Πώς ξύπνησα από τη διαρκή εξαπάτηση της Κούβας

Φωτογραφία: The Capture/Flickr (CC BY-NC-ND 2.0)

Αυτό το άρθρο γράφτηκε από άτομο στην Κούβα με το ψευδώνυμο Luis Rodriguez.

Γεννήθηκα σε ένα μικρό χωριό στη νότια Κούβα, περιτριγυρισμένο από τη φτώχεια, που υπέστη η οικογένειά μου, αλλά γεμάτο με τέτοια στοργή και αγάπη, που δεν έχω ξαναβιώσει στη ζωή μου. Αυτή ήταν η κουβανέζικη εκδοχή του Μακόντο, που περιέγραψε ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες στο “Εκατό χρόνια μοναξιάς”, μια εποχή που η φτώχεια και η μετανάστευση δεν είχαν ακόμη επιδεινώσει και διασπάσει την κουβανέζικη οικογένεια.

Μου πήρε πολύ χρόνο για να μπορέσω να ξυπνήσω από την εξαπάτηση, που οδήγησε εμένα και πολλούς άλλους της γενιάς μου να υπερασπιστούν τη μαρξιστική ιδεολογία και το ουτοπικό της όραμα για τον κόσμο. Αυτή η αφύπνιση ήταν γεμάτη συγκρούσεις.

Οι μακρινές αναμνήσεις της παιδικής μου ηλικίας συνδέονται με τη ζάχαρη – azúcar. Μια μαγική λέξη, για την οποία τραγουδούσε πάντα η Σέλια Κρουζ, η Κουβανή τραγουδίστρια που εξορίστηκε στις ΗΠΑ. Γιατί το μικρό χωριό, όπου μεγάλωσα, ήταν μέρος μιας περιοχής, που εξαρτιόταν οικονομικά από τη βιομηχανία ζάχαρης.

Τότε, κανείς στην Κούβα δεν υποψιαζόταν ότι ο Φιντέλ Κάστρο θα έκλεινε τα εργοστάσια ζάχαρης το 2004. Εκτός από τις διαρθρωτικές αδυναμίες της κουβανέζικης κυβέρνησης, όπως η υπερβολική γραφειοκρατία, η διαφθορά, η κεντρική οικονομία και ο δραστικός περιορισμός της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, τα συνδυασμένα προβλήματα της ξηρασίας, της κατάρρευσης του κύριου εταίρου της για τη ζάχαρη, δηλαδή της Σοβιετικής Ένωσης, και του αποκλεισμού των ΗΠΑ επιδείνωσαν την οικονομία της χώρας.

Πώς το εξέλαβα εγώ; Η Επανάσταση της Κούβας κατέστρεψε τα πάντα, δε σεβόταν την παράδοση και την ταυτότητά μας. Η κουβανέζικη ζάχαρη, καθώς και ο καφές, το ρούμι και ο καπνός είναι σύμβολα με ρίζες στην κοινωνική συνείδηση. Πολλοί από τους χιλιάδες ανέργους στη βιομηχανία ζάχαρης έπρεπε είτε να επιστρέψουν στη σκληρή δουλειά στους αγρούς, στην αυτοαπασχόληση, είτε να βυθιστούν στο σκοτάδι και την αβεβαιότητα της εξάρτησης από τη μαύρη αγορά, που θεωρείται στην Κούβα ως κύρια δίοδος διαφυγής.

Όταν επιστρέφω στην πατρίδα μου πού και πού για να επισκεφτώ τους συγγενείς μου, με πονάει να βλέπω την παρακμή και τη δυστυχία, που μαστίζει την καθημερινότητα πολλών χωριών, που προηγουμένως ζούσαν από τη βιομηχανία ζάχαρης στην Κούβα, και με συγκλονίζει η λαχτάρα, που πολλοί άνθρωποι αισθάνονται, για έναν κόσμο, που έχει καταρρεύσει μπροστά στα μάτια τους.

Αυτός ο κόσμος, ενοχλητικός και παρακμιακός, έχει απεικονιστεί αριστοκρατικά στην κουβανέζικη ταινία Melaza από τον ανεξάρτητο σκηνοθέτη Κάρλος Λετσούγκα.

Κατήχηση και αφύπνιση

Οι άνθρωποι στην Κούβα υπόκεινται σε κατήχηση κατά τα παιδικά τους χρόνια στα δημοτικά σχολεία. Το καθημερινό τελετουργικό απαρτιζόταν από παράλογα και επαναλαμβανόμενα πρωινά μαθήματα γεμάτα με κενά συνθήματα χωρίς νόημα στο μυαλό μου. Ήταν μια μηχανική διαδικασία, όπου κάθε παιδί επαναλάμβανε τις λέξεις “πρωτοπόροι στον κομουνισμό, θα γίνουμε σαν τον Τσε”.

