραφία του Πρωθυπουργού Habib Essid. Η φωτογραφία, που απεικονίζει τον Essid να κρατά ένα φτυάρι, είχε δημοσιευτεί αρχικά από άλλο χρήστη. Ο Said κοινοποίησε τη φωτογραφία στον τοίχο του προφίλ του στο Facebook στις 12 Ιουλίου προσθέτοντας ένα σχόλιο σχετικά με μια απόφαση του ραδιοτηλεοπτικού συμβουλίου να κλείσει αρκετούς θρησκευτικούς ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς σταθμούς. Δήλωσε τα εξής: “είναι σαν να περίμεναν [η κυβέρνηση] με αδημονία να συμβεί το έγκλημα στη Sousse, για να κλείσουν όλες τις πηγές του μετριοπαθούς ισλαμισμού. Σαν να πρόκειται για ένα δώρο που έπεσε από τον ουρανό.”

Όπως φαίνεται, οι αρχές της Τυνησίας λαμβάνουν αυστηρά μέτρα κατά περιεχομένων συζητήσεων, τα οποία κρίνουν ότι υποστηρίζουν και υποκινούν τρομοκρατικές ενέργειες, μετά από μια απότομη αύξηση του στρατιωτικού εξτρεμισμού ενάντια σε ξένους τουρίστες και στις ένοπλες δυνάμεις. Τρεις μήνες πριν από τη σφαγή στη Sousse, μια άλλη επίθεση στο Μουσείο Bardo της Τυνησίας κόστισε τη ζωή σε 21 τουρίστες και έναν αστυνομικό.

Ο νέος αντιτρομοκρατικός νόμος που ψήφισε το Κοινοβούλιο στις 25 Ιουλίου προβλέπει φυλάκιση έως και πέντε ετών για όποιον “εγκωμιάζει δημοσίως και με σαφήνεια” κάποιο τρομοκρατικό έγκλημα, τον εκάστοτε δράστη του εγκλήματος, οποιαδήποτε οργάνωση ή ένωση που συνδέεται με τρομοκρατικά εγκλήματα, τα μέλη τους ή τις δραστηριότητές τους.