“Jallala!”. Δεκάδες διαδηλωτές επευφημούσαν στην πλατεία Νταμ του Άμστερνταμ το Σάββατο 24 Οκτωβρίου. Η διαδήλωση διοργανώθηκε για τον εορτασμό της προεδρικής νίκης του Λουίς Άρσε στη Βολιβία, η οποία επιβεβαιώθηκε μια ημέρα πριν.
Μπροστά από τις πλίνθινες προσόψεις των ολλανδικών κτιρίων, γουιπάλα, πολύχρωμες, καρό σημαίες που αντιπροσωπεύουν μερικούς από τους γηγενείς πληθυσμούς των Άνδεων, κυμάτιζαν στον αέρα. Jallalla σημαίνει “ζήτω” ή “καλή ζωή” στη γλώσσα αϊμάρα, όπως είπε η Ivonne van Pelt, μια από τους διοργανωτές της διαδήλωσης, στο Global Voices. “Στην κουλτούρα μας, δεν λέμε καλημέρα ή καλησπέρα, εξήγησε. “Λέμε να ζήσεις καλά“.
Η διαδήλωση διοργανώθηκε από την Whipalas Across the World, μια “συμμαχία συλλογικών, πολιτιστικών και κοινωνικών ομάδων της Βολιβίας που εδρεύουν κυρίως στην Ευρώπη”. Η διαδήλωση περιλάμβανε ένα φόρο τιμής στις σφαγές του 2019 των Σακάμπα, Σενκάτα και Πεδρεγάλ, ένα αφιέρωμα στη Μητέρα Γη, χορό και ένα παραδοσιακό γεύμα apthapi. “Δεν ήταν εύκολο να οργανώσουμε τη γιορτή κατά τη διάρκεια της πανδημίας”, μου είπε η van Pelt. “Χρησιμοποιήσαμε τεχνολογία και μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Whatsapp για επικοινωνία. YouTube για εκμάθηση της χορογραφίας. Facebook για τη δημοσίευση της εκδήλωσης.”
Στις 23 Οκτωβρίου, ο Λουίς Άρσε αναδείχθηκε νικητής του προεδρικού αγώνα της Βολιβίας το 2020 με 55,1% των ψήφων. Ο κεντρώος πολιτικός Κάρλος Μέσα ήρθε στη δεύτερη θέση με 28,8%. Η νίκη του Άρσε σηματοδοτεί μια επιστροφή στην εξουσία για το πολιτικό κόμμα Κίνημα για τον Σοσιαλισμό (MAS), του οποίου προηγουμένως ηγούνταν ο Έβο Μοράλες, έως ότου κατηγορίες για εκλογική απάτη, που ακολουθήθηκαν από μαζικές διαμαρτυρίες, τον ανάγκασαν να παραιτηθεί τον Νοέμβριο του 2019.
Ο Άρσε, πρώην Υπουργός Οικονομίας και Δημοσίων Οικονομικών υπό τον τότε Πρόεδρο Μοράλες, θα αναλάβει την προεδρία από τη δεξιά πολιτικό Τζανίν Άνιες Τσάβες, που ανέλαβε την προσωρινή προεδρία μετά την παραίτηση του Μοράλες.
Για πολλούς Βολιβιανούς, οι αναμνήσεις της μικρής προεδρίας της Άνιες αμαυρώνονται από διαφθορά και κρατική βία. “Δικτατορία” ήταν η λέξη, που συχνά χρησιμοποιούσαν οι διαδηλωτές στην πλατεία Νταμ, για να περιγράψουν την προσωρινή διακυβέρνησή της.
Στις 15 Νοεμβρίου, τρεις ημέρες μετά την ανάληψη της εξουσίας, η Άνιες υπέγραψε διάταγμα, που “παρείχε ατιμωρησία σε στρατιωτικό προσωπικό, που ενεπλάκη στην καταστολή των διαδηλώσεων”, που είχαν συμβεί εκείνο τον μήνα. Αυτό το νομοθετικό κείμενο υπέστη έντονη κριτική από αρκετές οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η Διαμερικανική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, για παράδειγμα, ισχυρίστηκε ότι οι ένοπλες δυνάμεις της Βολιβίας διευκόλυναν τη “σφαγή Σακάμπα“, στην οποία δώδεκα πολίτες έχασαν τη ζωή τους.