Όταν ήμουν μικρός, έβλεπα την πραγματικότητα ως κάτι φυσικό, σαν αυτός ο ολοκληρωτικός κόσμος, που καταπιέζει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, να είναι κάτι φυσικό και αποδεκτό από όλους. Δε σου επιτρέπεται ούτε να έχεις δεσμούς με αλλοδαπούς, αλλά εκείνη την εποχή οι μόνοι τουρίστες, που ήξερα, ήταν Σοβιετικοί και άλλοι, που προέρχονταν από κομουνιστικές χώρες, οι οποίοι έβλεπαν την κουβανέζικη πραγματικότητα ως κάτι πολύ φυσικό.

Ευτυχώς, καθώς μεγάλωσα και απέκτησα πρόσβαση σε πληροφορίες, ανακάλυψα ότι ο κομουνιστικός παράδεισος, που μου είχε περιγραφεί σαν Ευαγγέλιο, η λεγόμενη βασιλεία του “Νέου Ανθρώπου”, ήταν, στην πραγματικότητα, η πλήρης άρνηση για όσα μου είχαν διδαχθεί, το ακριβώς ανάποδο από τη διακηρυσσόμενη βασιλεία της κοινωνικής δικαιοσύνης. Αντίθετα, ήταν σχεδόν κόλαση, όχι μόνο λόγω των ελλείψεων, που πάντα μαστίζουν την καθημερινότητα του κουβανέζικου λαού, αλλά και λόγω της έλλειψης ελευθερίας, μιας τραγωδίας που επιδεινώθηκε με την πάροδο του χρόνου. Σήμερα, η έκφραση των ιδεών σου στον κουβανέζικο δημόσιο χώρο είναι μια επικίνδυνη πράξη και η άσκηση ανεξάρτητης δημοσιογραφίας μπορεί να σε οδηγήσει στη φυλακή.

Μολαταύτα, απόλαυσα εκείνη την περίοδο της ύπαρξής μου, κολυμπώντας στα ποτάμια και πίνοντας το εξαιρετικό γκουαράπο, χυμό ζαχαροκάλαμου, που έπινα, όταν πήγαινε με ποδήλατο στο κοντινότερο ζαχαρόμυλο.

“Ζήτω ο σοσιαλισμός”. Φωτογραφία: Seb/Flickr (CC BY-NC-ND 2.0)

Μεταξύ των πιο θλιβερών αναμνήσεων εκείνων των πρώτων χρόνων της ζωής μου είναι να περπατάω έξω από μια εκκλησία, σαν να ήταν απαγορευμένο μέρος. Η ιδεολογία του κρατικού αθεϊσμού βασίλευε στην Κούβα τη δεκαετία του '80: δεν μπορούσες να ασκήσεις καμία θρησκεία, είτε ευαγγελική είτε γιορούμπα.

Στο λύκειο, μπήκα στην Ένωση Νέων Κομουνιστών (UJC στα ισπανικά) με την ίδια αδράνεια πολλών εφήβων και νέων στη χώρα μου, και μετά συνδύασα τις προπανεπιστημιακές σπουδές μου με τη γεωργική εργασία υπό αντίξοες συνθήκες στην ύπαιθρο. Σε αρκετές περιπτώσεις, προσβλήθηκα από δερματικές παθήσεις, επειδή δεν είχα σαπούνι για να κάνω μπάνιο και να πλύνω τα σεντόνια, που κοιμόμουν, αλλά η μεγαλύτερη επίδραση πάνω μου, και δε θα το ξεχάσω ποτέ, ήταν η λεκτική κακοποίηση, που υπέμενε τα βράδια ένας νεαρός θρήσκος, που δεν τον έχω ξαναδεί από τότε.

Κάθε φορά που πήγαινα να επισκεφτώ την οικογένειά μου κατά την περίοδο εκείνη, πάθαινα σοκ, όταν τους έβλεπα να μαγειρεύουν με καυσόξυλα και να μην έχουν σχεδόν καθόλου φαγητό να μου δώσουν. Τα δάκρυα, που κυλούσαν σιωπηλά στο πρόσωπό μου, με αφύπνισαν στο να διερωτώμαι αν αυτή η πραγματικότητα ήταν δίκαιη και αν είχε σχέση με το μαρξιστικό-λενινιστικό δόγμα, που διδάχτηκα. Μια τόσο ζοφερή εικόνα ήταν η αρχή της αφύπνισης της συνείδησής μου, της πεποίθησής μου ότι ήταν δυνατός ένας άλλος τρόπος ζωής.