Η περίοδος εξουσίας της Άνιες χαρακτηρίστηκε επίσης από αυξημένες εθνοτικές εντάσεις, σύμφωνα με δημοσιογράφους και ακαδημαϊκούς. Το αρχικό της υπουργικό συμβούλιο “δεν περιελάμβανε ούτε έναν αυτόχθονα, σε μια χώρα, όπου τουλάχιστον το 40% του πληθυσμού ανήκει σε μία από τις 36 αυτόχθονες ομάδες”, γράφει ο Guardian. Κατά τη διάρκεια ενός πρόσφατου συνεδρίου στο Zoom, που διοργάνωσε η Whipalas Across the World, ο Βολιβιανός πολιτικός επιστήμονας Jorge Richter καταδίκασε επίσης την προσωρινή διοίκηση για την προώθηση της φυλετικής και εθνοτικής μισαλλοδοξίας. “Αυτοί [η κυβέρνηση Άνιες] μισούν τους αυτόχθονες”, πρόσθεσε η van Pelt κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης μέσω WhatsApp.
Η θρησκεία αποδείχθηκε επίσης πολωτική κατά τη διάρκεια της προσωρινής προεδρίας της Άνιες. Το σύνταγμα της Βολιβίας θέτει τον Χριστιανισμό σε ισότιμη βάση με άλλες θρησκείες, αλλά “…η Βίβλος έχει επιστρέψει στο κυβερνητικό μέγαρο”, δήλωσε η Άνιες κατά την ορκωμοσία της. Ο χριστιανικό9ς φανατισμός της έχει αναλυθεί σε προηγούμενο άρθρο του Global Voices.
Για τους Βολιβιανούς στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, οι εκλογές του 2020 ήταν μια ευκαιρία να αντιστραφεί η πολιτική πορεία της χώρας και μια ευκαιρία αναδόμησης του έθνους.
Άλλοι βλέπουν το Κίνημα για τον Σοσιαλισμό ως υπερασπιστή των εθνικών συμφερόντων. Σύμφωνα με την van Pelt, προτού αποκτήσει ο Έβο Μοράλες την εξουσία, “βγήκαμε από μια κατάσταση συνολικής υποταγής, στην οποία [οι πόροι μας] περνούσαν από τον έναν επιχειρηματία στον επόμενο, όπου δεν θα μπορούσαμε ποτέ να είμαστε ιδιοκτήτες των δικών μας πόρων”. Με το κόμμα ξανά στην εξουσία και με νέο ηγέτη, οι Βολιβιανοί ελπίζουν ότι οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων θα εκπροσωπούν το εθνικό συμφέρον αντί να εξυπηρετούν ξένες εταιρείες. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι ο Μοράλες επέτρεψε την εξαγωγή φυσικών πόρων από ξένες εταιρείες, μερικές φορές με μικρή κρατική εποπτεία.
Σε όλη την Ευρώπη, η νίκη του Άρσε ξεκίνησε εορτασμούς μεταξύ ομοϊδεατών Βολιβιανών. Παρά το γεγονός ότι πολλοί δεν είχαν ζήσει στη χώρα τους για μεγάλο χρονικό διάστημα – πολλοί Βολιβιανοί μετανάστευσαν στην Ευρώπη λόγω στρατιωτικών πραξικοπημάτων υποστηριζόμενων από τις ΗΠΑ το 1971 – η διασπορά της Βολιβίας εξακολουθεί να έχει ισχυρούς συναισθηματικούς δεσμούς με τους ανθρώπους στην πατρίδα. “Η αληθινή οικογένειά μου βρίσκεται στη Βολιβία”, δήλωσε η van Pelt στο Global Voices το Σάββατο. Οι Βολιβιανοί στο εξωτερικό είχαν δικαίωμα ψήφου.
Στο Άμστερνταμ, Βολιβιανοί της διασποράς πραγματοποίησαν ένα τελετουργικό ευχαριστώντας την Πατσαμάμα (Μητέρα Γη) για τη νίκη του Άρσε, κατά το οποίο δύο διαδηλωτές σκόρπισαν στον αέρα πέταλα, άναψαν θυμίαμα και απηύθυναν ομιλίες κυρίως στα ολλανδικά, αλλά και στις γλώσσες κέτσουα και αϊμάρα, καθώς κάθονταν σε έναν πολύχρωμο μανδύα, που περιβαλλόταν από λουλούδια και κεριά. Η ισότητα – τόσο από πολιτική όσο και από πνευματική έννοια – ήταν στο επίκεντρο της ρητορικής τους. “Είμαστε όλοι ίδιοι ενώπιον της Πατσαμάμα”, είπε ένας διαδηλωτής στο μικρό πλήθος, που συγκεντρώθηκε γύρω από το βωμό.
Ολοκληρώνοντας το τελετουργικό, ο Ramón – που απεικονίζεται στα αριστερά – έχυσε νερό στο έδαφος. Αργότερα, ένας θεατής ρώτησε την van Pelt γιατί το έκανε αυτό. “Πιστεύουμε ότι, όταν η φύση μας δίνει κάτι, πρέπει να το ανταποδώσουμε”, είπε. Αυτό συμβόλιζε η ρίψη νερού στο έδαφος.
Μετά το τελετουργικό, ακολούθησε γιορτή. Λατινοαμερικάνικη μουσική ξεπήδησε από τα ηχεία και ο κόσμος χόρευε. “Δεν συγκρίνεται με τίποτα η λάτιν μουσική”, δήλωσε η van Pelt στο Global Voices. Τιμώντας μια υπόσχεση που είχε κάνει πριν από τις εκλογές, μια διαδηλώτρια χόρεψε δύο γύρους ξυπόλητη γύρω από την πλατεία και στη συνέχεια ακολούθησαν αρκετοί άλλοι.
Συμμετείχαν αρκετοί θεατές. Ο Nick, ένας 20χρονος από τη Βραζιλία, είπε στο Global Voices γιατί ήταν εκεί. “Είμαι απλώς ένας τύπος, που του αρέσει να γιορτάζει και να χορεύει για την ελευθερία ενός έθνους”, απάντησε. Πιστεύει επίσης ότι η περίσταση ήταν κάτι, που πρέπει να επαινέσουν όλοι οι Λατινοαμερικανοί. “Η Βολιβία έχει δώσει παράδειγμα”, είπε.
Ο Nick δεν ήταν ο μόνος μη Βολιβιανός εκεί. Άνθρωποι από χώρες της Λατινικής Αμερικής, όπως το Κουρασάο, το Σουρινάμ, το Μεξικό, την Αργεντινή και την Κολομβία, ήταν επίσης στο πλήθος. Οι σημαίες του Σουρινάμ και της Βενεζουέλας ήταν ορατές κατά τη διάρκεια του εορτασμού. Οι Βολιβιανοί καλωσόρισαν θερμά τους άλλους Λατινοαμερικανούς αποκαλώντας την ήπειρο “μια μεγάλη οικογένεια”.
“Όλοι εμείς οι Λατινοαμερικανοί πρέπει να ενωθούμε για να πολεμήσουμε τον ιμπεριαλισμό”, είπε η van Pelt.
Μετά από περίπου μία ώρα χορού, οι διαδηλωτές έφεραν φαγητό και ποτό και τα έβαλαν τακτοποιημένα σε ένα μανδύα απλωμένο πάνω στο τσιμέντο. Αυτό το είδος “πικνίκ” ονομάζεται apthapi στα αϊμάρα, το οποίο η Gabriella, που με προσκάλεσε στην διαδήλωση, είπε ότι σημαίνει “ένωση και δύναμη να μοιράζομαι” […] στους πολιτισμούς Αϊμάρα, Γκουαρανί και Κέτσουα”. Στους θεατές προσφέρθηκαν μανταρίνια, λαχανικά, κρασί και αναψυκτικά από το apthapi.
Το απόγευμα δεν ήταν χωρίς εντάσεις. Οι διαδηλώσεις έγιναν υπό περιορισμούς COVID-19, αλλά στην πράξη αποδείχθηκε δύσκολο για τους ανθρώπους να κρατήσουν απόσταση 1,5 μέτρων, όπως ορίζεται από την ολλανδική νομοθεσία. Η αστυνομία παρενέβη και οι διοργανωτές συμφώνησαν να εφαρμόσουν αυστηρότερα τους κανόνες κοινωνικής απόστασης.
Το απόγευμα ήταν ήσυχο και χαρούμενο συνολικά και μια αίσθηση ανακούφισης ήταν αισθητή. “Ο λαός επέστρεψε τελικά στην εξουσία”, είπε ένας διαδηλωτής στο πλήθος.