Φωτογραφία: Seb/Flickr (CC BY-NC-ND 2.0)

Η αφύπνιση μου στον ελευθερισμό και η συνειδητοποίηση της αδικίας, που προκλήθηκε από τον ολοκληρωτισμό, ήταν μια μακρά και οδυνηρή διαδικασία. Πολλοί άνθρωποι έχουν βιώσει το αίσθημα παρατεταμένης εξαπάτησης. Υπήρχε ένα ανεκπλήρωτο χάσμα μεταξύ της πραγματικότητας, που ζούσαν οι Κουβανέζοι, και της κομουνιστικής ρητορικής, που διαφήμιζαν οι ηγέτες τους. Η πολυτελής ζωή των ηγετών ερχόταν σε αντίθεση με τη ρητορική περί λιτότητας, που προωθούσαν.

Σε μια εποχή που δεν είχα πρόσβαση σε λογοτεχνικά έργα, όπως το “1984” του Τζορτζ Όργουελ, το “Μεγάλο Κόλπο” του Eudocio Ravines ή το “Από τη δικτατορία στη δημοκρατία” του Gene Sharp, πείστηκα ότι ο μόνος τρόπος για να ζήσω μια αξιοπρεπή ζωή ήταν σε μια δημοκρατική κοινωνία, παρόλο που δεν ήξερα σχεδόν τίποτα για τη δημοκρατία.

Σιγά-σιγά, οι αλληλεπιδράσεις με τους Κουβανέζους, που ζούσαν στην εξορία, στα ταξίδια τους στο νησί για να επισκεφθούν τους συγγενείς τους ήταν τα καλύτερα παραδείγματα ζωής σε μια ελεύθερη χώρα και της εξαπάτησης της κομουνιστικής ρητορικής για τον καπιταλισμό.

“Ζήτω ο Φιντέλ και ο Ραούλ Κάστρο”. Φωτογραφία: Cary Lee/Flickr (CC BY-NC 2.0)

Η αφύπνισή μου ωρίμασε, όταν σπούδαζα Ιστορία Τέχνης στο πανεπιστήμιο και ανακάλυψα τον τεράστιο ορίζοντα των πληροφοριών, που άνοιξε το Διαδίκτυο για μένα.

Από τότε, είχα πρόσβαση όχι μόνο στα προαναφερθέντα λογοτεχνικά έργα, αλλά και σε άλλα κείμενα όπως την “Ανοιχτή Κοινωνία” του Καρλ Πόπερ και την “Αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι” του Τσέχου συγγραφέα Μίλαν Κούντερα, το “Ο άνθρωπος που αγαπούσε τους σκύλους” του Κουβανέζου Leonardo Padura, γερμανικές ταινίες όπως “Οι ζωές των άλλων” (2006) σχετικά με τη δίωξη διανοουμένων από τη Στάζι στην πρώην Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας, το “Αντίο Λένιν” και το ντοκιμαντέρ “Η ανατροπή ενός δικτάτορα” σχετικά με την αντίσταση της οργάνωσης Otpor (“Αντίσταση”) και για τον ρόλο της στην απαλλαγή από το καθεστώς Μιλόσεβιτς στη Σερβία. Αυτά τα έργα είχαν εξαιρετική επιρροή στις σκέψεις μου για τη δημοκρατία.

Το Διαδίκτυο είναι ένα απελευθερωτικό εργαλείο, που μου επέτρεψε να αλληλεπιδράσω με τον υπόλοιπο κόσμο και να βιώσω τα πλεονεκτήματα του παγκόσμιου χωριού, να βιώσω την αίσθηση ότι, πίσω από το σιδηρούν παραπέτασμα, που περιβάλλει την Κούβα, υπάρχει ένας κόσμος, που στηρίζεται στους πυλώνες της ελευθερίας και της προόδου.

Αυτό το μακρύ ταξίδι με έπεισε ότι δεν υπάρχει εναλλακτική λύση για τους Κουβανούς παρά να αγωνιστούμε για την ελευθερία μας: ο μόνος τρόπος για να ανοικοδομήσουμε τη χώρα μας πάνω στα ερείπια των ζαχαρόμυλων, σύμβολα ενός παρελθόντος και μιας κλεμμένης ελπίδας.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.